Այս մայրերը չգիտեին, որ իրենց որդիներին էլ չեն տեսնելու, եւ չեն պատժվելու նրանց մահվան մեջ մեղավորները
«Միակ տարբերությունը բանակի եւ բանտի միջեւ, մամա ջան, այն է, որ բանտում հսկիչի ուղեկցությամբ ես տարածքում շրջում, իսկ բանակում` առանց հսկիչի: Մնացած ամեն ինչով դրանք նույն բանն են` նույն գողական օրենքները, նույն պատկերացումները «Ճշտի» մասին: Եվ եթե դու «պատրաստված» չես գնում բանակ, չգիտես էդ գողական օրենքները` իմացիր, որ վերջդ եկել է»,- սա ընկերուհուս որդու խոսքերն են: Նա այսպես էր ամեն անգամ պատասխանում մորը, երբ վերջինս առաջարկում էր ինչ-որ տեղ բողոքել, ինչ-որ բան անել` իմանալով որդու կամ նրա բանակային ընկերների հետ կատարված հերթական «ոչ կանոնադրական հարաբերությունների» մասին:
Ամոթ է խոստովանելը, բայց ես էգոիստաբար երջանիկ եմ, որ որդի չունեմ: Ես չէի կարող դիմանալ, չբողոքել, չաղմկել, եթե հանկարծ որդուս հետ «ոչ կանոնադրական հարաբերվեին»: Իսկ դա` իմ աղմկելը, կարող էր հանգեցնել նրան, որ որդուս այլեւս չտեսնեի: Երբե՜ք…
Այս գողական օրենքների պատճառով բանակում ոչինչ չի փոխվում: «Գործ տվողը»` ինչպես բանտում, այնպես էլ բանակում, պատժվում է այդ գողական օրենքների ողջ խստությամբ: Եվ այդ` անգամ կյանքի գնով «գործ չտալու» արդյունքում մենք շատ քիչ մասն ենք իմանում այն ամենի, ինչ կատարվում է ներսում: Իսկ ներսում «օրենքները» շատ խիստ են: «Օրենքները» շրջանցողները դատապարտված են:
Տղաները մեկը մյուսից տեղեկանում են, «պատրաստվում են» բանակի կյանքին, ծանոթանում են «ճշտին», որ հանկարծ պատահմամբ «չսայթաքեն»: Նրանց արդեն զորացրված ընկերները նախապես տեղեկացնում են, թե ինչ չի կարելի անել ոչ մի դեպքում, եւ ինչ կարող է պատահել, եթե հանկարծ շեղվեն «ճշտից»:
Կարդացեք նաև
Եթե լողանում ես ընդհանուր բաղնիքում, եւ հանկարծ ձեռքիցդ պատաբար օճառն ընկնի` մտքովդ չանցնի կռանաս` վերցնես: Դա կլինի քո վերջին լողանալը: Չգիտեմ, թե ինչ պատիժ է սպասվում միամիտներին կամ պահի տակ` կանոնը մոռացողին, սակայն, որ շատ դաժան պատիժ է` պնդում են բոլոր բանակ գնացած-եկածները:
Եթե որեւէ մեկը` այդ թվում ամենաբարձր հրամանատարը, քեզ «մեր է քրֆում», դու պետք է նույն «քֆուրը» հակադարձես: Չհակադարձեցի՞ր` վերջ: Քեզ այն օրը կհասցնեն բոլորը` եւ զինակից ընկերներդ (այլընտրանք չունեն` «մոր քֆուրը կուլ տվողին» չհալածողը ինքն էլ է ընկնում էդ քֆուրի տակ) եւ հրամանատարներդ, որ Աստված չանի` մի օր ձեռքդ զենք ընկնի…
Եթե դու քնում ես երկհարկանի մահճակալի ներքեւի հատվածում, իսկ ի դժբախտություն քեզ, վերեւում քնածը գիշերամիզությամբ է տառապում, ապա բավական է, որ թեկուզ մի հոգի նկատի կամ իմանա, թե ինչ է պատահել գիշերը: «Ավելի լավ է մեռնենք, քան տենց բան լինի, Մելան տոտա, էդ վերջն ա, էդ նշանակում ա` դու չկաս»,-բացատրեց մյուս ընկերուհուս զորացրված որդին:
Եթե դու մի անգամ թեկուզ պատահմամբ ավելը վերցրեցիր ձեռքդ, կամ որ ավելի վատ է` համաձայնվեցիր զուգարան մաքրել, ապա երկու տարի շարունակ միայն դու ես ավլելու, դու ես զուգարան մաքրելու, դու ես բոլորի փոխարեն հերթապահելու, իսկ դա նշանակում է ոչ միայն ամենօրյա աշխատանք, այլեւ` այդ «ստորացուցիչ» աշխատանքը կատարելու համար` հավելյալ ստորացումներ:
Եթե… եթե…եթե…
Մինչեւ ե՞րբ: Մի՞թե չի լինելու այն հրամանը, այն օրը, այն մարդը, այն նախարարը, այն նախագահը, այն քաղաքական կամքը, որ այս ամենը միանգամից եւ ընդմիշտ արմատախիլ արվի բանակից: Չէ՞ որ այդ երեխաները` խեղելով իրենց մտածելակերպը, իրենց աշխարհընկալումը այդ այլանդակ օրենքների ներքո, հետո վերադառնում են նորմալ կյանք եւ շատ երկար ժամանակ է պահանջվում, որպեսզի նրանք մոռանան այդ «ճշտի» օրենքները, վերականգնեն իրենց նախկին արժեհամակարգը: Շատ հաճախ դա չի էլ ստացվում:
Հ.Գ. – Ընկերուհուս որդին մի անգամ պատահմամբ խախտել էր «ճշտի» օրենքները: Զորամասում այնքան անտանելի էր դարձել դրանից հետո նրա կյանքը, որ մայրը մի քանի անգամ առաջարկել էր որդուն` փոխել զորամասը, ընդհուպ մինչեւ առաջարկել էր` բալես, արի խնդրենք, թող քեզ տեղափոխեն Ղարաբաղ, թեկուզ «Եղնիկներ», որ ազատվես էդ ստորացումներից, տղան ասել էր` ի՞նչ ես խոսում, մամ, ես դեռ չհասած Ղարաբաղ, «քսիֆը» ինձնից շուտ տեղ կհասնի, եւ էնտեղ ինձ արդեն ուղղակի օրուարեւ չեն տա:
