Հատված «Ղարաբաղ» կոմիտեի նախկին անդամ, հասարակական-քաղաքական գործիչ Աշոտ Մանուչարյանի հետ «168 ժամ»–ի հարցազրույցից:
– Պարոն Մանուչարյան, ՀՀ առաջին նախագահ, ՀԱԿ առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանիչառաջադրվելու մասին որոշումը ճի՞շտ քաղաքական քայլ եք համարում:
– Այս հարցն ունի երկու կողմ: Մեկը հարցի առարկայական կողմն է. երբ քո ետևից մարդիկ են գնում, դու պարտավոր ես լուծել այն հարցը, որ քեզ հավատացողները չվհատվեն, չկոտրվեն, չկորեն: Սա շատ կարևոր խնդիր է, երևի թե ամենակարևորն այն խնդիրների մեջ, որը լուծում է քաղաքական գործիչը: Անգամ եթե քաղաքական հանգամանքներն այնպիսին են, որ ինքն իր կանխանշած ճանապարհը չի կարողանում ինչ-ինչ պատճառներով շարունակել, պարտավոր է այդ մի հարցը լուծել: Ուրեմն առաջնայինը սա է. եթե հրաժարվում ես մի ճանապարհից, որը մինչ այդ նշել ես, պարտավոր ես այնպիսի լուծում գտնել, որ քեզ հետևող մարդիկ չվհատվեն: Հիմա Կոնգրեսը կարծես թե փորձում է գտնել այդպիսի տարբերակներ, որ լուծի այդ խնդիրը:
Կա նաև հարցի երկրորդ կողմը. բազմաթիվ իրադարձություններ են տեղի ունենում Հայաստանի քաղաքական կյանքում, և մենք ոչ մի կերպ չենք կարողանում մի բան ընկալել: Երբ մեզ ասում էին` աշխարհի վերջն է, չէին կատակում, այս աշխարհի վերջն է: Այն աշխարհը, որում մենք ապրում էինք, վերջանում է: Երբ ասում եմ աշխարհի վերջ, մի օր նշելու ենք դա, հետո, իհարկե՚ տոն է լինելու:
Կարդացեք նաև
Այդ աշխարհը երիտասարդ էլ է եղել, արյունով լի, բայց հիմա արդեն զառամյալ ծերունի է և պետք է հեռանա, և այդ հեռանալու պահն այսպիսին է. այդ աշխարհի հիվանդության շատ նշաններ վերջին տարիներին արդեն երևում էին, շատ նշաններ դեռ մնալու են ապագայում, բայց մենք անդադար տեսնելու ենք այդ «վերջի» մասին խոսող հանգամանքներ:
Մասնավորապես մեր երկրում տեսնում ենք այն, ինչ այդ աշխարհի կառավարման համակարգն էր, քաղաքական տրամաբանությունը և այլն, բացարձակապես չի գործում: Ի՞նչ վիճակում է հիմա հայտնվել հայ մարդը, նա ուզում է ինչ-որ բան փոխել իր կյանքում և պարզվում է, որ քաղաքական դաշտում ոչ մի լծակ չունի որևէ բան փոխելու: Ուրեմն դա մեռած գործիք է, որը պետք է դեն նետվի, և դրա տեղը պետք է այլ գործիք գտնվի` անկախ այլ հանգամանքներից:
– Եթե վերլուծենք քաղաքական գործընթացները վերջին մեկ տարում` սկսած Տեր-Պետրոսյանիհայտնի «քաղաքագիտական վերլուծությունից», այս որոշումը գալի՞ս է հաստատելու, որ նրաբոլոր հաշվարկները կատարվել էին «Բարգավաճ Հայաստանի» թեկնածուի առաջադրման վրա:
– Ես չեմ կարծում, որ այդպիսի կոնկրետություն կար` հենց այդ թեկնածուի առաջադրման վրա: Գտնում եմ, որ այնտեղ հնարավորությունների մեծ շարան կար, և ինչքան էլ մեզ համոզում են, որ Հայաստանում արտաքին գործոններ չկան և այլն և այլն, այդ խնդիրների դաշտում եղավ համադրում արտաքին և ներքին ինչ-ինչ հանգամանքների, արտաքին աշխարհը թելադրեց այն, ինչ այսօր մենք ստացանք:
Ցավալիորեն, հիմնական թելադրողն արտաքին աշխարհը եղավ և արտաքին աշխարհն, ըստ էության, եկավ այն եզրակացության, որ Սերժ Սարգսյանը միակ և ընդունելի տարբերակն է, և ամեն մեկն ինչ-ինչ պայմանավորվածությունների շրջանակներում համարեց, թե նրա հետ կարելի է հարց լուծել: Սա մեծագույն հարված է Հայաստանում գործող տրամաբանությանը` աշխարհի հռչակված մոդելին, թե իբր ժողովուրդներն են տնօրինում իրենց ճակատագիրը: Ժողովուրդն ուզում է մի բան փոխել, և նրա առաջ պատ են դնում, ասում են` «ոչ մի հեռանկար չունես»:
Ժողովուրդն այսօր այդ վիճակում է: Եթե մինչև ընտրությունները Սերժ Սարգսյանը վերցներ և օլիգարխիային զրկեր բոլոր հնարավորություններից, եթե բոլոր սեփականությունները, հարստությունը, որը չի աշխատում պետության համար, ստուգեր և հայտարարեր հանցավոր (այսինքն` ստուգումը ցույց է տալու, որ այն հանցավոր է), եթե դուրս մղեր փողի մարդուն կառավարման համակարգից, վերանայեր երկրի արժեհամակարգը, կարելի էր ծափահարել նրան և ասել, որ աշխարհն էս մարդու հետ նստեց խոսեց և այլն: Բայց ի՞նչ է այսօր խոսում այդ համակարգը, նա ասում է, թե այն, ինչ որ կա այսօր, այդպես էլ մնալու է:
– Իսկ, ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իր վերջին ելույթը նվիրեց հենց արտաքին ազդեցություններին և հենց այս շրջանում անդրադարձավ աշխարհաքաղաքականկողմնորոշումների հարցին` արևմտամետություն և ռուսամետություն:
– Երկու հանգամանք կա, և երկուսն էլ կապում եմ Նոր Տարվա հետ: Տեր-Պետրոսյանը կատակ սիրող մարդ է, և որքան հասկացա, բազմաթիվ կատակներ արեց այդ ելույթի ժամանակ: Երկրորդը` դրանք բարեմաղթանքներ էին հայ ժողովրդին. նա համարում է, որ մենք պետք է զերծ լինենք արտաքին ազդեցություններից, և նշեց, թե ինչպիսին պետք է լինի իրական քաղաքական գործիչը:
– Այսինքն` նա ճի՞շտ խնդիրներ առաջ քաշեց:
– Ցանկություններն անկասկած ճիշտ էին:
– Բայց, ամեն դեպքում, որքանո՞վ է ճիշտ սեփական զինակիցներին հասցնել ճակատամարտի ևվերջում հրաժարվել պայքարից, այն դեպքում երբ կողմնակիցները և հավատարիմընտրազանգվածը սպասում է քո առաջադրմանը:
– Ես արդեն նշեցի, որ նա պարտավոր է իր զինակիցներին ցույց տալ ճանապարհը: Պարզապես այս աշխարհի` մեռնող աշխարհի մշակույթն այդպիսին է: Քաղաքականությունն ինչ-որ հաշվարկների, ուժերի շահերի սիմվոլիկ արձագանքն է, և շատ բաներ մնում են վարագույրի հետևում: Դու չես էլ կարող բոլորին դա բացատրել, որովհետև այդպիսին է քաղաքական մշակույթը. եթե սկսես ամեն ինչը պարզաբանել, քո հետ ուղղակի գործ չեն ունենա:
Ես հենց Ձեր թերթին ասել էի, որ իր որոշման մասին կհայտարարի մյուս կուսակցության` «Բարգավաճ Հայաստանի» լիդերը, և մենք կլսենք այդ որոշումը, բայց ոչ ոք չի իմանա` այդ որոշումը որտե՞ղ կայացվեց, ինչո՞ւ կայացվեց: Հիմա երբ մենք հերթականությամբ, անդադար այդպիսի բաներ ենք տեսնում… ինչի երբ դուք տեսնում եք մասնակից այս կամ այն կուսակցությանը կամ անձին, ձեզ մոտ հարց չի՞ առաջանում` էդ որոշումը որտե՞ղ կայացվեց և ինչո՞ւ կայացվեց: Հանրապետականից սկսած` մինչև մյուս կուսակցությունները, եթե նայեք ցանկը, բոլորի դեպքում կհամոզվեք, որ սա կա´մ անհեթեթություն է, կա´մ ուրիշ մի բան կա, որից ես տեղյակ չեմ:
Այսպիսի վիճակ է: Բայց սա, կրկնում եմ, հեռացող քաղաքական դաշտն է, անիմաստ էլ է խոսենք դրանից: Հիմա շատ ավելի իմաստավորված է նորից խոսենք, որովհետև նորն արդեն գալիս է: Այս քաղաքական համակարգի ներկայացուցիչները կարող են իրենց հոյակապ և ամենազարմանալի հատկանիշներով դրսևորել արդեն նոր համակարգում, եկեք այդ նորից խոսենք:
– Ընդհանրապես, հիշո՞ւմ եք նման իրավիճակ անկախ Հայաստանի պատմության մեջ:
– Ոչ, այսպիսի իրավիճակ չի եղել, բայց այսպիսի իրավիճակ պարտադիր պետք է լիներ, որպեսզի մենք հասկանայինք` ինչքանով է մեռած գնացող համակարգը:
