Հայերենի ուսուցչուհին առաջարկում է հումանիտար եւ բնագիտական ուղղվածությունն ընտրածների համար տարբերակված շտեմարաններ մտածել:
«Շտեմարանային» աժիոտաժն օրեցօր ավելի բուռն է դառնում: Հայոց լեզվի եւ գրականության մասնագետների մի ստվար խումբ խոտան է համարում Փառանձեմ Մեյթիխանյանի համահեղինակությամբ ստեղծված շտեմարանները: Թիվ 54 ավագ դպրոցի հայոց լեզվի ուսուցչուհի Լուսինե Գասպարյանը, «Առավոտի» հետ զրույցում ձեռնպահ մնալով «խոտան» արտահայտությունն օգտագործելուց, ներկայացրեց շտեմարանի վերաբերյալ իր դիտարկումները:
«Շտեմարանը իր նպատակին չի ծառայում. նախատեսված է աշակերտների համար, բայց այնքան բարդ է, որ աշակերտներն ինքնուրույն չեն կարողանում հաղթահարել, ավելի շատ մասնագետի համար է այդ գիրքը, քան աշակերտի: Եվ ուսուցիչները բարձրաձայնում են, թե շտեմարանները բարդ են, ոմանց թվում է, թե ուսուցիչների համար է բարդ: Ո՛չ, ուսուցիչը հանգիստ կարող է բոլոր վարժությունները կատարել, իսկ, այ, աշակերտի դեպքում, նույնը չեմ կարող ասել»,- նշեց տիկին Գասպարյանը:
Նրա փաստմամբ. «Շտեմարանում ներառված են այնպիսի բառեր ու վարժություններ, որոնց 12-ամյա ուսումնառության ընթացքում երեխան չի հանդիպում: Նախընտրելի է, որ այդ բառերը մտցնեն դասագիրք, երեխաները նախ դպրոցում սովորեն դրանք, որ հետագայում շտեմարանում հանդիպելիս լուրջ դժվարությունների առաջ չկանգնեն: Ըստ իս՝ խնդիրն այստեղ շտեմարան կազմողներինը չէ, այլ «վերին» օղակներինը, որոնք պահանջ են ներկայացրել կազմողներին՝ գրել նման բարդության վարժությունների գիրք, մինչդեռ հումանիտար ուղղվածության աշակերտների համար պետք է նախատեսված լիներ՝ այլ, բնագիտական ուղղվածություն ունեցող դիմորդների համար՝ լրիվ ուրիշ շտեմարան: Այսօր ավագ դպրոցում նախատեսված է ավելի խորացված անցնել այն առարկաները, որոնք երեխան նախընտրում է իր համար որպես մասնագիտական, ու այս ամենի կողքին երեխային հրամցնում են նման շտեմարան: Ինչո՞ւ պիտի բանասիրական եւ պոլիտեխնիկ կամ տնտեսագիտական համալսարան դիմող երեխաները շտեմարանային նույն վարժությունները լուծեն: Թող նախատեսված չլինի 5 շտեմարան, այլ լինի 2-ը՝ բնագիտական ուղղվածության, 3-ը հումանիտար ուղղությամբ գնացող երեխաների համար»,- կարծում է հայերենի ուսուցչուհին:
Կարդացեք նաև
«Կարիք չկա այդքան հնաբանություն զետեղել շտեմարանում, մեռած լեզուն հնարավոր չէ կենդանացնել, որքան էլ «դաստառակը», «արխալուղը» կամ մի ուրիշ բառ դնես… Թող հումանիտար ուղղվածության երեխաները դրանք սովորեն մասնագիտական կրթություն ստանալու ժամանակ, իսկ ընդհանրապես բառարաններից հանել մեռած բառերը եւ երեխաներից պահանջել սերտել դրանք, ճիշտ չէ: Սխալ է, որ երեխայից պահանջում են բառի 4-րդ, 5-րդ իմաստը: Երբ մենք երեխային ուղարկում ենք առարկայական օլիմպիադայի, պահանջում ենք բառի 1-ին, 2-րդ իմաստները, ու հաճախ, երբ երեխան բառի 4-րդ, 5-րդ իմաստն է գրում, միավոր ենք հանում: Օրինակ, երբ նայում ենք շտեմարանում զետեղված «մուշկ» բառը, ըստ Էդվարդ Աղայանի բառարանի, նշանակում է «բուրավետ յուղանյութ», երկրորդ իմաստն էլ տալիս է՝ նայի՛ր «մուճակ», իսկ «մուճակ» նշանակում է «թեթեւ ոտնաման», մինչդեռ, ըստ շտեմարանի (գլուխ 2-րդ, բաժին 1), «մուշկ» բառը «թեթեւ ոտնաման» առաջադրանքում երեխան պետք է դիտարկի որպես սխալ: Իսկ Աղայանն իր «Բացատրական բառարանում» դա տալիս է որպես «թեթեւ ոտնաման»: Հասկանում եմ, որ Էդվարդ Աղայանի եւ Փառանձեմ Մեյթիխանյանի բառարաններում տարբերություններ կան, բայց երեխան դրանում մեղավոր չէ: Եթե լեզվաբանները, գիտնականները չեն կարողանում մեկ ընդհանուր հայտարարի գալ, երեխայից ինչո՞ւ պիտի դա պահանջել: Կամ տարբեր ուղղագրություն ունեցող բառերը մի բառարանում մի կերպ են տրված, մյուսում՝ լրիվ ուրիշ ձեւով, նման բառերը չի կարելի ներառել շտեմարանում: Թող երեխայից պահանջեն ե՛ւ կետադրություն, ե՛ւ բարդ նախադասության փոխակերպում, սակայն երեխային պիտի ներկայացվի այնպիսի տեքստ, որ կարդա, կարողանա ընկալել եւ ճիշտ կետադրել: Հաճախ հանդիպում են այնպիսի խճճված ու բարդ նյութեր, որ երեխան ստիպված է մի 4 անգամ կարդալ՝ հասկանալու համար, թե այդ նախադասությունն ինչ է իրենից ներկայացնում: Եվ հետո, եթե երեխան պետք է դպրոցում հասցնի այդքան բարդ նյութերը «մարսել», ի՞նչ է անելու վաղը՝ բուհում»,- մտահոգված է Լուսինե Գասպարյանը:
ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
Լիովին համաձայն եմ ուսուցչուհու հետ:Ավելացնեմ:Երեխան մինչև բուհ գնալը(հատկապես ոչ բանասիրական) հայոց լեզվից պիտի իմանա այն,ինչ պետք է գալու նրան գրագետ մասնագետ դառնալու համար:Այնինչ այս շտեմարանները կարծես մի նպատակ ունեն`.ապացուցել,որ,բացի հեղինակների մի փոքր խմբից,մյուսները անգրագետ են,որովհետև չեն կարող առանց բառարանների օգնության աշխատել:Զգացվում է,որ աշխատել են ոչ թե համար,այլ՝ ի հեճուկս,ջգրու,ինադու(ներեցեք վերջին բառիս համար):ՈՒմ:Միայն իրենք կիմանան:Ակադեմիական դասագրքերից հանված,միայն իրենց հայտնի բառարաններից պեղված բառերն ու առաջադրանքները վանում են երեխային,դպրոցում նրա սովորածը հավասարեցնում զրոյի՝ հեղինակազրկելով ուսուցիչների մի ստվար բանակի:Մի հարց կցանկանայի ուղղել հեղինակներից նրան,ով հարցերում տեղադրել է մաշտոց բառը:Ինչ պարտադիր է,որ անասունների սանրի անունը շոշափվի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հետ ,քննարկվի,ու աշակերտը հարց տա, թե ինչու է Մեծն Մեսրոպը ընտրել այդ մականունը:Թե ձեզ համար միևնույն է…Կողմ եմ բարդին,բայց ոչ նման աննպատակ,չհամակարգված,ոչ ծրագրային,առաջին դասարանից կրկնուսույց պահանջող,աշակերտին հարցախեղդ անող այս գրքերին:
Հերթական անգամ ավարտական և ընդունելության քննություններից առաջ շոկային վիճակ է ստեղծվել շրջանավարտների շրջանում, հերթական անգամ ոչ անհայտ Փառանձեմ Մեյթիխանյանն ու ,,հեղինակային խումբը,, մատուցել են մի կալամբուր, որի անունը թեստային վարժությունների ժողովածու են դրել՝ այսպես նորից աղավաղելով ազգային կրթության հիմնասկզբունքները, այսպես կրթությունը վերածելով մի խումբ անձանց համար լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների ապահովման ,,հանգրվանի,,: Դեռևս անցած տարի նույն տիկնոջ կազմած Շտեմարանը բուռն քննարկումների առիթ դարձավ, հանրային կրթությանը չհամապատասխանող, քննություններն իբրև պատժամիջոց դիտարկող մի շարք առաջարկություններ ոտքի հանեցին ինչպես աշակերտներին ու նրանց ծնողներին, այնպես էլ լեզվաբանների, ովքեր այդ Շտեմարանը համարեցին լեզվագիտության ասպարեզի խայտառակություն, կրթական սկզբունքների խեղաթյուրում: Մասնավորաբար հայ գրականությանը վերաբերող առաջադրանքներից շատերը ոչ միայն կապ չունեին կրթության մեթոդաբանության հետ, այլև հիշեցնում էին տխուր մտավարժանքներ, ռեբուսներ, զվարճալի խաղերի նյութեր: Գրականություն առարկայի ուսուցման նպատակը աշակերտին ձևավորված գրական գեղարվեստական յութի հետ ծանոթացումն է, գրական սեռերի, ժանրերի, ժանրաոճային առանձնահատկությունների մասին պատկերացումների ձևավորումն է, գրական ստեղծագործության նկատմամբ վերլուծականության արմատավորումն է, պատկերավոր մտածողության զարգացումն է: Մինչդեռ չհասկանալով այս յուրատիպություններն ու առաջադիր խնդիրները, Փառանձեմ Մեյթիխանյանը թեստերը վերածել է հիշողության վարժանքների՝ իսկապես զավեշտական հարցերը դարձնելով իր առաջադրանքների հիմքը: Պարզ է ու հասկանալի, որ առաջադրանքների միտումնավոր բարդեցումներն ու խճողումները, ,,մեռած,,բառերի ներբերումները առաջադրանքներ, գրականության հարցերի հակամեթդական և հակագրականագիտական արծարծումները բխում են առաջին հերթին այսպես կոչված ռեպետիտորների շահերից, որոնց հետ էլ համագործակցելով՝ Շտեմարանի հեղինակները, որոնց մեջ նաև կրկնուսույցներ կան, հետապնդել են լոկ ֆինանսական շահեր, մեծ թվով շրջանավարտների ձգել դեպի իրենց՝ այսպես կրթությունը ստորադասելով ֆինանսական-նեղլիկ շահերին: Պատահական չէ, որ տխրահռչակ Փառանձեմ Մեյթիխանյանն իր վերջերս արած հայտարարություններից մեկում պնդում է, որ լավագույն կրթություն կարող են ապահովել միայն մասնավոր պարապմունքները: Այս հայտարարությունն արվում է ցինիզմով, ազգային կրթության հանդեպ դրսևորվող արհամարհանքով: Ուրեմն, Շտեմարանի էությունը Կրթակարգի տապալումն է, կրթության ազգային հայեցակարգի մատնումը ձախավերության: Զարմանալին ու վիրավորականն այն է, որ Գնահատման և թեստավորման կենտրոնը, որը նախկինում ղեկավարում էր ԿԳ հանրապետական փոխնախարար Մանուկ Մկրտչյանը, համարվում է առանձին կառույց, ԿԳՆ համակարգից դուրս: Այսինքն, ԿԳՆ որևէ լծակ չունի ներազդելու այս կառույցի վրա: Սակայան, որպես բացահայտ հակատրամաբանություն, հենց ԿԳՆ է շրջանառության մեջ դնում սույն թեստերը: Ակնհայտ է, որ գործում է Մանուկ Մկրտչյան-ԳԹԿ հանցավոր ալյանսը, որն էլ վատորակ ու խոտանելի Շտեմարանը համարում է քննությունների անցկացման փաստական հիմք և դրանով մեր կրթությունը տանում դեպի անկում: Այստեղ անկմանը միավորվում է նաև կոռուպցիան, որովհետև ի հայտ են գալիս կոռուպցիոն ռիսկեր, ակնհայտորեն բարձր միավորներ են հավաքում ռեպետիտորների մոտ պարապած շրջանավարտները, նրանք, ովքեր քննասենյակներ են մտնում թեստերի պատրաստի պատասխաններով բեռնավորված…
Չքննարկենք բազմաթիվ սխալները, անհեթեթ առաջադրանքները, անգամ բառարաններում տեղ չգտած բառերին հոմանիշներ ներկայացնելու պահանջները (օրինակ՝ բարեմություն), միայն ասենք, որ արդեն իսկ շրջանավարտների շրջանում սկիզբ է առել շարժում՝ բոյկոտելու Շտեմարանը, պահանջելու խոտանել այն: ԿԳ նախարար Արմեն Աշոտյանը, արձագանքելով ֆեյսբուքյան շարժմանը, մամուլում հրապարակված բազմաթիվ հոդվածներին, խոստացել է լրջագույն վերաբերմունք հանդես բերել քննությունների հանդեպ, Շտեմարանից դուրս հանել այն առաջադրանքները, որոնք աղավաղումներ և արհեստական բարդեցումներ են առաջացնում: Դրվատելով նախարարի պատրաստակամությունը, կրթության հանդեպ ւոնեցած նրա լրջմիտ վերաբերմունք, միաժամանակ նշենք, որ առաջադրանքներից ոմանց դուրսբերումը քննական թեստերից չի կարող լինել հարցի դրական և վերջնական լուծում: Առաջին հերթին պետք է պատասխանատվության կանչել ԳԹԿ-ին, նրա ստվերային ,,առաջնորդ,, Մանուկ Մկրտչյանին, բոլոր նրանց, ովքեր ,,կանաչ լույս,, են վառում լեզվաբանների շրջանում շատ վաղուց քննադատված Փառանձեմ Մեյթիխանյանի ճանապարհին: Լեզվաբանական պարզունակ գիտելիքների տեր այս տիկինը, որ հազարավոր մղոններով այժմ հեռու է կանգնած հանրակրթությունից, կարողանում է իր անգրագեռ դպրոցական բառարաններն ու շտեմարանները ,,սաղացնել,, , իրեն հռչակել կրթական գործի առաջամարտիկ… Զարմանալի է, որ տարիներ շարունակ նրա հասցեին ակադեմիական շրջանակներից հնչող քննադատությունը արձագանք չի գտնվում… Այս ,,առեղծվածի,, բացատրություններից մեկը կարող է լինել այն, որ Մեյթիխանյանն ունի արտաշատյան ծագում… Ուրեմն, դժվար չէ ենթադրել, թե ո՞վ է կանգնած նրա թիկունքին, ո՞վ է նրա ստեղծած Շտեմարանով ուռցնում իր գրպանները…