Այսօր «Հենարան» մամուլի ակումբում Հայաստանի Ազգային արխիվի տնօրեն Ամատունի Վիրաբյանը ներկայացրեց այն ծրագրերը, որոնք նախատեսվում են Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ: Հատուկ հանձնախումբը Եղեռնի ականատեսներից գրի է առել կոտորածի մասին վկայությունները, արդյունքում 2005թ.-ին հրատարակվել է «Վշտապատում» գիրք-ալբոմի առաջին հատորը՝ կազմված շուրջ 1000 փաստաթղթից:
Ա. Վիրաբյանի տեղեկացմամբ, եւս երկու հատոր կհրատարակվի մայիսին: «Առաջինը վերաբերում է Վանին, երկրորդը՝ Բիթլիսին, երրորդը՝ Տիգրանակերտին, Խարբերդին եւ Կարինին: Պատրաստվում է նաեւ 4-րդ հատորը՝ Կիլիկիայի մասին»,-նշեց պարոն Վիրաբյանը եւ հավելեց, որ կազմման աշխատանքներում ներգրավված են լեզվաբաններ եւ աշխարհագրագետներ՝ վկաների բարբառները եւ աշխարհագրական տեղանունները ճիշտ արձանագրելու համար: Առաջիկայում երեք հատորներն էլ կթարգմանվեն անգլերեն, թուրքերեն եւ ռուսերեն:
1918թ. Հովհաննես Թումանյանի նախաձեռնությամբ կազմված խումբը կոտորածից փրկվածներից հավաքագրեց մարդկային եւ նյութական կորուստների մասին տեղեկություններ՝ հետագայում Փարիզի վեհաժողովում դրանք Թուրքիայի առջեւ դնելու համար: Ըստ Ա. Վիրաբյանի հայտնած տվյալների՝ նյութական վնասի չափը հասնում է մոտ 25 միլիարդ դոլարի: Արխիվի հետագա ծրագրերի մեջ է մտնում նաեւ էլեկտրոնային շտեմարանի ստեղծումը, որը ներառելու է մինչ 1922թ.-ը զոհվածների տվյալները, ականատեսների հուշերը եւ ժամանակի մամուլի հրապարակումները:
Ա. Վիրաբյանը նշեց, որ փաստերի միջազգայնացումը հնարավորություն է ստեղծում ցեղասպանության ճանաչման արդյունավետ գործողությունների համար. «Կոտորվածների թիվը կարող է տպավորություն չգործել, բայց բոլոր փաստերի հավաքագրումն ունենում է իր ազդեցությունը: Բացի այդ, փորձում ենք որոշել նաեւ ժամանակին հայ եկեղեցուն հասցված վնասների չափը»:
Կարդացեք նաև
Նշենք, որ 2015թ.-ին նախատեսվում է Ցեղասպանության լուսանկարների եւ փաստաթղթերի ցուցահանդես:
Լուիզա ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ
