Հատված ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի հարցազրույցից:
– Պարոն Հովսեփյան, 2011թ. գարնանը նախագահ Սերժ Սարգսյանն իրավապահ համակարգի ներկայացուցիչների հետ խորհրդակցության ժամանակ հանձնարարեց «նոր թափ հաղորդել» 2008թ. մարտի 1-ի գործի քննությանը: Անցած տարեվերջին Հատուկ քննչական ծառայությունը հրապարակեց մի զեկույց, որով, ինչպես ընդունված է ասել, Մարտի 1-ի «էջը փակված» համարվեց: Իրականում, սակայն Մարտի 1-ի գործի հետ կապված, ըստ էության, որեւէ առաջընթաց չի արձանագրվել: Կարելի՞ է ենթադրել, որ Ս. Սարգսյանի այդ հրահանգն ընդամենը քարոզչական նպատակ ուներ եւ արվեց Հայ ազգային կոնգրեսի` այն ժամանակվա հերթական պահանջը բավարարված համարելու նպատակով:
– Որեւէ հետաքննչական, նախաքննական մարմին, այդ թվում` հատուկ քննչական ծառայությունն, իր վարույթում քննվող քրեական գործով չի կարող զեկույց հրապարակել: Զանգվածային լրատվության միջոցների կողմից օգտագործվող այդ ձեւակերպումը ճիշտ չէ: Մեր օրենսդրությամբ նման ինստիտուտ, մեխանիզմ նախատեսված չէ: Քանզի հակառակ պարագայում կվտանգվեր նախաքննական մարմնի անկախությունը, իսկ օրենսդրական քաղաքականությունը, իրականացվող բարեփոխումները միտված են առավելապես քննչական մարմինների անկախությունն ապահովելուն: 2008թ. մարտի 1-2-ին մայրաքաղաքում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների, դրանց ժամանակ գրանցված մահվան դեպքերի առթիվ քննվող քրեական գործով Հատուկ քննչական ծառայությունը, հաշվի առնելով հանրության հետաքրքրությունը, հրապարակել է տեղեկատվական հաղորդում՝ ապահովելով հանրային իրազեկումը: Բնականաբար, տեղեկատվությունը հրապարակվել է այն ծավալով, որքանով դրա հրապարակումը չի կարող խոչընդոտել քրեական գործի հետագա նախաքննությանը: Եվ դա առաջին անգամը չէր. այս քրեական գործով նախաքննության` թերեւս, առաջին իսկ օրվանից, հանրային իրազեկման շրջանակներում պարբերաբար տրամադրվել է տեղեկատվություն նախաքննության ընթացքի մասին, երբեմն անգամ ամբողջական ցուցմունքներ են հրապարակվել: Բազմիցս հանդես են եկել հայտարարություններով՝ կոչ անելով հանրությանը հայտնել նախաքննական մարմնին անկարգությունների ժամանակ տեղի ունեցած մահվան դեպքերի, պատճառված մարմնական վնասվածքների, հրկիզումների, գողությունների վերաբերյալ իրենց հայտնի տեղեկությունների մասին` երաշխավորելով նաեւ գաղտնիությունը: Միանշանակ է, որ այս քրեական գործով նախաքննությունը շարունակվելու է, քանի դեռ բոլոր հանգամանքները չեն պարզվել: Իսկ պարզաբանման ենթակա հանգամանքներ դեռ շատ կան: Ճիշտ է` զգալի աշխատանքներ կատարվել են եւ քրեական պատասխանատվության են կանչվել անկարգություններ, խանութներից գողություններ, զենքի հափշտակություն, մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված առարկաներ պատրաստողները, դրանք անմիջական իրականացնողները, որոշ դեպքերում` ոստիկանների, իսկ որոշ դեպքերում էլ` քաղաքացիների նկատմամբ բռնություն գործադրած անձինք: Սակայն, անշուշտ, նաեւ գիտակցում ենք, որ բացահայտումներն ամբողջական ու լիարժեք չեն: Նման երեւույթի կրկնությունը մեզանում հետագայում բացառելու կարեւոր նախապայմաններից է բոլոր մեղավորների բացահայտումն ու պատասխանատվության ենթարկումը: Կա որոշակի նաեւ արդարացված դժգոհություն` քննության արդյունքների կապակցությամբ: Ինքս էլ՝ թե որպես գլխավոր դատախազ, եւ թե որպես քաղաքացի չեմ կարող լիարժեք արդյունավետ գնահատել մահվան հանգամանքները պարզելու կամ դեպքի օրը հրազեն օգտագործած բոլոր անձանց հայտնաբերելու ուղղությամբ ինչպես նախաքննական մարմնի, այնպես էլ օպերատիվ-որոնողական մարմինների կատարած աշխատանքները: Ցանկացած աշխատանքի արդյունավետություն որոշվում է արդյունքով: Դեպքի վայրից առգրավված փամփուշտների ու պարկուճների փորձաքննությունների եզրակացությունները վկայում են, որ այդ օրն օգտագործվել է նաեւ անօրինական եւ չհաշվառված զենք, որոնց կիրառողներն առ այսօր հայտնաբերված չեն: Ավելի քան 200 ոստիկան եւ մոտ 6 տասնյակ քաղաքացիական անձ ստացել են տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ, այդ թվում` հրազենային կամ պայթուցիկ նյութերից: Պատճառները տարբեր են` եւ՛ օբյեկտիվ, եւ՛ սուբյեկտիվ: Ակնհայտ է, որ նախաքննության ընթացքում նույնիսկ «շահագրգիռ» վկաները, ովքեր, թվում է, թե պետք է նախանձախնդիր լինեին մահվան դեպքերի օբյեկտիվ բացահայտմամբ, չնպաստեցին, չօգնեցին նախաքննությանը, եթե չասեմ, որ ավելի շատ իրենց վարքագծով ապակողմնորոշում էին: Ինչեւէ, Նախագահի հանձնարարականից հետո վերանայվել են ձեռք բերված ապացույցները, վերլուծվել, հարյուրավոր անձինք հրավիրվել են լրացուցիչ հարցաքննությունների, հայտնաբերվել են նոր վկաներ: Օպերատիվ-որոնողական մարմիններին տրվել են կոնկրետ հանձնարարականներ մի շարք հանգամանքներ բացահայտելու, կոնկրետ մարդկանց հայտնաբերելու ուղղությամբ: Ունենք զինված քաղաքացիական անձ, ով դեպքի վայրից դիմել է փախուստի` ոտքի շրջանում վնասվածք ստանալուց հետո, կամ նույն համացանցում կան տեսագրությունները, որտեղ երեւում են ընդհանուր պատկերներ, սակայն փորձաքննություններով հնարավոր չի եղել նույնականացնել: Դիմել ենք միջազգային փորձագետների օգնությանը: Շատ հարցեր կան, որոնք քննության շահերից ելնելով` չենք բարձրաձայնում: Բայց, կարծում եմ, ժամանակի ընթացքում, երբ ձեռք բերված տվյալները կհաջողվի ավելի հստակեցնել, ինչպես նաեւ ամրագրել ապացույցներով, կկարողանանք նաեւ ներկայացնել հանրությանը:
– Չե՞ք կարծում, որ Մարտի 1-ի զոհերի հարազատների պահանջը` բացահայտել եւ պատասխանատվության ենթարկել իրենց որդիների սպանությունները կատարած անձանց, իրավիացի է: Ինչո՞ւ չորս տարի անց որեւէ հանցագործ չբացահայտվեց:
Կարդացեք նաև
– Դա նաեւ մեր պահանջն է: Արձանագրված մահվան բոլոր հանգամանքների բացահայտումը, ինչպես նշեցի, նախաքննական մարմնի թիվ 1 նպատակն է: Բացմիցս ցուցումներ եմ տվել` ինչպես Ոստիկանության ծառայողների կողմից ֆիզիկական ուժ, հատուկ միջոցներ եւ հրազեն գործադրելու բոլոր հանգամանքները` ներառյալ յուրաքանչյուր դեպքում այդպիսիք գործադրելու կամ գործադրումից ձեռնպահ մնալու հիմքերն ու հիմնավորումները պարզելու ուղղությամբ, այնպես էլ` քաղաքացիական անձանց կողմից հրազեն, պայթուցիկ նյութեր, ինչպես նաեւ մարմնական վնասվածքներ պատճառելուն հարմարեցված առարկաների գործադրման դեպքերը պարզելու, մեղավոր անձանց ինքնությունը բացահայտելու ուղղությամբ քննչական, այնպես էլ օպերատիվ-որոնողական միջոցառումներ իրականացնելու վերաբերյալ: Վերջերս հանձնարարել եմ նաեւ հսկողություն իրականացնող դատախազներին ստուգել ձեռնարկվող օպերատիվ-որոնողական աշխատանքները եւ հետամուտ լինել, որ դրանք ավելի ակտիվացվեն: Եթե մահացածներից 3 հոգու պարագայում նախաքննական մարմնին հաջողվել է նեղացնել հնարավոր մեղադրյալների շրջանակը, այսինքն՝ պարզվել է, որ նրանք մահացել են կիրառված հատուկ միջոցների հետեւանքով ստացած մարմնական վնասվածքներից, իսկ զուգահեռ պարզվել է նաեւ կոնկրետ այդ տեսակի հատուկ միջոցը կիրառած անձանց շրջանակը, ապա մյուսների պարագայում վիճակը մի փոքր այլ է, եւ դեռ մեծածավալ աշխատանք կա անելու օպերատիվ-որոնողական աշխատանքներ իրականացնող ստորաբաժանումների հետ: Ինչ վերաբերում է կիրառված հատուկ միջոցների հետեւանքով առաջացած մահվան դեպքերին, ապա ցավով պետք է նշեմ, որ չի հաջողվել գտնել այնպիսի մասնագետի, փորձագետի, ով կկարողանա ապահովել նույնականացումը: Ունենք երեք զոհ եւ 4 ոստիկան, ովքեր կիրառել են այդ հատուկ միջոցները: Բոլոր 4-ին չենք կարող քրեական պատասխանատվության ենթարկել, պետք է կարողանանք հստակեցնել մեղադրանքը: Դիմել ենք տարբեր մարմինների, սակայն թե՛ այդ հատուկ միջոցներն արտադրած Ռուսաստանի Դաշնության եւ թե՛ Եվրոպական երկրների փորձագետները հայտարարել են, որ հնարավոր չէ նույնացնել, քանի որ գիտական փորձագիտական նման մեթոդաբանություն չկա: Նորից ենք դիմել եվրոպական կառույցներին՝ համապատասխան փորձագետ գտնելու համար: Ի դեպ, հավաստիացնում եմ, եթե տուժողների իրավահաջորդները մատնացույց անեն նման փորձագետի, ապա պատրաստակամ ենք նրան հրավիրել Հայաստան` ապահովելով նրա կեցության բոլոր ծախսերի փոխհատուցումը:
Լիլիթ ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ
«168 ժամ»
