«Ֆորում» իրավունքի կենտրոնի ղեկավար Տիգրան Տեր-Եսայանը եւ ԱԺ մարդու իրավունքների եւ հանրային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Էլինար Վարդանյանը քննարկում են օրերս ԵԽԽՎ-ի կողմից սահմանված «քաղբանտարկյալ» եզրույթի իրավաքաղաքական հետեւանքները: Ստորեւ ներկայացնում ենք հատվածներ նրանց «Դեմ առ դեմ» բանավեճից:
Տիգրան Տեր-Եսայան- Ինձ թվում է, որ առանց այդ սահմանման ավելի լավ էր, քան այն ընդունելուց հետո: Նախ՝ այդ սահմանումն ընդունված է հռետորական ձեւով, պարտադիր որեւէ բան այն չունի իր մեջ: Պարտադրանքը կլինի, երբ որ ուզենան այդ պետություններին ճնշել: Այդ սահմանումն իր մեջ պարունակում է շատ վտանգավոր քաղաքական ուժ: Այսինքն՝ դա մի լծակ է ոչ համակիր պետություններին ճնշելու համար:
Էլինար Վարդանյան- Ես պետք է շեշտեմ, որ մեզ մոտ սովորաբար քաղաքական նկատառումներով ձերբակալությունները այլ հանցակազմերով են կատարվում: Օրինակ՝ փողերի լվացում եւ այլն: Բայց այդ սահմանման մեջ մեկ կետ կա, որի վրա կարելի է երբեմն հղում անել. դա այն է, որ հետապնդումը կատարվել է ակնհայտ անհիմն եղանակով, եւ այստեղ երեւում է քաղաքական մոտիվացիան: Սակայն այստեղ էլ ապացուցման խնդիր է առաջանում: Այնպես որ՝ այս սահմանումն ավելի շատ դեկլարատիվ բնույթ է կրում, եւ ես դժվարանում եմ ասել, թե սա մեզ ինչ է տալու:
Կարդացեք նաև
Տ. Տ.-Ե.- Ոչինչ էլ չի տալու: Սա ավելի շատ վնասելու է Եվրամիության անդամ երկրներին: Եթե այս սահմանմանը նայենք՝ Հունաստանի մի մասին պետք է դատել, Իսպանիայում բազմաթիվ մարդկանց պետք է դատել, քանի որ երթերում եւ ցույցերում այնպիսի բաներ են կատարվում, որ այդ մարդիկ ենթակա են դատվելու:
«Առավոտ»- Իսկ Հայաստանո՞ւմ:
Տ. Տ.-Ե.- Հայաստանը տեսել է այդ ամենը: Այս սահմանո՞ւմն էր մեզ խանգարում կամ օգնում: Մինչ այս սահմանումը՝ 2002 թ. ապրիլից ի վեր Հայաստանն անդամակցում է Եվրադատարանին դիմելու ստատուսով: Հիմա ի՞նչ, ԵԽԽՎ սահմանումը պետք է ասեր, որ մենք նո՞ր հասկանայինք: Այս սահմանումը հղումներ է անում Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիային, որի հոդվածները մենք ունեցել ենք, հետո ի՞նչ: Ես սա դիտարկում եմ ավելի շատ որպես միտումնավոր պատժիչ գործողություն, որի իրավասությունն այդ մարմինն ընդհանրապես չունի: Մեկ է՝ Եվրամիությունը փլուզվելու է:
Է. Վ.- Ես մի քիչ վերապահումով կմոտենամ այդ պնդմանը, որովհետեւ վերջին հաշվով բնորոշումը տալուց պարզապես պետություններին առաջարկվում է, կամ պետությունները հրավիրվում են հաշվի առնել քաղբանտարկյալ որակումը: Այն պարտադիր չէ: Ես կուզենայի այս բնորոշման կիրառությունը գործնականում տեսնել ու ըստ դրա հետեւություններ անել: Որովհետեւ առօրյայում կան բազմաթիվ բնորոշումներ, որոնք այդպես էլ իրենց կիրառությունը չեն գտնում: Եվ թե սա որպես ինչ գործիք է հանդես գալու՝ միգուցե կտեսնենք առաջիկայում:
«Առավոտ»- Պարոն Տեր-Եսայան, օրերս ՄԻԵԴ-ում Ձեր ներկայացրած հայցով Գրիշա Վիրաբյանը հաղթեց Հայաստանի Հանրապետությանը: Եթե քաղբանտարկյալի՝ նշված սահմանումը լիներ 2004թ.-ին, երբ Վիրաբյանի հետ կապված հայտնի իրադարձությունները տեղի ունեցան, արդյոք դա կարո՞ղ էր որեւէ ազդեցություն ունենալ այդ գործընթացի վրա:
Տ. Տ.-Ե.- Ոչ, այս սահմանումն ավելի շատ կխանգարեր: Այս սահմանումն ընդունել է քաղաքական մարմին, մենք դիմել էինք իրավական մարմնի: Դրանք լրիվ տարբեր բաներ են: Մի շարք երկրներում, որտեղ ազատությունները սահմանափակ են՝ Բելառուս, Թուրքիա, Ղազախստան, Ղրղըզստան եւ այլն, բազմաթիվ բանաձեւեր են ընդունվել, քաղաքական որոշումներ են կայացվել… Մի օրինակ բերեմ. Թուրքիայի հետ կապված ընդունվեց բանաձեւ, սակայն Եվրադատարանը մերժեց. բանաձեւը մնաց, բայց դատարանը մերժեց հայցը: Եվ այստեղ կազուս է առաջանում. կա բանաձեւը, բայց զոհը դիմեց դատարան եւ մերժվեց: Հիմա ո՞րն է ճիշտ: Ձեր նշած այս սահմանման մոտեցումը փիլիսոփայական է: Ենթադրենք՝ Հայաստանում տեղի է ունեցել դեպք, իշխանությունները ասում են՝ դրանք խուլիգաններ են, ընդդիմությունն ասում է՝ խուլիգաններ չեն, քաղաքական գործիչներ են, ազատ տեղաշարժի իրավունք ունեն, Մաշտոցի պողոտայում էլ կռիվ չեն արել: Հիմա, բնականաբար, պետք է քննություն կատարվի, ներպետական դատական համակարգը այդ հարցը քննի: Բայց ընդդիմությունը հայտարարում է՝ այ, ընդունվել է ԵԽԽՎ սահմանումը, մեր բոլոր ընկերները, որոնք ձերբակալվել են, մտնում են այդ սահմանման մեջ: Սակայն դա այդպես չէ: Եթե ուշադիր եք նայում, այդ սահմանման մեջ ասված է՝ «եթե խախտվել է» Կոնվենցիայի այսինչ հոդվածը: Ուրեմն պետք է գնաս Եվրադատարան, ապացուցես, որ խախտվել է, հետ գաս, ու նոր դա կընդունվի: Իսկ եթե հակառակն արվի, եւ Եվրադատարանն ասի, որ խախտում չկա, ի՞նչ պետք է անես:
«Առավոտ»- Արդյոք Վարդան Օսկանյանի հետ կապված կարո՞ղ է կիրառելի լինել այդ սահմանումը:
Է. Վ.- Ես եւ մեր խմբակցության անդամները պնդում ենք, որ Վարդան Օսկանյանի դեպքում առկա է քաղաքական մոտիվացիա, եւ առաջադրված մեղադրանքն ու հետապնդումն անհիմն են: Բայց հարցի մյուս կողմն այն է, որ Վարդան Օսկանյանին քաղբանտարկյալ դիտելու համար, եթե բանը հասնի դրան, գործը պետք է անցնի դատական ատյաններով: Այսինքն՝ պետք է ի վերջո ապացուցվի, որ դա իրավունքների խախտում է եղել, որոնք նախատեսված են նաեւ Կոնվենցիայով, եւ միայն այդ դեպքում որպես այդպիսին դիտվի: Այսինքն՝ դեպքը կարող է տեղավորվել եզրույթի մեջ, սակայն ապացուցման առումով պետք է անցնի դատական ատյաններով:
«Առավոտ»- Առաջիկայում նախագահական ընտրություններ են, որոնցից հետո էլ մեզանում սովորաբար լինում են ընդդիմության նկատմամբ հետապնդումները: Ձեր գնահատմամբ՝ առաջիկա ընտրություններից հետո նման գործընթացներ կլինե՞ն:
Տ. Տ.-Ե.- Առաջինը երեւի Ձեզ հետաքրքրում է՝ կնստի՞ Վարդան Օսկանյանը, թե՞ ոչ: Ասեմ՝ միանշանակ չի նստելու: Դա քաղաքականություն է… Եվ ինչ-որ տեղ էլ Վարդան Օսկանյանը եւ որոշ այլ քաղաքական գործիչներ միգուցե ոչ թե արժանի էին սրան, այլ… պարզապես երբ որ իրենք ղեկավարում էին, պետք է ուշադիր լինեին այն հոդվածներին, որոնցով այսօր իրենք մեղադրվում են: Եվ մի բան էլ՝ եթե Վարդան Օսկանյանն այդ գումարից 2-3 անգամ ավելի մեծ գումար վճարեր, այդ գովազդը չէր ստանա, ինչ որ հիմա ստացավ: Այնպես որ՝ մի քիչ էլ իրեն օգուտ է:
Է. Վ.- Վարդան Օսկանյանը բազմիցս նշել է, որ այն ժամանակվա իրավախախտումների հետ անհամաձայնություններ է ունեցել…
Տ. Տ.-Ե.- Չի ունեցել, Մարտի 1-ի հայտարարությունն արդեն բավական է:
Է. Վ.- Ես հիմա չեմ ուզում մեջբերել պարոն Օսկանյանի խոսքերը, թե ինչու նա արեց այդ հայտարարությունը, որ գոնե այդպես կարողանա կանխել այն, ինչ տեղի ունեցավ: Եվ ես չէի ուզենա սա դիտել որպես պարոն Օսկանյանի համար գովազդ, ինչպես նշեցիք, որովհետեւ սա ակնհայտորեն անհիմն մեղադրանք է, որն առաջադրվեց հենց այն պահին, երբ ԲՀԿ-ն չմտավ կոալիցիա:
«Առավոտ»- Հաջորդ նախագահական ընտրություններից հետո, ըստ Ձեզ, էլի ունենալո՞ւ ենք քաղաքական բանտարկյալներ:
Տ. Տ.-Ե.- Հանգիստ ապրեք, ենթադրություն անելը լավ բան չէ: Այստեղ մի նրբություն կա. ամեն ինչ չի, որ կախված է նախագահից:
Բանավեճը վարեց ԱՐԵՎԻԿ ՍԱՀԱԿՅԱՆԸ
Նախագիծն իրականացվում է «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստան» ծրագրի շրջանակներում:
«Դեմ առ դեմ» բանավեճն ամբողջությամբ
