Անցած դարասկզբին թաթերից, լազերից, հայերից, Կովկասի թաթարներից հորինված Ադրբեջան պետությանը Լենին-Ստալին Կրեմլի նավթային ընչաքաղցության շորշոփներում կցվեց նաեւ Հյուսիսային Արցախը, որի բնակչությունը տեղի հայատյաց իշխանությունների դաժան ճնշման տակ աստիճանաբար մաղվեց՝ հայրենի եզերքը թողնելով բռնակալ ազերիներին: Այս մասին է պատմում բնիկ հյուսիսային արցախցի, մոսկվաբնակ իրավաբան Սիմոն Ծատուրյանի «Լէմս. վերադարձ» վեպը, որը ռուսերեն տպագրվել է Մոսկվայում, ապա այս օրերին հրատարակվել Երեւանում, Կարինե Մեսրոպյանի թարգմանությամբ եւ Լեւոն Անանյանի առաջաբանով ու խմբագրումով:
Վեպի թեման անդրադարձն է անցյալ դարի մեր պատմության համար շատ կարեւոր 90-ականներին նախորդած շրջանին՝ 80-ականներին, ապա հաջորդ շրջանին. Բաքու, Սումգայիթ, հայ-թուրքական հարաբերություններ, բախումներ, Արցախյան հերոսամարտ, արտագաղթ եւ ապա հետարտագաղթյան շրջանը եւ մեր ժողովրդի մի հատվածի՝ նորից աշխարհասփյուռ դառնալը: Այս հենքի վրա հեղինակը իր հերոսներին տանում է դեպի այն հայրենիքը՝ Հյուսիսային Արցախ՝ Լէմս, որն այլեւս կորուսյալ է, տանում է հիշատակների եւ հիշողությունների երկիրը՝ Շամխորի շրջան, որտեղ մանկության երկու ընկերներ որոշում են համարձակորեն անցնել հայ-ադրբեջանական սահմանը, հասնել իրենց նախնիների երկիր ծննդավայրը, հանդիպելու իրենց հիշատակներին, իրենց մանկությանը: Այսպիսով նրանք իրագործում են այս ծրագիրը, կարելի է ասել, բազում հոգնություններով ու զրկանքներով:
Գիրքը Մոսկվայից ժամանած հեղինակի մասնակցությամբ օրերս ներկայացվեց Գրողների միությունում:
ՎԱՆԻԿ ՍԱՆԹՐՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
