ՀՅԴ անդամ, քաղաքագետ Նվարդ Մանասյանի կարծիքով՝ առաջիկայում հիմնական զարգացումները լինելու են խորհրդարանից ու նաեւ՝ քաղաքական շրջանակներից դուրս, քանի որ այս մակարդակում քաղաքական ուժերը սպառվել են: Իսկ «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության փոխնախագահ, քաղաքագետ Անուշ Սեդրակյանն էլ կարծում է, որ առաջիկայում քաղաքական ուժերը մեծ փորձության առաջ են կանգնելու՝ ստիպված լինելով աշխատել «Ֆեյսբուքի» առկայության եւ բացարձակ թափանցիկության պայմաններում:
«Առավոտ»– Օրերս ՀԱԿ-ից դուրս եկած Դավիթ Շահնազարյանը հայտարարեց, որ այսօր մենք ունենք ոչ լեգիտիմ ընդդիմություն, քանի որ ընդդիմադիր բեւեռում ՀԱԿ-ի փոխարեն հայտնվել է ԲՀԿ-ն, որն ունի լեգիտիմության նույն աստիճանը, ինչ իշխանությունը: Որքանո՞վ եք կիսում այս գնահատականը:
Անուշ Սեդրակյան– Քանի դեռ ՀԱԿ-ը հավակնում էր միակ ընդդիմություն լինելու մենաշնորհին, ես համակերպվում էի այդ ամբիցիոզ նկատառումների հետ եւ մտածում էի, որ այդ ամբիցիան գոնե ինչ-որ կերպ հասկանալի է. ՀԱԿ-ը ավելի բազմամարդ է, քան մյուս ընդդիմադիր ուժերը, ավելի ուղղորդված գործունեություն ունի, առաջնորդն է շատ փորձառու եւ այլն, ուստի՝ մի կերպ դեռ կարելի էր դրա հետ համակերպվել: Բայց երբ որ հիմա արդեն խոսվում է ընդդիմադիր բեւեռի տրանսֆերի մասին դեպի ԲՀԿ, ապա ես ավելի շուտ կհայտարարեմ, որ Հայաստանում կարող է պատահի՝ ընդդիմություն չկա: Եթե այդ ընդդիմությունը ԲՀԿ-ն է՝ նկատի ունեմ քանակական առումով, քանի որ եւ «Ազատ դեմոկրատները, եւ «Ժառանգությունը», եւ ՀՅԴ-ն՝ մի փոքր վերապահումով, ես համարում եմ ընդդիմություն: Բայց եթե զուտ քանակական առումով այդ մոնոլիտ զանգվածը իր տեղը զիջում է մեկ այլ զանգվածի՝ ԲՀԿ-ին, ուրմեն, իբրեւ քաղաքագետ, ես ամենայն պատասխանատվությամբ հայտարարում եմ՝ Հայաստանում ընդդիմություն չկա: Որովհետեւ ընդդիմադիր ուժերի օրակարգը բացարձակ այլ օրակարգ է: Ընդդիմադիր ուժերը ոչ միայն ձգտում են իշխանության, ինչը նորմալ է, այլեւ դա անում են հստակ ընդդիմադիր օրակարգով: Եվ երբ ես ուզում եմ հասկանալ ԲՀԿ-ի քաղաքական օրակարգը, հավատացեք, այդ օրակարգն այսքան ժամանակ ինձ համար հստակ չէր: Երբ որ ԲՀԿ-ն իշխանության մեջ էր՝ կոալիցիայի մեջ կատարում էր իշխանական պահանջները շառ լռելյայն եւ ստվերային ձեւով, եւ հիմա էլ՝ իբրեւ ընդդիմադիր ուժ, ինչո՞ւմ ենք տեսնում ԲՀԿ-ի ընդդիմությունը՝ որ ԲՀԿ-ն չի՞ վերցրել պորտֆելները: Այդ դեպքում, ասենք. ամենաընդդիմադիր ուժը «Ազատ դեմոկրատներն» է, որովհետեւ որեւէ պորտֆել չի վերցրել:
Կարդացեք նաև
«Առավոտ»– Բայց «Ազատ դեմոկրատները» նման հնարավորություն չի էլ ունեցել, որ վերցներ կամ չվերցներ:
Ա. Սեդրակյան– Ինչ ասել է՝ հնարավորություն չունենալ կամ վերցնել-չվերցնել: Քաղաքական կերակրատաշտի մոտ ներկայացված լինել-չլինելը Հայաստանում որոշում է իշխանություն-ընդդիմություն սահմանագիծը: Բայց դա գաղափարական սահմանագիծ է:
«Առավոտ»– Իսկ ԲՀԿ-ին այդ սահմանագծում որտե՞ղ եք տեսնում:
Ա. Սեդրակյան- Ես տեսնում եմ ԲՀԿ-ին որպես իշխանություն, որը ենթարկվել է որոշակի մետամորֆոզի եւ ՀԱԿ-ի աջակցությամբ ուզում է դառնալ ընդդիմություն: Բայց ՀԱԿ-ում կան բազմաթիվ գաղափարական անհատներ, որոնք վտանգավոր հերթականությամբ լքում են այդ ուժը, քանի որ չեն կարող համակերպվել ԲՀԿ-ի՝ որպես ընդդիմադիր ուժի լեգիտիմացման հետ:
Ն. Մանասյան– Նախ՝ ԲՀԿ-ն, ԱԺ կանոնակարգի համաձայն, չհայտարարեց, որ ինքը ընդդիմություն է, եւ այդ առումով մենք խճճվում ենք:
Ա. Սեդրակյան– Իսկ որ հայտարարեր, դա բավակա՞ն էր:
Ն. Մանասյան– Ես ուզում եմ արձանագրել, որ նույնիսկ դա չարվեց: Բայց ես ուզում եմ խոսել ընդհանրապես ընդդիմության լեգիտիմության մասին: Դա հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ ժողովուրդը ինքնիշխան է երկրում: Եթե անցած տարիների բոլոր ընտրությունների դինամիկան նայենք, կտեսնենք, որ ժողովուրդը ինքնիշխանության դրսեւորումներ չուներ՝ բացի ընդդիմանալուց, ինչ-որ բանի դեմ լինելուց: Իսկ դա բովանդակություն չունի, եւ դրանով բոլոր քաղաքական էլիտաները սկսում են սնանկանալ:
«Առավոտ»– Նաեւ ընդդիմադի՞ր էլիտաները:
Ն. Մանասյան- Ցանկացած, որովհետեւ դիսկուրսը ցամաքում է, քննարկելու բան չկա: Եթե ուշադիր նայեք ԶԼՄ-ների անցած տարիների նյութերը, դրանք մեծամասամբ անձնակենտրոն նյութեր են: Այսինքն՝ առանցքային, սկզբունքային տեսլականի քննարկումներ այս տարիների ընթացքում շատ չեն եղել: Եվ այդ առումով, որպես ՀՅԴ անդամ, մեզ համար շատ տեսանելի էր լինում դժվարությունը որպես կառույց, որը վաղուց ուներ տեսլական: Ամեն դեպքում, առաջիկայում խորհրդարանից դուրս քաղաքացիական շարժումներն ու փոփոխություններն են կանխորոշելու ընդհանրապես, թե ինչպես կվերադասավորվի մեր քաղաքական դաշտը նոր մակարդակում: Այս մակարդակում մենք սպառվել ենք:
Ա. Սեդրակյան– Ես նույնպես կարծում եմ, որ զարգացումները կլինեն խորհրդարանից դուրս, քանի որ, իրոք, ընդդիմադիր օրակարգն այս տարիներին այնքան է այլասերվել, որ բյուրեղացման կարիք ունի: Ցանկացած քաղաքական շարժման գործառույթը հասարակությանը հաշվետու լինելն է: Եվ երբ որ բարձրացվում է պահանջ, այն իրականացնելու համար քաղաքացիական հասարակությունը ունի կամք, հաստատակամություն, ձեւակերպում, բայց չունի քաղաքական լծակ: Ահա այստեղ է, որ քաղաքական ուժերը եւ քաղաքացիական շարժումները կոմպլեմենտար են, եթե նրանց միավորում է նույն նպատակը: Սակայն նրանք սկսում են միմյանցից զատվել, երբ քաղաքական ուժը որոշում է իր «տակ մտցնել» ցանկացած քաղաքացիական նախաձեռնություն:
«Առավոտ»– Ներկայումս նման իրավիճակ տեսնո՞ւմ եք:
Ա. Սեդրակյան– Իհարկե, այդ իրավիճակում փորձում էր հանդես գալ ՀԱԿ-ը՝ ինքնահռչակվելով միակ ընդդիմություն:
«Առավոտ»– Բայց, օրինակ, Լեւոն Զուրաբյանը նախօրեին «Հարսնաքարի» դեպքի շուրջ քաղաքացիական շարժման հետ կապված հայտարարեց, որ ինքը դեմ է շարժումը մենաշնորհելուն, պետք չէ վանել միմյանց տարբեր քաղաքական-ապաքաղաքական դիրքորոշումներով, եւ պետք է հասկանալ, որ շարժումը բոլորինն է:
Ն. Մանասյան– Դա արվում է ՀԱԿ-ի դառը փորձից ելնելով:
Ա. Սեդրակյան- Հասարակությանը կարիք չկա կոչ անելու՝ եկեք միավորվենք, նրանք միավորված են, նրանք միահամուռ անում են քաղաքացիական շարժումը:
Բանավեճը վարեց ԱՐԵՎԻԿ ՍԱՀԱԿՅԱՆԸ
Նախագիծն իրականացվում է «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստան» ծրագրի շրջանակներում:
Քաղաքագետների «Դեմ առ դեմ» բանավեճն ամբողջությամբ
