«Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար, Կանադայում ՀՀ նախկին արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Արա Պապյանը կարծում է, որ Ավստրալիայի Նյու Սաութ Ուելս նահանգի կողմից ԼՀՂ անկախությունը ճանաչող բանաձեւի ընդունումը բացառապես տեղական նշանակության գործընթաց է, որը մեզ ոչինչ չի տալու: Իսկ «Ժառանգություն» կուսակցության մամուլի խոսնակ, ՌԱՀՀԿ ավագ փորձագետ Հովսեփ Խուրշուդյանը գտնում է, որ շարունակվելու դեպքում ինքնին գործընթացն արդեն կարող է լուրջ քաղաքական գործոն դառնալ՝ այդպիսով նաեւ Ադրբեջանի համար ռեսուրսներ վատնելու նոր ճակատ դառնալով: Ստորեւ ներկայացնում ենք հատվածներ երկու վերլուծաբանների «Դեմ առ դեմ» բանավեճից:
Արա Պապյան- Իհարկե, քաղաքական առումով այդ բանաձեւը ոգեշնչող է, բայց, ցավոք սրտի, իրավական առումով այն որեւէ հետեւանք չունի, եթե մնա նահանգային մակարդակի, քանի որ նահանգները միջպետական հարաբերություններ հաստատելու լիազորություններ չունեն: Իհարկե, այնտեղ կոչ կա Ավստրալիայի դաշնային ղեկավարությանը՝ ճանաչելու Ղարաբաղի անկախությունը, բայց ես կարծում եմ՝ այդտեղ լուրջ խնդիրներ կան, ինչը իրատեսական չէ: Ես սա համարում եմ ավստրալահայ համայնքի որոշ կազմակերպությունների աշխատանքի հաջողության դրսեւորում, բայց ոչ ավելի:
Հովսեփ Խուրշուդյան- Սրա նախադեպը եղել է. հիշում եք՝ ԱՄՆ Մասաչուսեթս նահանգում եւս ընդունվեց նման կարգի որոշում: Եվ ես կարծում եմ, որ այս բանաձեւը դրական է այնքանով, որ եթե այս գործընթացը սկսի ծավալվել՝ կապ չունի, Ավստրալիայի նահանգներում, Միացյալ Նահանգներում, Կանադայում, դա ինքնին արդեն դառնում է լուրջ քաղաքական ֆակտոր՝ հենց ինքը գործընթացը: Այն իմաստով, որ տեսեք՝ Ցեղասպանությունը Ամերիկայի գրեթե բոլոր նահանգները ճանաչել են, եւ եթե նախագահը ճանաչի, դա արդեն վերջին կաթիլն է լինելու, որովհետեւ, ըստ էության, հիմքը նախապատրաստված է: Նույնկերպ կարող է լինել եւ սա:
Կարդացեք նաև
«Առավոտ» – Իսկ դրա նախադրյալները տեսանելի՞ են:
Հ. Խ.- Այո: Բայց ես ուզում եմ նաեւ նշել, որ Ադրբեջանը հսկայական ռեսուրսներ՝ միլիոնավոր դոլարներ է ծախսում իր դիվանագիտության, լոբբինգի վրա: Այսպիսով փող ծախսելու մի նոր ճակատ առաջացավ իր համար: Հիմա պետք է ընկնի նաեւ Ավստրալիայի նահանգներում հատ-հատ գումարներ ծախսի, որ կանխարգելի նմանատիպ բանաձեւերի ընդունումը: Այսինքն՝ սա նաեւ ռեսուրսներ շեղելու լավ ձեւ է: Որովհետեւ, ամեն դեպքում, ավելի լավ է նման բաների վրա իրենք փող ծախսեն, քան զենք գնելու:
Ա. Պ.- Այստեղ մի մտահոգություն կա՝ հենց կապված նաեւ Ցեղասպանության հետ տարված զուգահեռի մասով, որովհետեւ սկզբունքային հարց կա, մենք պիտի որոշենք՝ իսկ ընդհանրապես Ցեղասպանության ճանաչումը ցեղասպանության հետեւանքների վերացման տեսակետից արդյոք ամենաարդյունավե՞տ ճանապարհն է: Եվ նույն ձեւի հարց պետք է տանք. արդյոք Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ճանաչումը, եթե դա տեղի ունենա մինչեւ իսկ մի քանի երկրների կողմից եւ ոչ թե միջազգային հանրության, ամենաարդյունավե՞տ ճանապարհն է: Պարոն Խուրշուդյանը նշում է, որ Ադրբեջանը հսկայական նյութական եւ մարդկային ռեսուրսներ կծախսի, համաձայն եմ, բայց պիտի ընդունենք, որ մեր ռեսուրսները սահմանափակ են, եւ մենք էլ ենք դրանք ծախսում: Եվ ծախսելով այդ ռեսուրսները՝ մենք արդեն չենք ունենում այն ռեսուրսները, որ ուղղենք նույն ԼՂՀ հակամարտության լուծման այլ ուղիների վրա, որն է՝ առայսօր կա Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածքի անօրինական զավթում, որը վավերացված է միջազգային օրենքներով, եւ որը ըստ էության վերահաստատված է Ադրբեջանի անկախության հռչակագրով: Ենթադրենք, թե 20 երկիր ճանաչեց Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, ի՞նչ է դա ընդհանրապես տալու Ղարաբաղին: Իմ կարծիքով՝ ոչինչ, որովհետեւ այստեղ թյուրըմբռնումն այն է, որ իբր ճանաչված երկրներն ավելի պաշտպանված են, քան չճանաչվածները, ինչն այդպես չէ, որովհետեւ ճանաչումը չի նշանակում տարածքի ճանաչում: Եվ այստեղ լուրջ խնդիր կա, որովհետեւ այդ ճանաչում ասածով մենք ինչպե՞ս ենք Ղարաբաղի մեջ ներառելու ազատագրյալ կամ գրավյալ տարածքների հարցը: Եվ երկրորդը՝ փորձը ցույց է տալիս, որ ճանաչված երկրներն էլ են ենթարկվում հարձակումների. հիշենք Քուվեյթի օրինակը եւ այլն:
Հ. Խ.- Ես կարծում եմ, որ դա ավելի շատ քաղաքական եւ հոգեբանական նշանակություն ունի: Եթե գնում է որեւէ երկրի ճանաչման գործընթաց, այդ երկիրն արդեն չճանաչված երկրների դասից անցնում է կիսաճանաչված երկրների դասին:
Ա. Պ.- Դե, այդ կիսաճանաչվածը կիսահղիի պես մի բան է:
Հ. Խ.- Բայց ամեն դեպքում՝ դա գործոն է դառնում: Օրինակ՝ Աբխազիան եւ Օսեթիան այդ իմաստով ավելի բարձր կարգավիճակ ունեն: Պաշտպանվածությունը դնում ենք մի կողմ. դա կախված է գեոքաղաքական շահերից եւ շատ այլ բաներից, բայց եթե գործընթացը գնում է, դա արդեն դրական է:
Ա. Պ.- Ես նորից եմ ուզում շեշտել. պետության ճանաչումը կապ չունի պետության սահմանների ճանաչման հետ: Երբ որ ճանաչվում է պետությունը, այն ճանաչվում է որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ, ոչ ավելին:
«Առավոտ»- Ավստրալական այս բանաձեւի հետ կապված՝ նաեւ տեսակետ կա, որ դա պետք է դիտարկել գեոտնտեսական շահերի տիրույթում՝ մասնավորապես «Բրիթիշ պետրոլիումի» եւ Ադրբեջանի իշխանությունների միջեւ վերջերս ի հայտ եկած հակասությունների համատեքստում:
Հ. Խ.- Դուք շատ ճիշտ մատնանշեցիք «Բրիթիշ պետրոլիումի» պահը: Ես ուզում եմ նշել, որ ԱՄՆ կամ Ավստրալիայի մեկ նահանգի կողմից ճանաչելն իր մեջ ամեն դեպքում որոշակի մեսիջ պարունակում է: Քանի որ Միացյալ Նահանգների ադմինիստրացիան տիրապետում է անհրաժեշտ լծակներին, որպեսզի իր արտաքին քաղաքականությունը վնասող որեւէ նահանգի ցանկացած քայլ կանխի: Նույնը՝ այս դեպքում: Եվ եթե չի կանխվել, ես որեւէ երաշխիք չունեմ, որ նաեւ չի խրախուսվել: Իհարկե, դրանով չեմ ուզում թերագնահատել Հայ Դատի հանձնախմբերի եւ առհասարակ հայ համայնքի աշխատանքը:
Ա. Պ- Մենք շատ ավելի բարդացնում ենք նման հարցերը, մենք փորձում ենք շատ ավելի խորքային բաներ գտնել ցանկացած նման որոշման մեջ: Բայց իրականությունը շատ ավելի պարզ է. ցանկացած երկրում, այդ թվում եւ Ավստրալիայում, կա հայերի համախումբ, որոնք աշխատանք են տանում տեղի պատգամավորների հետ, եւ այդ պատգամավորները քվեների հարց ունեն, ինչն էլ լուծում են: Սա ավելի շատ ներավստրալական քվեների, կուսակցությունների, ազդեցությունների խնդիր է: Սա տեղական նշանակության գործընթաց է, որում բրիտանական որեւէ բան չկա, վստահորեն կարող եմ ասել: Սա տեղի ծագումով հայերի կատարած աշխատանքի արդյունք է, որը թակարդ տանող ճանապարհ է: Որովհետեւ մենք կսկսենք անարդյունավետ ճանապարհի վրա ռեսուրսներ ծախսել, ինչպես ժամանակին՝ 60-ական թվականներին մեզ շեղեցին Ցեղասպանության ճանաչման բուն ճանապարհից, եւ մենք հիսուն տարի է՝ գնում ենք նույն անարդյունավետ ճանապարհով՝ այդ ամբողջ ռեսուրսները սպառելով ճանաչման ուղղությամբ՝ լավ իմանալով, որ եթե անգամ ամբողջ աշխարհն էլ, այդ թվում եւ Թուրքիան, ճանաչի Ցեղասպանությունը, դա դեռ չի նշանակի, որ մենք հատուցում կստանանք: Եվ հիմա նույնն էլ Ղարաբաղի հարցում է. մենք կգնանք-կծախսենք մեր ռեսուրսներն ու ժամանակը մի ճանապարհի վրա, որը ոչինչ չի տալու: Եթե Ղարաբաղը ճանաչվի անգամ 100 երկրի կողմից, բայց դրանց թվում չլինեն աշխարհի կարեւորագույն երկրները, որոնք դա կպարտադրեն նաեւ Ադրբեջանին, ոչինչ չի փոխվի:
Բանավեճը վարեց ԱՐԵՎԻԿ ՍԱՀԱԿՅԱՆԸ
Նախագիծն իրականացվում է «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստան» ծրագրի շրջանակներում:
Երկու վերլուծաբանների «Դեմ առ դեմ» բանավեճն ամբողջությամբ Ստորեւ ներկայացնում ենք հատվածներ:
