Նախաբան
Վարդան Օսկանյանից հարցազրույց վերցրեցի 2012-ի հոկտեմբերի 15-ին՝ իր աշխատասենյակում : Հարցազրույցի մեծ մասը հրապարակվել է ֆրանսերեն՝ “Նուվել դ’Արմենի Մագազինի”-ում (ՆԱՄ, n° 190, նոյեմբերի մեկին)* : Իսկ հայերեն տարբերակն ամբողջական է և հրապարակվում է ՆԱՄ-ի ինտերնետային կայքում :
Մեր ամսագրի խմբագրության համար կարևոր է հաստատել, որ ՎՕ-ն այժմ քաղաքական խայտառակ հետապնդման է ենթարկվում, որը նրան անկասկած զոհ է դարձնում, և հենց դրա համար ՆԱՄ-ը պարտավոր է պաշտպանել նրան : Իսկ թե ՎՕ-ն որպես քաղաքական գործիչ իրենից ինչ է ներկայացնում, թող ամեն մեկն իր համար որոշի : Այս երկար հարցազրույցը, որը ՎՕ-ն համաձայնեց ինձ տալ, պետք է որ օգնի այդ հարցում :
Սեդա Մավյան
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ ՎԱՐԴԱՆ ՕՍԿԱՆՅԱՆԻ ՀԵՏ
Պարոն Օսկանյան, գիտեմ, որ ձեր հանդեպ իրականացվող հետապնդումներն ակնհայտորեն քաղաքական շարժառիթ ունեն, ըստ այդմ՝ իմ հարցերը չեն վերաբերի խնդրի իրավական կողմին, այլ միայն՝ դրա քաղաքական չափմանը : Մի քիչ հետ գնանք դեպի 2012-ի փետրվար, երբ դուք վերադարձաք քաղաքականություն : Ինչո՞ւ որոշեցիք ներգրավվել Բարգավաճ Հայաստան Կուսակցությունում (ԲՀԿ) :
ՎՕ. Մի քանի պատճառներով : Նախ՝ զուտ գաղափարական առումով մենք տարաձայնություններ չունեինք. այն կենտրոնամետ և չափավոր կուսակցություն է : Երկրորդ՝ ինձ գրավեց այն հանգամանքը, որ այս կուսակցությունը բաց է քաղաքական ամենատարբեր ազդեցիկ դեմքերի համար և երբեք քաղաքական մյուս ուժերի հանդեպ ագրեսիվություն չի դրսևորել, երբեք չի հարձակվել որևէ քաղաքական գործչի անձի վրա : Բայց ԲՀԿ-ի մեջ ներգրավվելուս հիմնական պատճառն այն է, որ համոզվել էի, թե միայն ԲՀԿ-ն կարող է լուծել Հայաստանի առջև իմ կարծիքով ծառացած հիմնական խնդիրը, այն է՝ իշխանությանը հակակշիռներ ստեղծել՝ առողջացնելով քաղաքական դաշտը կուսակցության մեծ հեղինակության և համակիրների լայն շրջանակի շնորհիվ : Ինքս ինձ ասացի, որ եթե իմ անդամակցումը կարող է ուժեղացնել կուսակցությունը և թույլ չտալ, որ մայիսի 6-ի խորհրդարանական ընտրություններում Հանրապետական Կուսակցությունը (ՀԿ) ձայների բացարձակ մեծամասնություն ստանա, եթե կարող է ստիպել, որ ձևավորվի իսկական, ոչ թե ձևական կոալիցիա, դա շատ օգտակար կլինի երկրի ժողովրդավարացման համար, և մենք կկարողանանք իրոք առողջացնել քաղաքական դաշտը :
ՍՄ. Ասում եք, թե ձեր և ԲՀԿ-ի միջև գաղափարական ընդհանրություն կա : Բայց ո՞րն է ԲՀԿ-ի գաղափարախոսությունը, որ չենք կարողանում նույնիսկ սահմանել՝ ելնելով այն նախընտրական ծրագրից, որ կուսակցությունը հրապարակել էր խորհրդարանական ընտրություններից առաջ և որը ողբալիորեն խղճուկ էր : Իմիջիայլոց, ասացիք, թե ուզում էիք ուժեղացնել ԲՀԿ-ն : Այդ կուսակցությունն ինչպե՞ս կարող էր ավելի ուժեղանալ ձեր միջոցով :
ՎՕ. Ինձ համար հիմնական խնդիրը քաղաքական դաշտն առողջացնելն էր, որովհետև կարծում եմ, որ մեր երկրի հիմնական աղետը, որը մնացած բոլոր խնդիրների սկզբնապատճառն է, քաղաքական մենաշնորհի գոյությունն է : Իմիջիայլոց, Հայաստանի անկախացումից ի վեր ու չնայած խորհրդային համակարգի փլուզմանը՝ միակ իշխող կուսակցության գաղափարը շարունակում է տիրապետել : Դա է մեր բոլոր խնդիրների սկզբնաղբյուրը : Ես մտածեցի, որ ԲՀԿ-ի միջոցով հնարավոր կլինի վերացնել քաղաքական մենաշնորհը : Դա չստացվեց, որովհետև խորհրդարանական ընտրությունները կեղծվեցին : Եթե չկեղծվեին, այսօրվա խորհրդարանն ուրիշ դիմագիծ կունենար՝ ծանրակշիռ հակակշռով և իշխող իրական կոալիցիայով : Մի կուսակցությունը (ծ.լ.-ՀԿ) կամ մեկ անհատը (ծ.լ.-Սերժ Սարգսյանը) այլևս չէր կարողանա իր ամեն ուզածն անել, որովհետև ստիպված կլիներ հաշվի նստել քաղաքական մյուս ուժերի հետ, և մենք ոտք կդնեինք իրական ժողովրդավարացման ուղու վրա : Ես կրկնում եմ՝ դա չեղավ, որովհետև խորհրդարանական ընտրությունները կեղծվեցին, բայց ես շարունակելու եմ պայքարել հանուն այդ նպատակի : Եվ քանի որ կարծում եմ, որ դա հնարավոր է միայն ԲՀԿ-ի շնորհիվ, դրա համար էլ ներգրավվել եմ այդ կուսակցության մեջ :
Վերադառնալով կուսակցության գաղափարախոսության վերաբերյալ հարցին, ասեմ՝ պետք է իրարից տարբերել նախընտրական ծրագիրն ու կուսակցության գաղափարախոսությունը : Վերջինս ոչ թե նախընտրական ծրագրում է ամփոփվում, այլ՝ կուսակցության հիմնադիր փաստաթղթում և կանոնադրությունում : Ես կրկնում եմ՝ ԲՀԿ-ն կենտրոնամետ է, չափավոր, հիմնված է երկխոսության և համագործակցության վրա, կառուցողական է, հավատում է արդարության, ազատության, հանդուրժողականության, ազատ մրցակցության և սեփականության անձեռնմխելիության, շուկայական ազատ հարաբերությունների սկզբունքներին, երբ բոլորի համար այդ շուկա մուտք գործելու հավասար պայմաններ են ստեղծված, ինչպես նաև համարում է, որ պետք է հավատարիմ մնալ ազգային արժեքներին և ավանդույթներին՝ դրանք չհակադրելով գլոբալիզացիայի և առաջընթացի բերած զարգացումներին : Կրկնում եմ, հաշվի առնելով բոլոր այս կետերը՝ ես մտածեցի, որ ԲՀԿ-ի միջոցով է հնարավոր հասնել իմ ուզած նպատակին :
ՍՄ. Ընդունենք ձեր պատճառաբանությունը : Բայց ինչպե՞ս ընկալենք այն, որ քաղաքական պայքարի մեջ եք մտել մի մարդու կողքին (Գագիկ Ծառուկյանի), որի մասին ասվում է, որ անցյալում դատապարտվել է ծանր հանցանքի համար, որ իր հեռուստաընկերությունն օգտագործում է բացառապես իր պաշտամունքի քարոզչության և իր կուսակցության գովազդի համար և ընկերական ամուր հարաբերություններ ունի Բելառուսի նախագահի հետ, և ես ընդամենը երեքն եմ նշում նրա վերաբերյալ շրջանառվող լուրերից : Նմանատիպ փաստերը ձեզ չխանգարեցի՞ն անդամակցել ԲՀԿ-ին :
ՎՕ. Ես համաձայն չեմ ձեր ասածներին : Ես Ծառուկյանին ճանաչում եմ այն պահից, երբ սկսեցի համագործակցել նրա հետ և դիտարկել նրա գործունեությունը :
ՍՄ. Այսինքն երբվանի՞ց :
ՎՕ. Կուսակցության ստեղծման պահից (2004-ին), երբ Արտաքին գործերի նախարար էի : Այդ պահից սկսած եմ դիտարկել նրա գործունեությունը, իսկ 2010-ի վերջից արդեն սկսել եմ շփվել հետը և նրա հետ ուսումնասիրել կուսակցությանն իմ անդամակցության հարցը : Ինչ վերաբերում է իր անձին, ես ինձ իրավունք չեմ վերապահում խոսել դրա մասին և չեմ ընդունում ձեր հարցի դրույթները : Բացի այդ, պետք չէ այդպիսի կարևորություն տալ այս կամ այն երկրի ղեկավարի հետ նրա հարաբերություններին : Նրա անձնական հարաբերությունները ոչ մի կապ չունեն նրա և կուսակցության գաղափարախոսության հետ : Նա գործարար է, որը ստիպված է հարաբերություններ ունենալ այն երկրների ղեկավարների հետ, որտեղ նա գործունեություն է ծավալում, և Բելառուսի նախագահը այդ ղեկավարների թվին է պատկանում : Պետք չէ կուսակցության գաղափարախոսության մասին դատել՝ ելնելով նրա նախագահի զուտ անձնական կամ գործնական հարաբերություններից :
ՍՄ. Հետաքրքիր է, որ հիշատակում եք Հայաստանում ԲՀԿ-ի միջոցով քաղաքական մենաշնորհը վերացնելու անհրաժեշտությունը, որովհետև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նույն բանն էր մտածում, երբ ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ 2011-ի հոկտեմբերին, սկսեց առաջ քաշել ՀԱԿ-ի և ԲՀԿ-ի մերձեցման գաղափարը : Այդ պայմաններում ինչո՞ւ չմտածեցիք պայքարել “արմատական” կոչվող ընդդիմության շարքերում, մասնավորապես՝ ՀԱԿ—ում :
ՎՕ. Դա իմ անձնական որոշումն է : Այն ժամանակ ես լավ վերլուծեցի քաղաքական բնապատկերը և հասկացա, որ այնտեղ հակակշիռների համակարգ ներմուծելու լավագույն եղանակն ինձ համար ԲՀԿ-ին անդամակցումն է : Ես չեմ թերագնահատում ընդդիմության մյուս կուսակցություններին : Ես նրանց բոլորին հարգում եմ և կարծում եմ, որ նրանցից յուրաքանչյուրը քաղաքական դաշտը մենաշնորհից ազատելու գործում իր կարևոր դերն ունի : Ես միշտ մտածել եմ, որ Դաշնակցությունը, Ժառանգությունը, ՀԱԿ-ը պիտի իրենց բաժինն ունենան այս գործընթացում : Իմիջիայլոց, ես երբեք չեմ մտածել, թե ԲՀԿ-ն կկարողանա հավաքել այնքան ձայն, որ մեն-մենակ հակակշիռ դառնա իշխող կուսակցությանը և նրան թույլ չտա ձայների բացարձակ մեծամասնություն ստանալ : Ես հույս ունեի, որ այդ հակակշիռը ձեռք կբերվի, եթե ընդդիմության կուսակցություններից յուրաքանչյուրն ուժեղացած դուրս գա խորհրդարանական ընտրություններից : (ծ.լ. Հիշեցնենք, որ մայիսի 6-ին ճիշտ հակառակը եղավ. ՀԿ-ն Ազգային ժողովում ձայների մեծամասնություն ստացավ, իսկ ԲՀԿ-ի առաջընթացը տեղի ունեցավ ոչ թե ՀԿ-ի հաշվին, այլ՝ խորհրդարանական նախորդ ընդդիմության…) :
ՍՄ. Այնուամենայնիվ, ինչո՞ւ ՀԱԿ-ը չընտրեցիք, թե՞ վախենում էիք՝ ՀԱԿ-ը չընդունի ձեզ :
ՎՕ. Չեմ ուզում ինքս ինձ հետահայաց հարց տալ՝ արդյո՞ք ՀԱԿ-ն ինձ կընդուներ, թե ոչ : Այդ պահին ես որոշեցի, որ իմ նպատակին հասնելու ամենալավ ճանապարհը ԲՀԿ-ի շարքերը համալրելն է :
ՍՄ. Կարելի՞ է մտածել, որ Սիվիլիթասին ֆինանսապես աջակցելով՝ Հանթսմանն իրականում ջանում էր աջակցել ձեր քաղաքական պայքարին՝ նախապես ֆինանսական նպաստ բերելով ձեր ապագա նախագահական քարոզարշավին : *
ՎՕ. Բոլորովին : Հանթսմանը երբեք մտադրություն չի ունեցել միջամտելու Հայաստանի քաղաքական կյանքին : Հայաստանի հանդեպ նրա վերաբերմունքը բացարձակապես ապաքաղաքական է : Նա ուղղակի սիրում է Հայաստանը : Նա երկրաշարժից հետո սկսեց շատ մեծ օգնություն տրամադրել Հայաստանին, որտեղ 1991-ից ի վեր մի գործարան էր պահպանել և որն ուզեց վաճառել՝ ցանկանալով, որ վաճառքի արդյունքը մնա երկրում : Քանի որ նա վստահում էր ինձ և գիտեր, որ Սիվիլիթասը լավ աշխատանք է անում, որոշեց այդ գործարանի վաճառքից ստացված եկամուտը մեզ տալ իբրև նվիրատվություն : Փողի յուրացումը, որի համար ինձ մեղադրում են, բացարձակապես անհիմն է : Դա հիմք կունենար, եթե նվիրատուն (Հանթսմանը) կամ օգտառուն (Սիվիլիթասը) բողոք ներկայացնեին : Այնինչ, ոչ միայն նվիրատուն կամ օգտառուն բողոք չեն ներկայացրել, այլև երկուսն էլ հակառակն են պնդում, ասում են, որ ամեն ինչ արվել է, ինչպես որ նախատեսված էր և իրենք ոչ մի խնդիր չունեն : Երկրորդ՝ հիշեցնեմ, որ այդ փողը տեղում է, չի անհետացել : Արդեն երեք շաբաթ է՝ ամբողջ գումարը փոխանցվել է Սիվիլիթասին : Նաև՝ իմ ներդրած ավանդներից ստացված շահույթի շնորհիվ ես կարողացել եմ նվիրատվության ընդհանուր գումարին 130 000 դոլար ավելացնել : Այս պահին, երբ խոսում եմ, ամբողջ գումարը Սիվիլիթասի հաշվին է : Երրորդ՝ ես կարող էի հասկանալ, որ խոսեին փողի յուրացումից, եթե Սիվիլիթասը փակված լիներ, իսկ փողը մնացած լիներ իմ անձնական հաշվին՝ իմ տրամադրության տակ, եթե ուրիշ նպատակով արդեն ծախսված կամ հիմա ծախսվելիս լիներ, բայց այդպես չէ : Ինչ վերաբերում է քաղաքականությանը, կարող եմ ձեզ վստահեցնել, որ այդ գումարը, այդ թվում նաև՝ իմ անձնական գումարները երբեք նախատեսված չեն եղել որևէ նախընտրական քարոզարշավ ֆինանսավորելու համար : Անցած մայիսի նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում ես ստիպված չեղա նույնիսկ մի դրամ ծախսելու, որովհետև կուսակցությունը, բնականաբար, հոգաց քարոզարշավի հետ կապված իմ բոլոր ծախսերը : Ու նույնիսկ եթե ապագայում ԲՀԿ-ի թեկնածուն լինեմ նախագահական ընտրություններում, ԲՀԿ-ն պիտի հոգա իմ նախագահական քարոզարշավի ծախսերը : Այսինքն բացառում եմ Սիվիլիթասին նվիրաբերված փողը քաղաքական նպատակներով ծախսելու վերաբերյալ ձեր վարկածը : Իմիջիայլոց, ես կտրականապես դեմ եմ դրսից եկած գումարները քաղաքականության մեջ օգտագործելուն : Ընդհակառակը, այն մարդիկ, ովքեր այսօր ինձ մեղադրում են, հաճախ են դրսի իրենց աղբյուրներից գումարներ վերցրել իրենց նախընտրական քարոզարշավի համար :
*Հարցի իմաստը և պատասխանի բնույթը գնահատելու համար պետք է իմանալ, թե ով է Ջոն Հանթսմանը : Հիսուներկուամյա, Կալիֆորնիայում ծնված այս ամերիկացին՝ միլիարդատիրոջ որդի և միլիարդատեր, ամերիկյան խոշոր գործարար է, նախկին նահանգապետ և դեսպան (Սինգապուրում, հետո՝ Չինաստանում), շատ ակտիվ մարդ ամերիկյան քաղաքական դաշտում՝ պահպանողականների թևից (հանրապետական), այն աստիճան, որ մտածում էր առաջիկա նախագահական ընտրություններում իր թեկնածությունն Օբամայի թեկնածության դեմ դնելու մասին, մինչև որ հետին պլան մղվեց Միթ Ռոմնիի կողմից : Նա մորմոն է :
ՍՄ. Հանթսմանը կարող էր իր փողը որևէ որբանոցի տալ կամ էլ՝ բարեգործական որևէ այլ հիմնարկի : Չե՞նք կարող մտածել, որ Հայաստանում ժողովրդավարությունը խթանելու նպատակով նա ցանկացել է աջակցել նախագահական ընտրություններում ձեր թեկնածությանը :
ՎՕ. Բացառված է :
ՍՄ. Հոկտեմբերի 1-ին դուք Ազգային Ժողովում ծավալուն ելույթ ունեցաք, որի ընթացքում ընդգծեցիք, որ Հանթսմանի հետ ձեր թղթակցության մեջ նշված է, որ այդ գումարները ձեզ են տրվել առանց որևէ նշման, թե դրանք ինչի վրա պիտի ծախսվեն և առանց ժամկետային սահմանափակման : Գոնե հստակ նշվա՞ծ էր, որ այդ փողը հատկացվում է Սիվիլիթասին :
ՎՕ. Անշուշտ :
ՍՄ. Հանթսմանն ինչո՞ւ այդ գումարները չնստեցրեց Սիվիլիթասի հաշվին, այլ փոխանցեց ձեր անձնական հաշվին :
ՎՕ. Նա այդպես ցանկացավ : Նա ցանկացավ, որ փողը Սիվիլիթասին հասնի իմ միջոցով և օգտագործվի իմ հայեցողությամբ և առանց ժամկետային որևէ սահմանափակման :
ՍՄ. Եթե նա այդ նվիրատվությունն արած լիներ Սիվիլիթասի խորհրդի նախագահի պաշտոնից ձեր հրաժարվելուց հետո, ես կհասկանայի, որ նվիրատվությունն արվեր ձեր անունով, որովհետև նվիրատուն կարող էր կասկածներ ունենալ այն մարդու վերաբերյալ, ով փոխարինելու էր ձեզ այդ պաշտոնում : Բայց այն դեպքում, երբ դուք շարունակում էիք լինել խորհրդի նախագահը, անհասկանալի է, թե նվիրաբերված գումարն ինչու ուղղակիորեն չի փոխանցվել Սիվիլիթասի հաշվին :
ՎՕ. Ձեզ գուցե զարմանալի թվա, բայց դա նրա ցանկությունն էր :
ՍՄ. Դուք ԱՄՆ-ից եք, որտեղ ոչ ոք որևէ քայլ չի անում, առանց նախապես խորհրդակցելու իրավաբանի հետ : Զարմանալի է, որ դուք իրավաբանական զգուշավորություն չդրսևորեցիք ձեր բանկային և հաշվապահական գործառնություններն իրականացնելիս :
ՎՕ- Տարօրինակ ոչինչ չկա : Հայաստանի օրենքի համաձայն, հիմնադրամների հաշվապահության վերահսկումը Արդարադատության նախարարության իրավասությունն է : Եթե ինչ-որ մեկը կասկածում էր, թե հաշվապահություն վարելու մեր եղանակը չի համապատասխանում օրենքին, եթե վարչական մարմինները թերություններ էին նկատել, ուրեմն Արդարադատության նախարարությունը պիտի միջամտեր : Այնինչ, իմ գործի քննությունը միանգամից Ազգային անվտանգությանը վստահելը և նման ծանր դատական մեղադրանք ներկայացնելը, որպիսին է փողի յուրացումն ու փողի լվացումը, շատ լավ ցույց է տալիս, որ իմ հանդեպ քաղաքական հետապնդում է իրականացվում :
ՍՄ. Այս գործի հարուցման պահից սկսած՝ դուք գո՞հ եք ԲՀԿ-ի պահվածքից և ձեր հանդեպ վերաբերմունքից :
ՎՕ. Այո : Իմ կուսակցությունն ամբողջությամբ ստանձնել է իմ պաշտպանությունը : Այն ճիշտ գնահատական է տվել այս գործին : ՍՄ. Չէ՞ր կարող ավելի հարձակողական լինել :
ՎՕ. Ոչ, բոլորովին : Դրա կարիքը չկար : Բավարար էր, ինչ որ արեցին : Ես շատ բարձր եմ գնահատում իմ այն գործընկերների վերաբերմունքը, որոնք մեծահոգաբար տեղեկացրեցին անհրաժեշտության դեպքում Եվրախորհրդում իրենց տեղն ինձ զիջելու պատրաստակամության մասին : Կուսակցությունը հենց սկզբից կարողացավ շատ լավ վերլուծել իրավիճակը՝ համարելով, որ իմ անձի հանդեպ հարձակումը հարձակում է կուսակցության դեմ : Մինչ օրս կուսակցությունն արել է այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ էր : Նախ՝ հայտարարություն է արվել, հետո ԲՀԿ-ական պատգամավորները ելույթներ են ունեցել խորհրդարանում, բոյկոտել են ինձ պատգամավորական անձեռնմխելիությունից զրկելու վերաբերյալ քվեարկությունը, մեկ շաբաթ շարունակ խորհրդանշական առումով բոյկոտել են խորհրդարանի աշխատանքը և, ինչպես ասացի, ինձ են զիջել Եվրախորհրդում իրենց տեղը :
ՍՄ. Հոկտեմբերի 12-ին դուք հարցազրույց եք տվել Deutche Welle գերմանական ռադիոալիքին : Ձեզ հարցրել էին, թե ձեզ վերաբերող դատական գործն ինչ հետևանք կարող է ունենալ ԲՀԿ-ի վրա, և դուք պատասխանել էիք. “Այս դատական գործը (…) ոչ մի դեպքում չի կարող դառնալ ԲՀԿ-ի հանդեպ շանտաժ իրականացնելու միջոց” : Ի՞նչ շանտաժի մասին է խոսքը :
ՎՕ. Ես մտածում էի այն հնարավորության մասին, երբ ինչ-որ մեկը կասեր. “Մենք պատրաստ ենք կարճել Օսկանյանի գործը, եթե ԲՀԿ-ն այս կամ այն բանն անի” : Բայց ԲՀԿ-ն կանի այն, ինչ ունի անելու՝ անկախ իր այս կամ այն անդամի նկատմամբ քաղաքական հետապնդումներից :
ՍՄ. Դուք նաև պատասխանել եք. “Այս գործը որևէ կերպ չի կարող ազդել ԲՀԿ-ի վրա” : Դա զարմանալի պատասխան է, որովհետև եթե մոտիկից նայենք, մենք տեսնում ենք, որ ԲՀԿ-ն միայն շահում է այս գործից : Ձեր շնորհիվ, և հատկապես՝ եթե դուք դատապարտվեք, մինչև 2013-ի փետրվարը ԲՀԿ-ն կկարողանա վերջնականապես ընկալվել որպես ընդդիմադիր կուսակցություն և ներկայանալ որպես իշխանությանը իրական այլընտրանք : Չե՞ք կարծում, որ դուք ՀԿ-ի և ԲՀԿ-ի վերին էշելոնների վարած խաղի զոհն եք :
ՎՕ. Ոչ, չեմ կարծում : Ես կարծում եմ, որ ԲՀԿ-ն էլ, ինձ նման, իրոք ենթարկվում է քաղաքական հետապնդումների : Գուցե այս դատական գործի հետևանքները լավ հաշվի չե՞ն առնվել : Ձեր վերլուծությունը կարող է ճիշտ դուրս գալ, բայց տարբեր զարգացումներ կարող են լինել : Ապագան ցույց կտա : Դրա համար էլ ես պնդում եմ՝ ասելու, որ չի կարելի ԲՀԿ-ն առևտրի առարկա դարձնել, որ ԲՀԿ-ն չի շեղվի այն ուղուց, որն ինքն իր համար ամրագրել է, և կանի այն, ինչ կունենա անելու : ԲՀԿ-ն կշարունակի աշխատել իր քաղաքական նպատակների իրականացման համար :
ՍՄ. Նշանակալի է այն, որ ձեր բոլոր ելույթներում դուք առիթը բաց չեք թողնում ասելու, որ ձեր հանդեպ իրականացվող հետապնդումների իրական թիրախը ԲՀԿ-ն է : Այն, որ այս դատական գործը ձեզ համար վատ է, պարզ է, բայց ինչո՞վ է սա վատ ԲՀԿ-ի համար :
ՎՕ. Ես քաղաքական գործիչ եմ : Ես լավի և վատի վերաբերյալ դատողություններ և համեմատություններ չեմ անում : Մենք քաղաքական կուսակցություն ենք, որը քաղաքական ծրագիր ունի և հետևում է դրան՝ անկախ կուսակցության կամ նրա այս կամ այն անդամի հանդեպ իրականացվող քաղաքական հետապնդումներից :
ՍՄ.Մայիսի 6-ին ԲՀԿ-ն ԱԺ-ում առաջընթաց արձանագրեց, նույնիսկ եթե ստացած մանդատները քիչ էին իր ակնկալածից : Տեսնում ենք, որ ԲՀԿ-ի համար ամեն ինչ լավ է, այսինքն՝ ներկայիս ձեր խնդիրները, թվում է, չեն խոչընդոտում նրա զարգացման դրական ընթացքին :
ՎՕ. Ես ասացի, որ արդյունքները դրական են, որովհետև ԲՀԿ-ն ավելի շատ մանդատ է ստացել, քան ուներ անցյալ խորհրդարանում, բայց դա մեզ չի բավարարում, որովհետև ԱԺ-ում մենք քաղաքական հակակշիռ չձևավորեցինք : Մենք պիտի իշխանություն ստանանք, որպեսզի իրականացնենք անհրաժեշտ բարեփոխումները :
ՍՄ. ԲՀԿ-ն չի՞ կարող առանց ձեզ իրականություն դարձնել այդ նպատակները :
ՎՕ. Այո, բայց մենք ուժեղանում ենք ուժերը միավորելով : Կուսակցության աջակցությունն ուժեղացնում է ինձ, իսկ իմ և ուրիշ քաղաքական գործիչների անդամակցությունն ուժեղացնում է կուսակցությունը : Մենք լրացնում ենք իրար հանուն ընդհանուր նպատակի : Ներկայիս խնդիրներն այնպիսին են, որ մենք այլևս սպասելու ժամանակ չունենք, մարդիկ գնալով ավելի շատ են արտագաղթում, կենսամակարդակն օրեցօր նվազում է, տնտեսությունն աղետալի վիճակում է, բարոյահոգեբանական վիճակը սարսափելի է, այլևս ոչ մի դրական տեղաշարժ չի նկատվում արտաքին քաղաքականության ոլորտում, իսկ բնակչությունն էլ ամբողջությամբ ապակողմնորոշված է : Բոլոր այդ խնդիրները լուծելու համար պետք է առողջացնել քաղաքական դաշտը, իսկ դա չենք կարող անել առանց ԲՀԿ-ի ակտիվ մասնակցության :
ՍՄ. Բոլոր այն աղետները, որոնք դուք հիշատակեցիք, ծնունդ են առել 2008-ի՞ն, թե՞ արդեն գոյություն ունեին 1998-ից 2008-ն ընկած ժամանակահատվածում, երբ դուք արտգործնախարար էիք Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք :
ՎՕ. Անկախացումից ի վեր տարբեր ժամանակահատվածներ են եղել, երբ տնտեսական աճ է գրանցվել, բայց քաղաքական հարթությունում հետընթաց ենք ունեցել, կամ էլ հակառակը՝ տնտեսական վատ կոնյուկտուրայի պայմաններում ժողովրդավարացման առումով առաջընթաց է նկատվել : Յուրաքանչյուր ժամանակահատված իր դրական և բացասական կողմերն է ունեցել : Այսօր մենք հայտնվել ենք մի իրավիճակում, երբ ամեն ինչ է վատ վիճակում՝ տնտեսությունը, ժողովրդավարության մակարդակը, բարոյահոգեբանական վիճակը, արտաքին քաղաքականությունը, և արտագաղթն էլ երբեք նման մեծ չափեր չի ընդունել : Եթե այս ամենի արմատը փնտրենք, իհարկե պիտի վերադառնանք դեպի անկախության ակունքներ, որից հետո յուրաքանչյուր ժամանակաշրջան իր սխալներն ունեցավ, այդ թվում նաև՝ այն ժամանակահատվածը, երբ ես նախարար էի և սխալների իմ բաժինն եմ թույլ տվել : Բայց անկախացումից քսան տարի անց մենք հասել ենք մի կետի, երբ պետք է այդ ամենին վերջ դնել, որովհետև առաջ գնալու փոխարեն, մենք հետ ենք գնում :
ՍՄ. Եթե աչքի անցկացնեք անցյալի այն ժամանակահատվածը, որին դուք մասնակցել եք, կարո՞ղ եք ճշգրտորեն ասել, թե որոնք էին այն սխալները, որ թույլ եք տվել և արժե շտկել :
ՎՕ. Ես ուղղակի կարող եմ ընդհանուր առմամբ ասել, որ և ԼՏՊ-ի, և Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք…
ՍՄ. Ավելի կոնկրետ խոսեք. ճշգրտորեն նշեք այն սխալները, որոնք թույլ են տրվել այն ժամանակաշրջանում, երբ դուք մասնակցում էիք կառավարության աշխատանքին :
ՎՕ. Ես կարող եմ խոսել միայն իմ թույլ տված սխալների մասին : Ես արտգործնախարար եմ եղել և միայն այդ ոլորտի համար եմ պատասխանատու : Ես պատասխանատու չեմ այն սխալների համար, որոնք թույլ են տրվել մյուս ոլորտներում :
ՍՄ. Այսինքն ձեզ համար կառավարության համատեղ պատասխանատվություն գոյություն չունի՞ :
ՎՕ. Բայց ես չեմ ընդունել ներքին գործերի կամ տնտեսության ոլորտներին վերաբերող որոշումները : Ես խոշոր առումով պատասխանատու եմ կառավարության քաղաքականության համար՝ այնքանով, որքանով որ դրա անդամ եմ եղել, բայց կոնկրետորեն ես պատասխանատու եմ միայն ինձ վստահված ոլորտում իմ գործունեության համար : Եթե ինձ համոզեն, որ ես արտաքին քաղաքականության մեջ թույլ եմ տվել սխալներ, որոնք վնաս են հասցրել երկրին, ես պատրաստ եմ ներողություն խնդրել : Բայց ես համարում եմ, որ լավ եմ աշխատել որպես նախարար. Ղարաբաղի հարցում ես հասել եմ նրան, որ կարողացել ենք ամրապնդել ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը, ավելի քան տասը երկիր ճանաչել է Ցեղասպանությունը, զարգացել են երկկողմանի հարաբերությունները, օտարերկրյա ներդրումներն աճել են, մեծ նախագծեր են իրականացվել, այդ թվում՝ գազատարի կառուցումը, և այդ ամենը՝ ճիշտ արտաքին քաղաքականության շնորհիվ : Բայց եթե ինչ-որ մեկն իմ ասածին հակադրելու բաներ ունի, ես պատրաստ եմ լսել այդ մարդուն : Ինձ Ալիկ Արզումանյանի մասին են հիշեցնում և հանդիմանում են նրա համար, որ ժամանակին հրապարակայնորեն հանդես չեմ եկել ի պաշտպանություն իրեն : Ճիշտ է, որ հրապարակայնորեն հանդես չեմ եկել նրա պաշտպանությամբ, բայց նախագահ Քոչարյանի հետ մասնավոր զրույցում խոսել եմ այդ թեմայի մասին : Բայց հարցը դա չէ : Նույնիսկ եթե ես նախագահի հետ զրուցած չլինեի դրա մասին, դա չէր նշանակի, թե այսօր իրավունք չունեմ քաղաքական հետապնդումների մասին արտահայտվելու : Վերադառնանք ներկային : Ինձ պատահել է այն, ինչ գիտեք : Եվ ոչ մի նախարար կարծիք չի հայտնել իմ դատական գործի վերաբերյալ : Դրանից արդյո՞ք պիտի հետևի, որ եթե հինգ տարի անց այս կամ այն նախարարը քաղաքականության մեջ մտնի, իրավունք չպիտի ունենա կարծիք հայտնելու քաղաքական հետապնդումների վերաբերյալ, որովհետև նա հրապարակայնորեն կարծիք չի հայտնել իմ դատական գործի վերաբերյալ : Գիտե՞ք, էդպիսի սովորություն կա անընդհատ հետ նայել ու կրկնել. “Ինչո՞ւ դուք ոչինչ չեք ասել այս ժամանակահատվածում : Այս ժամանակաշրջանում, ձեր ժամանակաշրջանում, մեր ժամանակաշրջանում…” : Այդպես անելով՝ մենք ցանկացածին արգելում ենք քաղաքականությամբ զբաղվել, որովհետև բոլոր քաղաքական գործիչները, որոնք նախորդ կառավարությունների անդամ են եղել, այս առումով մեղքեր ունեն : Վերջ դնենք դրան : Ավելի լավ է՝ տեսնենք, թե իր գործունեության ընթացքում յուրաքանչյուրն ինչպես է բարոյական իրավունք վաստակել այնուհետև արտահայտվելու այդ հարցերի վերաբերյալ : Կարևորն այն է, որ տեսնենք, թե քաղաքական գործիչն ինչպես է գործել իրեն վստահված առաքելության շրջանակում, արդյոք նա ճշգրտորեն է արել իր գործը, թե ոչ, արդյոք օգտվել է իր պաշտոնից, թե ոչ, ինչը նրան բարոյական իրավունք է տալիս այսօր արտահայտվելու կամ չարտահայտվելու : Սա պետք է չափման միջոց ծառայի : Ոչ թե նայեն, թե արդյոք ժամանակին նա արտահայտվել է այդ թեմայի վերաբերյալ, թե ոչ : Պիտի նայենք, թե նա ինչ է արել, ոչ թե՝ ինչ է ասել : Որովհետև հակառակ դեպքում պիտի ոչնչացնենք իրար, և քաղաքական դաշտում այլևս ոչ ոք չի մնա, իշխանությանն էլ հնարավորություն կտանք հանգիստ վերընտրվելու :
ՍՄ. Հարցը բարոյական գնահատական տալը չէ, այլ սխալները վերհանելը և ուղղելը :. Ես կուզեի իմանալ, թե որոնք են, ըստ ձեզ, այն սխալները՝ կոնկրետ սխալները, որոնք թույլ են տրվել Քոչարյանի օրոք և որոնց արտոնյալ վկան եք եղել դուք :
ՎՕ. Ո՞վ է այն դատավորը, որը…
ՍՄ. Նպատակը դատելը չէ, այլ առողջ քննադատությունը :
ՎՕ. Գիտե՞ք ինչ, այն պահին կարող էիր մտածել, թե լավ բան ես անում : Ոմանք կարող են մտածել, որ դա լավ բան էր, մյուսները՝ որ վատ էր : Պետք է արդյունքներից ելնելով դատել : Դրա համար էլ արդեն ասացի, որ տարբեր ժամանակաշրջաններում տարբեր արդյունքներ են եղել տնտեսական, ներքին, արտաքին քաղաքականության ոլորտներում : Միշտ էլ օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներ կան : Ճիշտ չէ քննադատել մի ժամանակաշրջան, որում օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառները գերակշռող դեր են ունեցել, և սկսել կշտամբել մարդկանց : Խնդիրն այն է, որ անկախությունից հետո քսան տարի է անցել և մենք անկարող ենք ուղղելու մեր սխալները : Որքան ավելի է ժամանակն անցնում, այնքան ավելի պահանջկոտ պիտի լինենք : Ես միշտ ասել եմ, որ Քոչարյանն ավելի մեծ պատասխանատվություն էր կրում, քան ԼՏՊ-ն, որովհետև արդեն տասը տարի էր անցել, իսկ Սերժ Սարգսյանն ավելի մեծ պատասխանատվություն է կրում, որովհետև արդեն քսան տարի է անցել և որովհետև պետությունն արդեն հասունացել է, իսկ հաստատությունները սկսել են ամրանալ :
ՍՄ. Քոչարյանի առումով. մենք կանոնավորապես խոսակցություններ ենք լսում նրա հնարավոր վերադարձի մասին դեպի իշխանություն՝ ձեր և ԲՀԿ-ի հետևից : Դուք ի՞նչ կասեք :
ՎՕ. Դա ձեր գնահատականն է :
ՍՄ. Դա իմ գնահատականը չէ, այդպես են ասում :
ՎՕ. Իմ հետևում ոչ ոք չկա :
ՍՄ. Դուք Քոչարյանի հետ հարաբերություններ ունե՞ք :
ՎՕ. Ես երբեք չեմ թաքցրել մեր շփումները : Մի մոռացեք, որ մենք տասը տարի աշխատել ենք միասին : Մենք նորմալ հարաբերություններ ունենք : ՍՄ. Դուք ընկերնե՞ր եք :
ՎՕ. Ոչ, մենք գործնական հարաբերություններ ունենք :
ՍՄ. Գործնակա՞ն, թե՞ ընկերական :
ՎՕ. Չեմ կարող ասել, թե ընկերներ ենք : Քոչարյանն այդ տեսակ անձնավորություն չէ : Օրինակ՝ մենք միասին չենք խմում : Բայց երկուսիս էլ մտահոգում է երկրի ապագան, և մենք կանոնավորապես հանդիպում ենք դրա մասին խոսելու : Բայց դա չի նշանակում, թե միասին ծրագիր ենք մշակում : Գիտե՞ք, նա այնքան հզոր անհատականություն է, որ ոչ մի պատճառ չունի ուրիշ մեկի հետևում թաքնվելու : Եթե նա որոշեր վերադառնալ քաղաքականություն, նա կհայտարարեր դրա մասին : Ես նույն բանն իմ մասին կարող եմ ասել :
ՍՄ. Այսինքն քաղաքականություն վերադառնալու համար նա ձեր կամ ԲՀԿ-ի կարիքը չունի՞ :
ՎՕ. Վստահաբար իմ կարիքը չունի : Նա այնպիսի անհատականություն է, որ մեն-մենակ կվերադառնար քաղաքականություն, եթե որոշեր : Նա ի՞նչ կորոշի ապագայում : Արդյո՞ք մեր ճամփաները կհատվեն, թե ոչ : Դժվար է ասել : Ժամանակը ցույց կտա :
ՍՄ. Ակտիվ քաղաքականություն վերադառնալու որոշումը կայացնելուց առաջ, դուք որևէ մեկից խորհուրդ հարցրե՞լ եք, այդ թվում նաև՝ Քոչարյանից :
ՎՕ. Ես համակիրների թիմ ունեմ :
ՍՄ. Ովքե՞ր են :
ՎՕ. Անուններ տալու կարիք չկա :
ՍՄ. Քոչարյանն այդ մարդկանց թվո՞ւմ է :
ՎՕ. Ձեզ ասացի, որ Քոչարյանի հետ հանդիպում եմ կանոնավորապես, բայց՝ առանձին :
ՍՄ. Նրա կարծիքը չե՞ք հարցրել :
ՎՕ. Ես ուրիշների կարծիքների հիման վրա քաղաքական որոշումներ չեմ կայացնում : Իհարկե նորմալ է, որ դրա մասին զրուցեմ երեխաներիս, կնոջս, մտերիմ բարեկամներիս և աշխատակիցներիս հետ :
ՍՄ. Դուք բավականին մեկուսացած մարդու տպավորություն եք թողնում, այդ թվում նաև՝ ձեր կուսակցության ներսում : Ես չեմ տեսնում այն քաղաքական գործիչներին, որոնց հետ դուք մոտ եք :
ՎՕ. Քաղաքականության մեջ չկան այնպիսի կատեգորիաներ, ինչպես օրինակ՝ “մոտիկներ”, “լավ տղա” և այլն : Դուք կզարմանաք, եթե տեսնեք, թե ես շփումների ինչ լայն շրջանակ ունեմ : Ես կարող եմ ասել, որ քաղաքական թշնամի չունեմ : Քաղաքական դաշտում չկա որևէ մեկը, որին ես համարեմ թշնամիս և ատեմ : Ես միայն մրցակիցներ ունեմ : Նույնն էլ կարող եմ ԲՀԿ-ի վերաբերյալ ասել : Ես արդեն ասել եմ, որ ԲՀԿ-ի առավելությունն այն է, որ թշնամի չունի : Այն բոլորի հետ ջերմ հարաբերությունների մեջ է՝ ՀԿ-ի, Օրինաց երկրի, ՀԱԿ-ի, ՀՅԴ-ի, և այլն : Ես շատ եմ գնահատում նման տրամադրվածությունը : Ես կարծում եմ, որ մենք բոլորս նույն նպատակի համար ենք աշխատում : Տարբերը մեր մոտեցումներն են :
ՍՄ. Վերադառնանք ձեր դատական գործին : Դուք քրեորեն հետապնդվում եք, և դա չի կարող մեզ չհիշեցնել այն քաղաքական դատավարությունները, որոնք հետևեցին 2008-ի մարտի 1-ի իրադարձություններին : Ժամանակին ես երբեք չեմ լսել, որ դուք դատապարտեիք դրանք, ամեն դեպքում՝ հրապարակայնորեն չեք դատապարտել : Հիմա զգո՞ւմ եք, որ նույն անարդարության զոհն եք :
ՎՕ. Ես միշտ զգացմունքներ եմ ունեցել Հայաստանում տեղի ունեցող ամենափոքր դեպքերի վերաբերյալ անգամ : Ուղղակի, պատշաճությունից ելնելով, ես հրապարակայնորեն չեմ բարձրացրել իմ ձայնը, որովհետև ես կառավարության մաս էի կազմում և հետո՝ դա չէր վերաբերում իմ ոլորտին : Նեղ շրջանակներում ես արտահայտվել եմ, ընդդիմացել եմ, դատապարտել եմ : Կարող եմ նույնիսկ ասել, որ Նախագահի հետ բանավեճեր եմ ունեցել տարբեր թեմաներով : Հիմա ես չեմ փորձում արդարանալ : Ընդամենը ուզում եմ ասել, որ ես ոչ մի ակնկալիք չունեմ պետական ապարատի անդամներից : Ես չեմ սպասում, թե այդ մարդիկ հրապարակայնորեն դիրքորոշում կարտահայտեն ինձ պատահածի վերաբերյալ : Որովհետև դա նրանց ոլորտը չէ : Եվ նույնիսկ երբ դա վերաբերում է նրանց ոլորտին, արժե՞ սպասել, օրինակ, որ արտգործնախարարն արտահայտվի իմ դատական գործի վերաբերյալ : Ոչ : Ինչո՞ւ եք ուզում, որ նա արձագանքի : Այդ մարդն իր գործն է անում : Ես նրան որևէ կերպ չեմ կարող հանդիմանել : Ես չգիտեմ, թե նա ինչ է մտածում : Գուցե կարծում է, որ լավ է այն, ինչ անում են ինձ : Գուցե համարում է, որ վատ է : Դա կարևոր չէ : Ես ոչինչ չեմ սպասում ոչ Գյուղատնտեսության նախարարից, ոչ Էներգետիկայի նախարարից, ոչ Արդարադատության նախարարից… բայց վերջինիս պարագան մի քիչ այլ է … Ինչո՞ւ եք ուզում, որ պետական ապարատի յուրաքանչյուր անդամ պարտավոր լինի արտահայտվելու ինձ պատահածի վերաբերյալ :
ՍՄ. Եթե որևէ քաղաքական գործիչ պայքարում է հանուն երկրի ժողովրդավարացման, արդարադատության, ինչպե՞ս հասկանալ և հանդուրժել այն, որ նա մաս է կազմում մի կառավարության, որը հակառակն է անում : Դուք դա նորմա՞լ եք համարում :
ՎՕ. Լսեք, կառավարությունում կամ կուսակցությունում (ՀԿ) ինչ-որ մեկը որոշել է դատական գործընթաց սկսել իմ դեմ, ես չգիտեմ, ինչ-որ մեկը որոշել է… Մտածել, թե ամբողջ կառավարությունը որոշել է իմ դեմ գործել… Եթե նախարարը համարձակություն ունի դատապարտելու դա, թող անի, բայց եթե չի անում, ես նրան չեմ կշտամբում :
ՍՄ. Դուք նրան չեք կշտամբում, որովհետև ժամանակին դուք կառավարությունում էիք և չեք դատապարտել քաղաքական դատավարություններն ու անարդարությունները :
ՎՕ. Գուցե այդ մարդն իր հոգու խորքում դեմ է այդ ամենին…
ՍՄ.Բայց շարունակում է կառավարության անդամ լինել :
ՎՕ.Բայց ի՞նչ կարող է անել : Եթե հրաժարվի, նրա տեղն ուրիշ մեկին կդնեն :
ՍՄ. Կապ չունի : Դա բարոյականության հարց է :
ՎՕ. Նրանք ամեն ինչ սևի ու սպիտակի մեջ չեն տեսնում, հասկանո՞ւմ եք :
ՍՄ. Լավ, գոնե այսօր, հետահայաց նայելով այդ ամենին, կարո՞ղ եք ասել, որ 2008-ի դատական գործընթացները քաղաքական էին :
ՎՕ.Այդ գործընթացները սկիզբ էին առել քաղաքական մի իրադարձության հետևանքով և այդ տեսանկյունից, բնականաբար, քաղաքական էին : Ես այն ժամանակ էլ էի ասում դա :
ՍՄ. Շարունակո՞ւմ եք ընդունել 2008-ի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասին պաշտոնական վարկածը, թե՞ այդ իրադարձությունների՝ ձեր գնահատականը ժամանակի ընթացքում փոփոխություն է կրել : (ծ.լ. Պաշտոնական վարկածն ասում է, թե ընդդիմությունը պատրաստվում էր հեղաշրջում իրականացնել, ինչն էլ իշխանությանը ստիպեց զինված ուժ կիրառել և արտակարգ դրություն հայտարարել) :
ՎՕ. Եթե ճանաչում եք մեկին, ով գիտե, թե ճշգրտորեն ինչ է տեղի ունեցել այդ օրը, ինձ ցույց տվեք այդ մարդուն : Տասը մարդու մահն իհարկե դատապարտելի է, բայց այդ օրը ես ամեն ինչ արեցի, որպեսզի չլիներ այն, ինչ եղավ : Իմ ջանքերն արդյունք չտվեցին, դրա համար էլ այսօր ինձ հանդիմանում են : Բայց ես կարծում եմ, որ այդ օրը ես արել եմ կարեցածս և, իմիջիայլոց, ես միակն եմ, ով ինչ-որ բան արել է…
ՍՄ. Դուք ի՞նչ եք արել :
ՎՕ. Ես ելույթ եմ ունեցել, ես երկխոսության կոչ եմ արել, երբ դեռ զոհեր չկային : Ես ստանձնել եմ այդ պատասխանատվությունը՝ համարելով, որ դա իմ պարտականությունն է : Իհարկե այն, ինչ տեղի ունեցավ, դատապարտելի է, և եթե մի օր կարողանանք օբյեկտիվորեն վերլուծել պատահածը, եթե անվիճելի փաստեր ունենանք, մենք բոլորս կընդունենք դա :
ՍՄ. Ուրեմն դուք շարունակում եք մնալ այն մարդու մտերիմը, ով որոշում է կայացրել կրակելու խաղաղ ցուցարարների վրա՞ (ծ.լ.- Քոչարյանը) : ՎՕ. Այդ դուք եք որոշման մասին խոսում :
ՍՄ. Այսինքն ձեր կարծիքով կրակելու որոշում չի՞ եղել : Ո՞վ է այդ որոշման պատասխանատուն :
ՎՕ. Բայց ո՞վ պիտի որոշի պատասխանատուին ի վերջո :
ՍՄ. Այսինքն դատավարությո՞ւն է անհրաժեշտ :
ՎՕ.Նորմալ երկրներում հատուկ հանձնաժողովներ կան, որոնք պարզում են, թե ինչն ինչպես է եղել, իսկ ենթադրությունների վրա հիմնվելով մեղադրանք ներկայացնելը ճիշտ չէ :
ՍՄ. Մարտի 1-ի հարցով երկու հատուկ հանձնաժողով է եղել՝ խորհրդարանական հատուկ հանձնաժողովը, որը ղեկավարում էր Սամվել Նիկոյանը, և Անդրանիկ Քոչարյանի ղեկավարած փաստահավաք խումբը : Երևում է՝ փաստահավաք խմբի հավաքած ապացույցները ձեզ համար բավարար չէին :
ՎՕ. Ես տեղյակ չեմ : (ծ.լ. շատ ցածր ձայնով)
ՍՄ. Դուք չե՞ք կարդացել խմբի զեկույցները :
ՎՕ. Ոչ : (ծ.լ. շատ ցածր ձայնով)
ՍՄ. Սամվել Նիկոյանի հանձնաժողովի զեկույցը և՞ս չեք կարդացել :
ՎՕ. Ոչ : (ծ.լ. շատ ցածր ձայնով)
ՍՄ. Վերադառնանք Deutsche Welle-ին ձեր տված հարցազրույցին : Երբ լրագրողը ձեզ հարցնում է, թե այժմ ինչ եք պատրաստվում անել, դուք պատասխանում եք, որ մտադրություն չունեք պայքարելու իրավական հարթության վրա և պայքարելու եք միմիայն քաղաքական հարթության վրա : Բայց եթե ձեզ դատապարտեն, դուք ինչպե՞ս պիտի շարունակեք պայքարել քաղաքական հարթության վրա : ՎՕ. Որպես քաղբանտարկյալ : (ծ.լ. որոշ դադարից հետո և շատ ցածր ձայնով)
ՍՄ. Եթե դուք հանրապետության նախագահի թեկնածու լինեիք, որո՞նք կլինեին այն երեք առաջնահերթ բարեփոխումները, որ կկատարեիք :
ՎՕ. Թույլ տվեք ձեր հարցին պատասխանել որպես պատգամավոր, առանց կանխորոշելու իմ հնարավոր առաջադրման վերաբերյալ կուսակցության որոշումը : Ինչպես որ ասված է սահմանադրությունում, մենք պիտի խթանենք ժողովրդավարությունը և ազատ շուկայական հարաբերությունները : Սրանք այն երկու հիմնարար սկզբունքներն են, որոնք պիտի կիրառենք, ոչ թե ձևացնենք, թե կիրառում ենք : Ժողովրդավարացման համար անհրաժեշտ է կիրառել հանդուրժողականության, արդարության և մարդու ազատության պաշտպանության սկզբունքները : Իսկ ազատ շուկայի առումով պետք է երաշխավորել տնտեսվարողների հավասար մասնակցության իրավունքը, ազատ մրցակցությունը և սեփականության անձեռնմխելիությունը : Դա է առաջնահերթությունը : Լավն այն է, որ այդ ամենն արդեն նախատեսված է օրենքով : Մնում է կիրառել դա : Մենք նոր օրենքների և նոր սահմանադրության կարիք չունենք : Պարզապես անհրաժեշտ են մարդիկ, որոնք հավատում են, որ դա հնարավոր է, որոնք հարգում են օրենքը և կարծում են, որ օրենքը պիտի հավասարապես կիրառվի բոլորի նկատմամբ : Դրա համար քաղաքական հակակշիռներ են անհրաժեշտ : ՍՄ. Դուք ընդհանուր բաներ եք ասում : Ես հարցնում էի, թե դուք կոնկրետ ինչ միջոցներ ձեռք կառնեք :
ՎՕ.Ես պատասխանեցի : Դուք ինձ հարցրեցիք երեք առաջնահերթ քայլերի մասին, որ կանեի, ես ձեզ վեց քայլ նշեցի. երեքը՝ ժողովրդավարության ոլորտում, երեքն էլ՝ տնտեսության :
ՍՄ. Բայց դրանք կոնկրետ քայլեր չեն :
ՎՕ.Ավելի կոնկրետ ի՞նչ եք ուզում : Իմ ասածն այն է, որ բացառված է, որ որևէ դատավոր, դատավճիռ կայացնելուց առաջ, Բաղրամյան 26-ից հեռախոսազանգ ստանա, որ համալսարանի ռեկտորն աշխատանքից հեռացվի իշխանության դեմ արտահայտվելու համար, որ դպրոցի տնօրենին հեռացնեն, որովհետև նա համամիտ չէ իշխանությունների հետ : Անհնար է, որ ինչ-որ մեկը ցանկանա շաքար կամ բենզին ներկրել և նրան խանգարեն : Ինչ վերաբերում է սեփականության անձեռնմխելիությանը, դա բարենորոգումների անկյունաքարն է. Առանց դրա, ոչինչ հնարավոր չէ :
ՍՄ. Խոսենք սեփականության անձեռնմխելիության մասին : Եթե դուք նախագահ դառնաք, ինչպիսի՞ լուծում կգտնեք պաշտոնավարման ընթացքում բարձրաստիճան պաշտոնյաների հարստացման խնդրին :
ՎՕ. Եթե նրանց ունեցվածքը ձեռք է բերվել առանց օրենքը խախտելու, այդտեղ անելու բան չկա : Սեփականությունն անձեռնմխելի է : Ուրիշ հարց է, եթե հարստությունն անօրինականորեն է ձեռք բերվել : Ես արդեն խոսեցի ձեռնարկվելիք վեց բարեփոխումների մասին : (…)Գիտե՞ք, եթե դուք սևեռված եք բարեփոխում անելու նպատակի վրա, պիտի մինչև վերջ գնաք : Չի կարելի կիսատ բաներ անել : Արդեն այնպիսի վիճակի ենք հասել, որ այլևս չենք կարող կիսատ բաներ անել : Պետք է մինչև վերջ գնալ : Նա, ով պատրաստ չէ դրան, պիտի հրաժարվի քաղաքականությամբ զբաղվելուց :
ՍՄ. Վերջին հարցը : Ձեր դեմ հարուցված դատական գործի վերաբերյալ դուք լավատե՞ս եք, թե՞ ոչ :
ՎՕ. Անկեղծ ասած, ես բոլորովին չգիտեմ, թե ինձ ինչ է սպասում, բայց դրանից քունս չի փախչում : Ես չգիտեմ, թե ինչ կլինի : Օրինակ, ես չէի կարծում, թե կպահանջեն ինձ զրկել պատգամավորական անձեռնմխելիությունից : Այնինչ, պահանջեցին, և խորհրդարանը քվեարկեց : Ինձ կարող են նաև բանտ նստեցնել կամ չնստեցնել : Ամեն ինչ կախված է մեկի կամայական որոշումից : Դրա համար էլ ասում եմ, որ պետք է քաղաքական հակակշիռներ ներմուծել : Ներկայումս մի մարդ է ամեն ինչ որոշում : Ամեն ինչ : Եվ եթե նրա որոշումը պիտի ի կատար ածվի քսան օղակի կողմից, այդ քսան օղակն էլ, առանց որևէ բացառության, կենթարկվեն նրան : Չենք կարող հույս փայփայել, թե այդ օղակներից թեկուզ մեկը օբյեկտիվորեն քննության կառնի նրա որոշման հիմնավոր լինելը և կկարողանա այն վիճարկել : Այնպես որ, իմ գործը կարող են կարճել կամ էլ հասցնել մինչև վերջ, կամ էլ՝ դրան մի ուրիշ ընթացք տալ : Ես չգիտեմ : Ամեն ինչ կախված է այն որոշումից, որը կընդունվի ամենավերևում :
Հարցազրույցը վարեց Սեդա Մավյանը
Թարգմանիչ՝ Ն. Ա.
ՎԵՐՋ
