Երկրի հեղինակությունը բնակչության ու տարածքի չափով չի որոշվում: Երկիրը փոքր է, թե մեծ , դա նշանակություն չունի: Երկիրը պետք է արդար ու ազնիվ հիմքերի վրա կառուցվի, բնակիչները պետք ազգային, պետական մտածողություն ունենան:
Մենք 90-ական թվականներին դրսեւորեցինք ազգային, պետական կեցվածք, . արթնացավ հայոց ազգային ոգին. հայի պատիվը, արժանապատվությունը բարձր պահելու համար ազգովի ոտքի կանգնեցինք: Ոտքի կանգնեց ոչ միայն Հայաստանի, Արցախի, Ջավախքի, այլեւ ողջ աշխարհի հայությունը: Հայը միասնական կամք դրսեւորեց, որի արդյունքը բոլորիս է հայտնի: Մենք կարողացանք մեր կորցրած հսկայական հայրենիքի մի փոքրիկ մասն ազատագրել: Հայի հեղինակությունը վերականգնվեց ողջ աշխարհում: Այո. ճիշտ են ասել. «Ուժեղին հարգում են, օգնում, մեծարում, իսկ թույլին` խղճում, թողնում, հեռանում»:
Այն ժամանակ բոլորս մտածում էինք ու երազում, որ կարճ ժամանակում Հայաստանը կունենա մոտ հինգ միլիոն բնակիչ, իսկ Արցախը` մեկ միլիոն: Դարեր ու դարեր հայրենիքին կարոտած հայերը կվերադառնան իրենց ազատագրված հայրենիքը:
Եվ ի՞նչ ստացվեց…
Կորավ ազգային մտածողությունը:
Նրանք, որոնք նորմալ կոշիկ չունեին, դարձան միլիոնատեր, մինչեւ անգամ միլիարդատեր` թալանելով, գռփելով իրենց իսկ ժողովրդին, ազգին: Առանց ամաչելու պալատներ կառուցեցին հենց իրենց ժողովրդի աչքի առաջ: Ով եկել էր կռվելու եւ մի քանի անգամ կրակել թշնամու վրա, վերադարձավ հայրենիք ու դարձավ միլիոնատեր` ստանալով բարձր կոչումներ ու պաշտոններ:
Այսօր դուք կարո՞ղ եք մատնանշել, ցույց տալ մի պաշտոնյա, որը չի հարստացել իր իսկ ազգի հաշվին: Այսօր հայ ազգն ու Հայաստանը ամբողջովին հեղինակազրկվել են ողջ աշխարհում: Հայի մոտ ազգային մտածողությունն այն աստիճանի է իջել, որ հարազատներն անգամ մեղադրում են նրանց:
Պետական այրերը, ղեկավարները պետք է ոչ թե իրենց մասին մտածեն, թե ինչպես հարստություն դիզեն, այլ` ազգի, ժողովրդի, պետության մասին: Սա է անմահության գաղտնիքը, հավերժության խորհուրդը:
Ո՞ւր է մեր ազգային, պետական մտածողությունը: Հայը մոռացավ իր նպատակը, երդումը, թե ինչի համար էր ելել պայքարի: Ամեն մի անձ, ով պաշտոն է զբաղեցնում , այլեւս չի տեսնում իր ազգի թշվառ վիճակը : Մի չնչին պաշտոնի կամ փողի համար մարդը, հայը վաճառում է իրեն: Շարժման ժամանակ մեծ հեղինակություն վաստակած շատ մտավորականներ, որ վայելում էին ժողովրդի սերն ու հարգանքը, ունեին հսկայական հեղինակություն, այսօր հեղինակազրկվեցին, դարձան հարստահարիչներ` վաճառվեցին: Նրանցից մեկին հարցնում են, թե ինչքա՞ն է պետք, որ անցնի իր կողմը, վաճառի իր «շկուռը» եւ նա պատասխանում է. «երեք միլիոն»: Եթե գրքերում կարդայինք, չէինք հավատա:
Հայը դարձավ այսպիսին: Ո՞վ կմտածեր: Շատ շատերն են այսօր հանուն պաշտոնի վաճառվում:
1999 -ից հետո Հայաստանը աստիճանաբար թուլացավ: Նոր իշխանությունների օրով զինվորականության մեջքը ջարդվեց: Ստեղծվեց օլիգարխիական համակարգ:
Հայաստանն այսօր ոչ թե 5 միլիոն դարձավ, այլ դատարկվեց, մնացել է մոտ երկու միլիոն, որոնք էլ մտածում են` ինչպե՞ս հեռանան այս երկրից, որտեղ տիրում է կատարյալ թալանն ու անարդարությունը, վախն ու սարսափը: Արցախի սահմանամերձ գյուղերը լրիվ դատարկվել են: Բնակչությունը կամավոր հեռանում է: Եթե 1995 թ. հայի հեղինակությունը 80 տոկոս էր աշխարհում, ապա հիմա արդեն իջել է 20-30 տոկոս: Այսօր հեղինակազրկվեցինք ողջ աշխարհով մեկ եւ այն էլ մեր իսկ մեղքով: Հիմա այլեւս մեզ ոչ ոք չի օգնում: Բոլորը սարսափի ու վախի մեջ են: Քաղաքական հայացքների պատճառով մարդկանց հալածում են, գործից հանում:
Այն ժամանակ շատերն էին օգնում հայերին ու Հայաստանին, իսկ հիմա` գրեթե բոլորը հրաժարվում են, որովհետեւ այդ օգնությունները ոչ թե ժողովրդին է հասնում, այլ գնում է օլիգարխների գրպանը:
Ազգային մտածողությունը հավասարվել է զրոյի: Նայե’ք հրեաներին, թեկուզ վրացիներին. ի՞նչ տեսակ են մտածում իրենց ազգի ու պետության մասին: Իսկ Մե՞նք…
Միայն վերջին երկու-երեք տարում հայկական բանակում մոտ երկու տասնյակ երիտասարդներ զոհվեցին խաղաղ պայմաններում եւ այն էլ հայերի ձեռքով: Այդ իր նախադեպը չունեցող հրեշավոր երեւույթի նկատմամբ անգամ մեր ժողովուրդը անտարբեր մնաց: Ողբերգական է նաեւ այն, որ իշխանությունները դրանք որակում են անզգուշություններ կամ ինքնասպանություններ: Ինչո՞ւ պիտի հայ զինվորը ինքնասպանություն գործի եւ կամ ինչո՞ւ են նրան հասցնում այդ վիճակին: Աթենքում ոստիկանները մի երեխա էին սպանել եւ այն էլ հայ: Ամբողջ Աթենքը բուռն բողոք բարձրացրեց: Երբ Ֆրանսիայում ոստիկանները անարդար վարվեցին մի քանի արաբ ուսանողի նկատմամբ, ամբողջ արաբ երիտասարդությունը ոտքի կանգնեց: Իսկ մե՞նք…
Ինչո՞ւ հայը դարձավ անտարբեր իր երկրի, հայրենիքի, ազգի, մինչեւ իսկ հարազատների նկատմամբ: Այսօր հայ ընտանիքներում սպանություններ են տեղի ունենում, որտեղ հարազատը սպանում իր հարազատին: Սա եւս իր նախադեպը չունեցող երեւույթ է:
Այսօր Հայաստանում, Արցախում, Ջավախքում գենոցիդ է, որը ոչ թե օտարներն են կազմակերպում, այլ մենք` ինքներս` հայերը: Սա սպիտակ գենոցիդ է:
Ի՞նչ է կատարվում այսօր Հայաստանում:
Այս ցեղասպանությունը մեր իսկ մեղքով է, ուրիշին մեղադրելու իրավունք չունենք: Հայը իր ազատագրած հայրենիքում այլեւս չի կարող ապրել, չի կարող հանդուրժել այն անարդարությունը, որ տեսնում է իր շրջապատում եւ թողնում հեռանում է: Հեռանալը, փախչելը պայքարի ձեւ չէ: Պետք է մնալ, պայքարել, հաղթել ու Հայաստանը դարձնել այն Երկիրը, որը դարեր շարունակ երազել էր հայը…
Այսօր Ռուսաստան իրենց կամքով են արտագաղթում հայերը, եւ այն էլ այն վայրերը, որտեղ նախկինում հանցագործներին էին աքսորում: Հայերի այդ արտագաղթին ուշադրություն չեն դարձնում մեր պետական այրերը: Չէ՞ որ նրանցից շատերը ընտանիքներով են գնում, գնում են մշտական բնակության, որոնց Ռուսաստանը տալիս է եւ’ տներ, եւ’ տարածքներ, եւ’ աշխատանք: Ինչո՞ւ պետք է ռուսական ղեկավարները այդպես մտածեն իրենց երկրի մասին, իսկ մերոնք` միայն իրենց մասին:
Ապրուստի միջոց որոնող հայը այսօր չի կարող աշխատանք գտնել իր իսկ երկրում, թոշակառուն չի կարող ստացած չնչին թոշակով ապրել եւ թողնում հեռանում են, որովհետեւ նրանց հեռացնում են աշխատանքից` հաշվի չառնելով ու չօգտագործելով նրանց հսկայական գիտելիքներն ու կենսափորձը:
Շարունակական արտագաղթն այսօր ահագնացող է: Եթե 2008թ. Հայաստանից արտագաղթել է մոտ 23 հազար հայ, 2009թ. 25 հազար, 2010թ.` 40 հազար. իսկ այս տարի` սեպտեմբերի վերջին, արդեն 100 հազարից շատ:
Այսօր Հայաստանի հայը ավելի շատ վախենում ոչ թե թուրքերից, ադրբեջանցիներից, կամ վրացիներից, այլ հենց մերոնցից, մեր ղեկավարներից: Աչքը տեսածից է վախենում: Ինչպիսի՞ հայեր սպանվեցին մեր իսկ` հայերի ձեռքով, մեր աչքի առաջ, օրը ցերեկով: Եվ այդ երեւույթը շարունակվում է: Զարմանալին այն է, որ դեռ ոչ ոք չի պատժվել’ չնայած ողջ ազգը գիտի, թե ովքեր են՝ Վազգեն Սարգսյանի, Կարեն Դեմիրճյանի ու մարտի 1-ի մեղավորները:
Խղճի, հայրենասիրության, ազգասիրության զգացումը բացարձակապես բացակայում է մեր երկրում:
Հայաստանի քաղաքացին ազատ քայլել չի կարող իր իսկ քաղաքում: Հանկարծ փողոցում երեւում են բազում ընտիր մեքենաներով զբոսնող բարձրաստիճան պաշտոնյաներ: Ինչո՞ւ է հայ պաշտոնյան վախենում իր իսկ երկրում, իր իսկ ժողովրդից, որ բազմաթիվ թիկնապահներով շրջապատված են շարժվում: Ինչո՞ւ…
Ումի՞ց են վախենում… Չէ որ այստեղ ապրողները հայերն են, այն հայերը, որոնք պայքարում էին հայրենիքի ազատության համար:
Ահ ու սարսափ է տիրում Հայաստանում, որը հիշեցնում է 1937 թիվը:
Մտավորականի մեջքը ջարդեցին: Հայաստանը մտավորականի երկիր էր, կարդացող, ստեղծագործող մտավորականի երկիր: Իսկ այսօ՞ր. մտավորականը հալածվում է, արհամարհվում, անտերության մատնվում: Այսօր տարեց մտավորականին, գիտելիքների մեծ պաշար ունեցող մանկավարժներին, մասնագետներին ազատում են գործից, որ գնա տանը նստի ու սպասի մահվան: Եվ սա 21-րդ դարում:
Մ. Խորենացու «Ողբը» այսօրվա համար է գրված, այն այսօր եւս արդիական է:
Ուսուցիչները` տխմար ու ինքնահավան, փողով ընտրված եւ ոչ սուրբ հոգով, ոսկեսեր, նախանձոտ:
Կրոնավորները` կեղծավոր, ցուցամոլ, սնափառ, պատվասեր, քան աստվածասեր:
Աշակերտները` սովորելու մեջ ծույլ, սովորեցնելու մեջ փութաջան.
Ժողովականները` ամբարտավան, ստահակ, մեծախոս, աշխատանքից խուսափող, արբեցող:
Զինվորականները` անարի, պարծենկոտ, զենք ատող, ծույլ, ցանկասեր, թուլամորթ, կողոպտիչ, գինեմոլ, հելուզակ.
Իշխանները` ապստամբ, գողերին գողակից, կաշառակեր, կծծի, ժլատ, ագահ, հափշտակող, աշխարհ ավերող:
Դատավորները` տմարդի, սուտ, խաբող, կաշառակեր, իրավունքը չպահպանող.
Եվ առհասարակ սերն ու ամոթը՝ ամենքից վերացած:
Անցել է հազար վեց հարյուր տարի, բայց Մեծն Խորենացու խոսքերը արդիական են եւ դա շատ զարմանալի է: Եվ դա է պատճառը, որ Հայը փախչում է իր ազատ ու անկախ երկրից: Նա զրկվեց ու կտրվեց ազգային մտածողությունից ու ազգային արժեքներից: Այսօր մտավորականության անկում է տեղի ունենում, արդյունքը եղավ կրթության անկումը, որը ոչ ոք չի կարող ժխտել, որովհետեւ դա բոլորն են տեսնում ու հասկանում: Լավագույն կրթական հաստատություններ են փակվում: Լավագույն մանկավարժները վախենում են իրենց կարծիքները հայտնել, որովհետեւ գործից անմիջապես հեռացնում են:
Այսօր ոչ միայն աշակերտը չի կարդում, այլեւ` ուսուցիչը մինչեւ անգամ «Կրթություն» թերթը: Եթե մինչեւ 1990թ. «Կրթություն» թերթը լույս էր տեսնում տասնվեց հազար տպաքանակով եւ բոլոր ուսուցիչները կարդում էին մեծ սիրով ու հետաքրքրությամբ, ապա այսօր այն լույս է տեսնում չորս հազար տպաքանակով եւ գրեթե ոչ մեկը չի կարդում: Այնտեղ ուսուցչի համար կարդալու ոչ մի թեմա, նյութ չկա… Ի՞նչ կարդա ուսուցիչը այդ թերթում: Գրեթե բոլոր համարներում պետության ղեկավարների ու կաթողիկոսի նկարներն են: Կրթության մասին այլեւս ոչինչ չկա:
Դպրոցում վերանում է ազգային դաստիարակությունը; Հինգերորդ դասարանից դուրս եկավ գրականություն առարկան: Ծրագրից հանեցին «Հայկի եւ Բելի պատերազմը», «Վահագնը» եւ նրանց տեղը գրավեցին «Մուրացկանն ու հագուստը», «Այգեպան Մոսին»: Էլ ինչպե՞ս կարող է հայրենասիրություն դաստիարակվել երեխայի մեջ:
Ընկել է նաեւ մայրենի լեզվի նկատմամբ վերաբերմունքը; Մաքուր գրական հայերենը վերանում է: Փողոցում, դպրոցներում, մինչեւ անգամ հեռուստացույցով աղավաղում են մեր սրբությունը` հայոց լեզուն: Բացարձակապես վերացավ հսկողությունը նաեւ այս բնագավառում: Մնացածը դուք շարունակեք…
Ո՞ւր ենք գնում մենք այսպես…եւ մինչեւ ե՞րբ: Ո՞վ պետք է մտածի մեր մասին:
Հարգում եւ օգնում են այն ազգին, որը միասնական է եւ ուժեղ: Ուժ, միասնականություն եւ ազգային գաղափարախոսություն չի կարող լինել այն ազգի մեջ, որը 50 -ից ավելի կուսակցություն ունի եւ նրանցից ամեն մեկը նախ իր կուսակցակության շահն է պաշտպանում, նոր` ազգինը:
Ամեն մի հայ պետք է մտածի, որ ինքն էլ է պատասխանատու այս վիճակի համար եւ ինքն էլ մեղքի իր մասն ունի: Եթե հայ ես` անկախ տարիքից, մասնագիտությունից եւ ապրելու վայրից, պետք է օգնես քո ազգին, հայրենիքին, պետությանը:
Համլետ Նահատակյան
ՀՀ վաստակավոր ուսուցիչ
