Հովսեփ Խուրշուդյան
ՌԱՀՀԿ ավագ փորձագետ
Ակնհայտ է, որ մոլագար մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնման մասին նախապես տեղյակ են եղել թե’ Բրյուսելում, թե’ Վաշինգտոնում եւ թե’ Երեւանում: Եվ այդ քայլը լռելյայն թույլ տրվեց, քանի որ այս երեք մայրաքաղաքներ էլ ունեին իրենց շահը` թուլացնել ե’ւ Հունգարիայի գործող իշխանությանը, ե’ւ Իլհամ Ալիեւին:
Հունգարիայի ներկայիս վարչապետ Վիկտոր Օրբանը եվրոպական ընտանիքի «աչքի գրողն» էր դեռեւս 1998-2002 թվականներից: Նրա ազգայնական եւ այլատյաց հռետորաբանությունն ու քաղաքականությունը Բրյուսելում միշտ էլ համարել են եվրոպական եւ համամարդկային հումանիստական արժեքների հետ անհամատեղելի ու վտանգավոր: Օրբանը նաեւ մեղադրվում էր ավտորիտար վարչապետական կառավարման մոդելի կիրառման համար, որի արդյունքում խորհրդարանի լիազորությունները նվազեցվել էին: 2002թ.-ին, երբ ոչ առանց Բրյուսելի աջակցության ձախերն ու լիբերալները հաղթեցին Օրբանի գլխավորած «Ֆիդեշ» աջ կենտրոնամետ կուսակցությանը (որն, ի դեպ, ԵԺԿ անդամ է)` Օրբանը բողոքեց, թե ընտրությունների արդյունքները կեղծվել են: Սակայն եվրոպական դիտորդների հայտնաբերած միակ խախտումը պետական հեռուստաընկերության լուսաբանումներում «Ֆիդեշին» ակնհայտ առավելություն տալն էր:
Կարդացեք նաև
Համաշխարհային ճգնաժամի հետեւանքներից Հունգարիայի բնակչության դժգոհությունների հողի վրա 2010թ.-ին «Ֆիդեշը» կրկին եկավ իշխանության, եւ Օրբանը նորից նշանակվեց վարչապետ: Սակայն այս անգամ նրա «չկամեցողների» թվում հայտնվեցին ոչ միայն Բրյուսելը, այլ նաեւ Վաշինգտոնը, ուր իշխանության էր եկել Օբամայի ժողովրդավարական վարչակարգը, որը շատ ավելի մեծ նշանակություն է տալիս մարդու իրավունքներին` երբեմն անգամ հանուն դրա զոհաբերելով ինչ-ինչ այսրոպեական աշխարհաքաղաքական դիրքեր: Մինչդեռ ազգայնական պոպուլիստ եւ այլատյաց, կղերականությունը քաջալերող (դրա համար Վատիկանի կողմից անգամ Սբ. Գրիգոր Մեծի միաբանության մեծ խաչին արժանացած) Օրբանի իշխանությունը չի տեղավորվում ԱՄՆ-ի հռչակած արտաքին քաղաքական առաջնահերթությունների շրջանակում եւ արդեն հասցրել է դառնալ Վաշինգտոնի կոշտ քննադատության թիրախը: Ի դեպ, Օրբանով հիացած են ոչ միայն կղերական Վատիկանում, այլեւ մեծապետական Ռուսաստանում, որտեղից պարբերաբար գովեստի խոսքեր են հնչում «եվրոպական «գլոբալ էլիտայի ձեւավորման ծրագրերի ճանապարհը փակած» «եվրոպական Ուգո Չավեսի» հասցեին (https://www.fondsk.ru/news/2012/05/18/ugo-chaves-evropy.html): Մոսկվայում հատկապես ոգեւորված են 2012թ. հունվարի 1-ից Հունգարիայում ընդունված նոր Սահմանադրությամբ, որն առաջինն է ԵՄ երկրների մեջ, որ վերջ է դնում «մշակութային բազմազանությանը»: Սահմանադրության նախաբանում նաեւ նշվում է միջին դարերում գոյություն ունեցող մադյարական կայսրության տարածքների հանդեպ մերօրյա Հունգարիայի «ժառանգորդության» մասին` տարածքներ, որոնք գերազանցում են ներկայիս Հունգարիան 2-3 անգամ եւ ներառում ամբողջ Սլովակիան, ուկրաինական Անդրկարպատները, սերբական Վոեւվոդինան, գրեթե ամբողջ Խորվաթիան եւ Ռումինիայի կեսը: Մի խոսքով` Եվրոպայի կենտրոնում իշխանության եկած այս թյուրիմացությունը եվրոպական արժեքների հակապատկերն է եւ պատահական չէ, որ ընկավ իր իսկ արժեքային համակարգի «փոսը», երբ` թքած ունենալով համամարդկային հումանիստական եւ տարրական բարոյական արժեքների վրա, իր «ազգային շահերի», այն է` Հունգարիայի համար մի քանի միլիարդ դոլար ադրբեջանական ներդրումներ ապահովելու համար նողկալի մարդասպանություն կատարած հանցագործին հանձնեց մի երկրի, որին Եվրոպայում ոչ պաշտոնապես ընդունում են որպես արեւելյան նավթային էմիրություն, որի արտաքին եւ ներքին քաղաքականությունը հիմնված է բացահայտ ռասիզմի վրա, ուր մարդասպանը ակնհայտորեն խուսափելու էր իր արժանի պատիժը կրելուց, ավելին` արդեն մինչեւ արտահանձնումը հերոսացվում էր: Այնպես որ, Օրբանը պատկանում է եվրոպական արժեքները չընդունող եւ դրանք ամեն պատեհ-անպատեհ առիթով վատաբանող այլատյացների շարքին: Այժմ Բրյուսելի եւ Վաշինգտոնի համար փայլուն հնարավորություն է ստեղծվել ազատվելու այդ էկզոտիկ վարչակարգից: Եվ դրա առիթը տվեց հենց ինքը` Օրբանը:
Ոչ պակաս անհեռատես գտնվեց Ալիեւը, որի սխալի մեջ եւս շահագրգռված էին Բրյուսելն ու Վաշինգտոնը, սակայն, համենայնդեպս, ոչ ավելի, քան պաշտոնական Երեւանը: Առաջին երկուսը Ադրբեջանի մասով դրանով առնվազն երկու խնդիր են լուծում.
- Ղարաբաղյան հակամարտության հարցում անսասան թվացող եւ Արեւմուտքի համար անընդունելի ստատուս-քվոյի խարխլմանն ուղղված գործընթացների խթանում, տվյալ դեպքում` Ադրբեջանի հանդեպ` որպես առավել անզիջում կողմի, ճնշումներ գործադրելու հավելյալ նախադրյալների ձեւավորմամբ:
- Ադրբեջանի` նավթային գերշահույթների շնորհիվ խիստ կամակոր դարձած ու Արեւմուտքին արդեն նյարդայնացնող վարչակարգի գլոբալ առումով թուլացում եւ ներքին հակակշիռների զորեղացմամբ ժողովրդավարացում: Դա հատկապես կարեւոր է` հաշվի առնելով այդ երկրում 2013թ. հոկտեմբերին տեղի ունենալիք նախագահական ընտրությունները:
Երեւանը, բնականաբար, ամենաշատն է շահագրգռված Ադրբեջանի դիրքերի թուլացմամբ եւ Բաքվին միջազգային ճնշումների թիրախ դարձնելու հարցում: Ճնշումներ, որոնց հետեւանքները կարող են լինել նվազագույնը որոշակի զիջումների կորզումը բանակցային ձեւաչափում (ԼՂՀ-ի վերադարձ բանակցային սեղանի շուրջ, ազատագրված տարածքների վերաբնակեցման գործընթացի խթանման հանդեպ Մինսկի խմբի համանախագահողների առավել լոյալ վերաբերմունք կամ գոնե Ստեփանակերտի արդիականացված օդանավակայանի իրական վերագործարկում), իսկ առավելագույնը` ԼՂՀ անկախության ճանաչման հարցում ՄԽ համանախագահողներից լռելյայն համաձայնություն, ինչը կդառնար Արցախի միջազգային ճանաչման գործընթացի սկիզբը: Իվերջո` ներկայիս ռասիստական եւ հայատյաց Ադրբեջանի թուլացումը Հայաստանի ու Արցախի համար անվտանգության հարց է: Մեր հարեւան երկրում առկա մարդատյաց ֆեոդալական վարչակարգի կազմաքանդումն ու արդիական ժողովրդավար պետության կառուցումը բխում են ոչ միայն Հայաստանի եւ Արեւմուտքի, այլեւ հենց Ադրբեջանի բազմազգ ժողովրդի շահերից:
