«Ես երբեք չեմ գործածում Թուրքիայում ընդունված պաշտոնական մեկնաբանությունները, որովհետեւ ես զբոսավար եմ եւ պետք է ճիշտ տեղեկություններ հաղորդեմ»,- ասում է ստամբուլցի զբոսավար Ալի Քարադենիզը:
Ալի Քարադենիզը՝ հայ եւ թուրք լրագրողների համատեղ ավտոբուսային շրջագայության Թուրքիայի հատվածի զբոսավարը, ի նշան համաձայնության տմբտմբացրեց գլուխը, լսելով Անիի ավերակների մոտ իմ բողոքը. «Բայց չէ՞ որ այստեղ ոչ մի բառ չկա գրված այն մասին, որ Անին հայկական քաղաք է, որ այս բոլոր եկեղեցիները հայկական են…»: «Այո, այդպես է: Դա Թուրքիայի քաղաքականությունն է՝ ի՞նչ ասեմ… Այդ քաղաքականությունը հաճախ է քննադատվում թուրք լրագրողների կողմից, նրանք հարցադրում են անում՝ այդ ի՞նչ Գագիկ թագավոր է, այդ ի՞նչ Բագրատունիներ են, մի՞թե ազգություն չունեն: Բայց ոչինչ չի փոխվել»,- ասաց Ալի Քարադենիզը:
USAID-ի ֆինանսավորմամբ, «Եվրասիա» համագործակցություն հիմնադրամի եւ Գլոբալ զարգացումների հիմնադրամի՝ GPoT-ի կողմից իրականացված հայ եւ թուրք լրագրողների Թուրքիա-Հայաստան երթուղով ավտոբուսային շրջագայության այն հատվածում, երբ Ալի բեյը մեր զբոսավարը, ուղեկիցը, կազմակերպիչն ու ընկերն էր, նա էլի էր առիթ ունեցել իր երկրի իրականացրած քաղաքականության պատճառով գլուխը տմբտմբացնելու՝ համաձայնելով, որ ինչ-որ բան այնպես չէ: Երբեք չեմ մոռանա, թե ինչպես էր նա գլուխը բռնած նստել Կեսարիայի հին հայկական տներից մեկի բակի աստիճաններին, որտեղ մենք չկարողացանք զսպել մեր արցունքները, քանի որ այն տպավորությունն էր, թե հայտնվել ենք ուրվականների քաղաքում, որտեղ ամեն ինչ կար՝ տները, խաղողի վազերը, աղբյուրները, դռները, նստարանները, եւ չկան միայն մարդիկ, մարդիկ, ովքեր ապրել են այդ տներում… Չգիտեմ, գուցե նա ուղղակի հոգնել էր ճանապարհներից, գուցե պարզապես գլուխն էր ցավում, բայց ես ուզում եմ հավատալ, որ այդպես փուլ եկած նստելու պատճառն ավելի խորն էր:
Կարդացեք նաև
Ստամբուլում ծնված եւ մեծացած Ալի Քարադենիզն արդեն քսան տարի է՝ զբոսավար (գիդ) է աշխատում, թեեւ մասնագիտությամբ տնտեսագետ է: «Ավարտել եմ տնտեսագիտության բաժինը, բայց չէի սիրում այդ մասնագիտությունը: Ավարտելուց հետո աշխատում էի գրախանութում, որտեղ չորս տարի աշխատելուց հետո հասկացա, որ ուզում եմ մարդկանց տեղեկություններ տալ, պատմությանը ծանոթացնել, եւ որոշեցի դառնալ գիդ: Մեկ տարի զբոսավարություն ուսումնասիրելուց հետո դարձա գիդ: Եվ արդեն մոտ քսան տարի զբոսավար եմ: Այս ողջ ընթացքում ես անընդհատ գրքեր եմ կարդում, եւ անընդհատ իմ տեղեկություններն ու գիտելիքներն եմ բազմացնում»: «Առավոտի» հարցին, թե հատկապես ո՞ւր է առաջնորդում իր խմբերին սովորաբար, Ալի բեյը պատասխանեց. «Ես զբոսավարություն եմ անում ամբողջ Թուրքիայի տարածքով՝ Ստամբուլում, Արեւմտյան եւ Արեւելյան Թուրքիայում, Կապադովկիայում… Ամեն տեղ՝ բոլոր շրջանները եւ բոլոր ուղղություններով գնում ենք»: Իսկ թե ո՞րն է իր նախընտրելի տարածքը Թուրքիայում, պարոն Ալին հստակեցրեց. «Ես սիրում եմ գնալ Արեւելյան Թուրքիա, քանի որ Արեւելյան Թուրքիայում մենք ունենք շատ տարբեր մշակույթներ, եւ այն նման է թանգարանի, դուք կարող եք գտնել նախնադարից, ուրարտական շրջանից, վաղ քրիստոնեական մշակույթներից սկսած մինչեւ սիրիական, բյուզանդական, հունական, ասորական մշակույթների եւ իհարկե՝ հին հայկական մշակույթի հետքեր՝ հայկական եկեղեցիներ, վանքեր, ինչպես նաեւ վրացական եկեղեցիներ: Այնպես որ՝ սա մի յուրահատուկ տարածաշրջան է՝ տարբեր մշակույթների խառնուրդ, բազմագույն ներկապնակ, եւ ես մեծ հաճույք եմ ստանում այդ բոլոր տարածքներով մարդկանց առաջնորդելով»:
Մեր հաջորդ հարցին, թե՝ դուք ինքներդ նշեցիք, որ պաշտոնական տեղեկություններում ամեն ինչ չի ասված այն մասին, ինչ կա պատմության խառնուղիներում, մասնավորապես, չկա որեւէ ցուցանակ, որտեղ նշված լինեն «հայ, հայկական» բառերը, դուք՝ որպես գիդ, հետեւո՞ւմ եք ձեր պաշտոնական, կառավարական կաղապարներին, թե՞ ոչ, Ալի Քարադենիզը պատասխանեց. «Ես երբեք չեմ հետեւում, ես երբեք չեմ գործածում պաշտոնական մեկնաբանությունները, որովհետեւ ես գիդ եմ, զբոսավար եմ, ինչը նշանակում է, որ ես պետք է իմ հյուրերին, իմ խմբին փոխանցեմ այն ողջ ինֆորմացիան, այն ողջ տեղեկությունները, որ ես ունեմ: Ես երբեք չեմ թաքցնում որեւէ տեղեկություն, եթե սա հայկական եկեղեցի է, ուրեմն հայկական եկեղեցի է, եթե վրացական է՝ վրացական է: Ողջ ինֆորմացիան, որ ես քաղել եմ անգլիական, միջազգային աղբյուրներից, գրքերից, ես փոխանցում եմ: Այն ամենը, ինչ ես գիտեմ հայկական, վրացական դինաստիաների, սիրիական, քրիստոնեական այլ ազգերի, ժողովուրդների մասին, ես ասում եմ: Ես պատմում եմ միայն ճիշտը, չեմ թաքցնում որեւէ բան»:
Երբ հետաքրքրվեցինք, թե ի՞նչ խմբերի է հիմնականում առաջնորդում Ալի բեյը՝ զբոսաշրջիկների, թե ավելի նեղ մասնագիտական խմբերի, պարոն Ալին պատասխանեց, որ հիմնականում լինում են մշակութային եւ պատմական հետաքրքրություններ ունեցող խմբեր՝ ԱՄՆ-ից, Ավստրալիայից, Բրիտանիայից եւ այլն: Իսկ արդյո՞ք ունեցել է հայկական խմբեր, բացի, իհարկե, մեր՝ հայ եւ թուրք լրագրողներից կազմված խմբից: Ալի Քարադենիզը պատասխանեց. «Այո, 2006-ին ես ունեի մի խումբ, որը բաղկացած էր ամերիկահայերից: Նրանք եկան Վրաստանից, հավանաբար մինչ այդ Հայաստանում էին եղել, ես նրանց ընդունեցի սահմանի մոտ, եւ նրանք ունեին սպեցիֆիկ ուղի՝ հինգ օր մենք շրջում էինք Կարսում, Անիում, Վանում… Այնպես որ՝ դուք իմ երկրորդ խումբն եք»: Չե՞ք հոգնում անընդհատ նույն տեղերը գնալուց, նույն բանը հերթով տարբեր խմբերի պատմելուց՝ մեր այս հարցին ի պատասխան, Ալի Քարադենիզը անկեղծացավ. «Ես իսկապես սիրում եմ իմ մասնագիտությունը: Այո, այն որոշակի էներգիա է պահանջում, դու պետք է բավականաչափ էներգիա, համբերություն եւ եռանդ ունենաս, որպեսզի շատ ճամփորդես, շփվես բազմաթիվ եւ բազմատեսակ մարդկանց հետ, դա մեր մասնագիտության պահանջներից է, բայց ես հաճույք եմ ստանում դրանից, դա յուրահատուկ մթնոլորտ ապահովող մասնագիտություն է»: Մեր մեկ այլ հարցի՝ որեւէ տարբերությո՞ւն զգում եք, երբ ձեր հյուրերը, ասենք, Չինաստանից կամ Բրիտանիայից են, թե՝ Հունաստանից կամ Հայաստանից՝ երկրներ, որոնք որոշակի վերաբերմունք ունեն Թուրքիայի հանդեպ, որոնք Թուրքիայում թողած Հայրենիք ունեն, Ալի բեյը պատասխանեց. «Եթե դու զբոսավար ես, դու պետք է նաեւ դիվանագետ լինես, դու պետք է մարդկանց հետ հարաբերվես շատ ազատ, հանգիստ եւ պետք է լինես շատ օբյեկտիվ: Եվ այդ օբյեկտիվությունը պետք է լինի միշտ, ու չպետք է որեւէ տարբերություն լինի՝ քո խմբի անդամները հայ են, հույն են, վրացի են, թե բրիտանացի, դա չպետք է քո աշխատանքի վրա ազդի, որովհետեւ քո գործը նրանց տեղեկություններ տալն ու ուղեկցելն է, պատմությունն ու մշակույթը ներկայացնելը՝ անաչառ եւ առանց խեղաթյուրելու»:
ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
