Հայաստանի առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը սեպտեմբերի 21-ին անդրադառնալով կոռուպցիայի վերացման եւ օրինականության հաստատման խնդիրներին՝ կարծիք հայտնեց, որ դրանք հեշտ լուծելի են, քանի որ կապված չեն ոչ մենթալիտետի, ոչ էլ ավանդույթների հետ: Միակ բանը, որ դրա համար անհրաժեշտ է, իշխանությունների բարի կամքն է՝ եթե որոշեն չգողանալ, չեն գողանա: Տեր-Պետրոսյանն իրավացի է այն առումով, որ այդ խնդիրներն ազգային մենթալիտետի հետ կապ չունեն՝ մեր հայրենակիցները նորմալ երկրներում նույնքան օրինապաշտ են, որքան այդ երկրների մյուս քաղաքացիները: «Ավանդույթներ» բառն էլ այս դեպքում ճշգրիտ չէ՝ չնայած լայն իմաստով կարելի է խոսել պետական ավանդույթների մասին: Բայց եթե խնդիրը միայն բարի կամքն է, ապա ինչո՞ւ էին գողանում հենց Տեր-Պետրոսյանի իշխանության ժամանակ: Չնայած անձամբ երկրի ղեկավարը դրա հետ կապ չուներ, բայց, օրինակ, 95 թվականին «ընտրված» Ազգային ժողովը 50 տոկոսով կազմված էր գողերից եւ ավազակներից: (Հիմա այդ տոկոսը բարձրացվել է մինչեւ 75): Բացատրել կոռուպցիան զուտ անձնական, բայց ոչ ինստիտուցիոնալ պատճառներով, ինձ թվում է՝ նման է այն միամիտ հավատին, որ «չար թագավորին» կարելի է փոխարինել «բարի թագավորով», եւ դրանով հարցերը կլուծվեն:
Վերջերս տաքսու մի վարորդ (դա էլ մեր բնակչության «ֆուքուս-խումբն» է) իր սովորական «ժողովրդական» դատողությունները շարադրելով Հայաստանի անկախության մասին՝ եկավ հետեւյալ եզրակացության՝ «մեր երկիրը անկախ կլինի էն վախտ, երբ էս արագաչափերը կվերացնեն»: Այսինքն՝ երբ իրեն հնարավորություն տան անպատիժ խախտել օրենքը: Դե, արի ու այդ մարդկանց համոզիր, որ չգողանան:
Ելքը ամեն քայլափոխի «արագաչափեր» դնելն է՝ բառիս փոխաբերական իմաստով: Այսինքն՝ ստեղծել հասարակական եւ պետական վերահսկողության այնպիսի մեխանիզմներ, որոնց շնորհիվ գողանալը կլինի ոչ միայն չափազանց վտանգավոր, այլեւ ոչ ձեռնտու: Օրինակ՝ «կարգո»-ում ապրանքը մաքսազերծելիս, եթե դուք «անտեր» մարդ եք, բացառված է, որ ձեզնից կաշառք չուզեն: Ո՞րն է լուծումը՝ գտնել ազնիվ մաքսավորների՞: Դա ուտոպիա է: Բայց կարելի է մաքսակետերում բազմաթիվ հեռուստախցիկներ դնել, եւ այդ կամերաները ազդանշան ուղարկեն մի քանի՝ իրար հետ մրցակցող գերատեսչությունների, ինչպես եւ ինչ-որ մի հասարակական կառույցի, եւ դրանից հետո մաքսատան «շուստրյակները» մի քանի անգամ կմտածեն՝ ամեն մի այցելուի վրա «գործ սարքելուց»: Դրան զուգահեռ այդ մարդկանց, իհարկե, պետք է տալ արժանապատիվ կյանքն ապահովող աշխատավարձ:
Իսկ նրանք, ովքեր պնդում են, թե Հայաստանում երբեւէ իշխանության գլխին կհայտնվեն մարդիկ, որոնք զուտ իրենց բարձր բարոյական սկզբունքներից ելնելով կորոշեն չգողանալ, նման բան ասողները կամ ռոմանտիկ մոլորության մեջ են, կամ պարզապես զբաղվում են պոպուլիզմով:
Կարդացեք նաև
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
