«Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության նախագահ, ՀԱԿ նախկին անդամ Խաչատուր Քոքոբելյանի կարծիքով՝ համաժողովրդական շարժման մասին այլեւս պետք է խոսեն պատմաբանները:
– Որքանո՞վ եք հավանական համարում ազատական քաղաքական ուժերի, մասնավորաբար՝ ՀԱԿ-ից հեռացած ուժերի համախմբումը նախագահի թեկնածու, «Ազատություն» կուսակցության նախագահ Հրանտ Բագրատյանի շուրջ:
– Նման հարցադրման ժամանակ ես չեմ կիսում շեշտադրումը՝ ՀԱԿ-ից դուրս եկած կամ ՀԱԿ անդամ ազատական ուժերը: Չի կարելի ազատական դաշտը նեղ տիրույթով պատկերացնել: Կան հասարակական դաշտում գործող, ակտիվ քաղաքացիական դիրքորոշում ունեցող շատ քաղաքացիներ՝ ազատական գաղափարներով: Ես եղել եւ մնում եմ այն կարծիքին, որ Հայաստանի ապագան պայմանավորված է ազատականության հաղթանակով: Եթե ազատական դաշտը Հայաստանում հնարավորություն չունենա հաստատվելու, ապա Հայաստանը շատ ավելի լուրջ խնդիրներ կունենա, քան այսօր ունի: Հաշվի առնելով եվրաինտեգրացիայի հետ կապված խնդիրները, աշխարհում զարգացող գործընթացները՝ ակնհայտ է, որ ժողովրդավարության օր առաջ հաստատումը Հայաստանի համար անհրաժեշտություն է: ՀՀ-ն, դժբախտաբար, չունի այն ռեսուրսը, որ կարողանա այսպես երկար դիմակայել ներքին եւ արտաքին մարտահրավերներին: ՀՀ ցանկացած քաղաքացի, առավել եւս քաղաքական գործիչները, ովքեր մտահոգ են Հայաստանի ապագայով, պետք է խնդիրների լուծմանը հանգեն այս իրողությունները հաշվի առնելով:
Ինչ մնում է Հրանտ Բագրատյանի շուրջը համախմբվելուն՝ ես չէի ասի Բագրատյանի շուրջը կամ ոչ նրա շուրջ… Ծրագրերը կհրապարակվեն, կքննարկենք եւ մեր մոտեցումները կհայտնենք: Որեւէ մեկին նսեմացնելու կամ գերագնահատելու ցանկություն չունենք: Մեզ համար կարեւոր են ոչ միայն ծրագրերը, այլ նաեւ այն անձը, ով պատրաստվում է դա իրականացնել: Հրանտ Բագրատյանը դիմել է մեզ, դա նորմալ է: Մենք առաջնորդվելու ենք գաղափարական մոտեցումներով եւ այս գործընթացին խառնվելու ենք միայն այն դեպքում, երբ զգանք, որ մեր մասնակցությամբ կարող ենք բան փոխել: Հակառակ դեպքում՝ անիմաստ կլինի:
Կարդացեք նաև
Կարծում եմ՝ քաղաքական դաշտում նախագահական ընտրություններից եւ առաջ, եւ հետո տեղի կունենան հստակ վերադասավորումներ, եւ եթե ազատական ուժերին հաջողվի ընդհանուր հայտարարի գալ՝ լավ: Ցավում եմ, որ դա մինչեւ այս պահը չի եղել, ու կարծում եմ, որ պատճառներից մեկն էլ դա է, որ ընդդիմության ազատական թեւը չկարողացավ այս պահի դրությամբ միասնական թեկնածու հայտարարելով առաջ գնալ: Հուսամ, որ ինչ-որ խնդիրներ պարզելուց հետո գոնե կկարողանան համախմբվել: Ես դա շատ նորմալ կհամարեմ: Նաեւ չեմ կիսում այն տեսակետը, որ ընտրություններին մասնակցելով՝ կլեգիտիմացնեն նախագահի ընտրությունները: Լեգիտիմության հարցը հասարակությունն է որոշում: Ընտրությունների լեգիտիմությունը պայմանավորված չէ միայն այս կամ այն քաղաքական ուժի մոտեցումով: Կարծում եմ, որ նման մոտեցում ունեցողները մի քիչ ավելի շատ բեռ են իրենց ուսերին վերցնում, քան կարող են եւ իրավունք ունեն:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում նախագահական ընտրությունները բոյկոտելու խորհրդարանական երեք ուժերի՝ ԲՀԿ-ի, ՀԱԿ-ի եւ ՀՅԴ-ի որդեգրած տակտիկան: Ի՞նչ խնդիր է լուծվում այդպիսով:
– Նախ՝ ես բոյկոտի հստակ հայտարարություն չեմ տեսել: Որքան էլ տարօրինակ է, բոլոր այն ուժերը, որոնք չեն մասնակցում ընտրություններին, հայտարարություններում բոյկոտելու մասին հատվածը լղոզված է կամ պարզապես ասվում է, որ չեն մասնակցում: Ես դա բոյկոտ չեմ դիտարկում: Առանձին գործիչների կողմից լսել եմ, որ իրենք կողմ են բոյկոտին: Ինքս, որպես քաղաքական գործիչ եւ որպես մարդ, ընդհանրապես դեմ եմ եղել քաղաքականության մեջ բոյկոտի մեխանիզմներին: Դա կարելի է օգտագործել բացառապես ֆորս-մաժորային իրավիճակներում: Մնացած բոլոր դեպքերում բոյկոտը, որպես կանոն, իմ պատկերացումներով, արդյունք չի տալիս: Բայց յուրաքանչյուրի իրավունքն է՝ ընտրել իր մասնակցության ձեւը այս կամ այն քաղաքական գործընթացին, եւ ես հարգում եմ բոլորի մոտեցումները:
Իսկ քաղաքական դաշտում նման իրավիճակի ստեղծումը, իմ համոզմամբ, այն է, որ որոշ ուժեր իմիտացիոն քաղաքականությամբ էին զբաղվում եւ ավելի շատ հույս էին կապում բացարձակապես սին մարդկանց ու գործընթացների հետ: Նախապես էլ այն կարծիքին չեմ եղել, որ կարողանալու են մոտեցումները բերել ընդհանուր դաշտ եւ հաջողություն ունենալ: Կարծում եմ՝ այսօր էլ դեռ այդ գործընթացը շարունակվում է. որեւէ մեկը չի հայտարարել, որ բոյկոտում է ընտրությունները, բայց փորձում են նման իմիտացիա ստեղծել: Սեփական թեկնածուով ընտրությունների չմասնակցելը կամ որեւէ թեկնածուի չսատարելն այլ խնդիր է, բոյկոտելը՝ բացարձակապես այլ: Քիչ հավանական եմ համարում, որ որեւիցե քաղաքական ուժ իր վրա կվերցնի եւ առաջ կտանի ընտրությունները բոյկոտելու գաղափարը:
– Կանխատեսելի՞ են այնպիսի հետընտրական զարգացումներ, որոնց արդյունքում ընտրություններին չմասնակցող ուժերը անհրաժեշտություն կունենան միասնաբար հանդես գալու:
– Ես այն կարծիքին եմ, որ այն խնդիրներին, որոնք ծառացած են ՀՀ քաղաքացիների եւ ՀՀ-ի առջեւ, այս նախագահական ընտրություններով լուծումներ չեն տրվելու՝ սկսած ամենապարզ կենցաղայինից մինչեւ ՀՀ-ի առջեւ ծառացած լրջագույն, աշխարհաքաղաքական խնդիրները: ՀՀ-ի համար, անշուշտ, խիստ անհրաժեշտ է, որ ընտրությունները կայանան ժողովրդավարության կանոններին համաձայն՝ ազատ, արդար, թափանցիկ: Եթե շատ անկեղծ լինեմ՝ այն կարծիքին եմ, որ իշխանություններն այս անգամ կեղծելու առանձնակի մեծ խնդիր պիտի որ չունենան:
Ինձ համար, իհարկե, շատ ցանկալի կլիներ, որ ընդդիմությանը հաջողվեր այնպիսի իրավիճակ ստեղծել, որ իշխանությունը ստիպված լիներ ուշադրության կենտրոնում պահել հրատապ լուծում պահանջող խնդիրները: Այս ընտրությունների կարեւորությունը նաեւ նրանում է, որ քաղաքական դաշտում վերադասավորումներ եւ հստակեցումներ տեղի կունենան:
Մեր հասարակությունն ընտրությունների ժամանակ միշտ էլ կարողացել է կողմնորոշվել: Երբեք չեմ կիսել այն կարծիքը, որ հասարակությունը մեղավոր է, կամ հասարակությունը չկարողացավ հասկանալ: 1991 թվականից սկսած՝ հասարակությունը, ՀՀ քաղաքացիները միշտ ձայն են տվել ընդդիմության ներկայացուցչին, ու դա իր օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներն է ունեցել: Կցանկանայի, որ մեր ընդդիմադիր ընկերները հասկանային, որ ինչպես իշխանությունը, այնպես էլ ընդդիմությունը ժողովուրդն է ընտրում, ու այնպես չէ, որ միայն հայտարարություններով կամ մոտեցումներով հնարավոր է դա ամրագրած պահել երկար ժամանակ: Շատ կարճ ժամանակ անց ամեն ինչ հասկանալի է դառնում: ՀՀ քաղաքացին երբեք մեղավոր չի եղել, որ ընտրության արդյունքները խեղվել են կամ էապես փոխվել: Դրա մեղավորը նախ իշխանություններն են, ապա, բնականաբար՝ նաեւ ընդդիմությունը, որը չի կարողացել իր ձայներին հետեւողականորեն տեր կանգնել. քաղաքացին իր պարտքը կատարել է, իր դիրքորոշումը հայտնել՝ մնացածը քաղաքական գործիչների եւ ուժերի սրբազան պարտքն է:
– Հնարավոր համարո՞ւմ եք «Ժառանգության» եւ «Ազատ դեմոկրատների» հարաբերությունների վերականգնումը եւ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի թեկնածության սատարումը:
– Այդ թեման մեզ համար փակված է:
– Եթե փորձենք վերլուծել 2007-ից մեկնարկած քաղաքական գործընթացները, որոնք նախապատրաստում էին առաջին նախագահի վերադարձը մեծ քաղաքականություն, ՀԱԿ-ի ստեղծումը, նրա պիկը եւ այնպիսի անփառունակ ներկան, երբ խորհրդարանում 7 հոգանոց պատգամավորական խումբ է՝ ներքին պառակտվածությամբ. ո՞րն էր առաջին նախագահի առաքելությունը: Ինչո՞ւ նա չմասնակցեց այս ընտրություններին:
– Չեմ ցանկանա անդրադառնալ այդ հայտարարությանը: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը հստակ ասել է, թե ինչու չի մասնակցում, ու թե ով ինչ կերպ կընդունի՝ դա այլ խնդիր է:
Ինչ վերաբերում է Տեր-Պետրոսյանի՝ 2008-ի վերադարձին, այն ժամանակ էլ, այժմ էլ ես դա մեծ շարժում եմ համարում: Մենք մտանք ընտրապայքար՝ Հայաստանում արմատական փոփոխություններ անելու միտումով ու մեսիջներով: Ես չեմ ցանկանա խոսել այն ձախողումների մասին, որոնք եղան: Առանց որեւիցե մեկին վիրավորելու միտումի, ես կարծում եմ, որ եղան ձախողումներ, ու գտնում եմ, որ տղամարդկություն կլինի դա ընդունելը նաեւ այն մարդկանց կողմից, ովքեր ցանկանալով կամ ոչ՝ օժանդակեցին այդ ձախողումներին: Բայց այդ շարժման ձախողումը Հայաստանի հասարակության, ՀՀ քաղաքացիների համար կորուստ էր: Այն ճիշտ տանելու դեպքում կարելի էր ակնկալել բավականին մեծ փոփոխություններ՝ ՀՀ քաղաքացու կյանքը բարելավելու առումով: Մենք ոսկե սարեր չէինք խոստանում, բայց որ փոփոխություններ լինելու էին, եւ որ հասարակությունը զրկվեց այդ հնարավորություններից՝ ակնհայտ իրողություն է: Իմ խորին համոզմամբ՝ դա այլեւս պատմական իրողություն է, եւ դրա մասին այսուհետ պետք է ավելի շատ պատմաբանները խոսեն:
ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
