Ղազախստանի «սեղանիկը»
Եվրասիական զարգացման բանկը/ԵԱԶԲ/, որի լիիրավ անդամն է նաեւ Հայաստանը, հոկտեմբերի վերջին օրերին Ալմաթիում նշում էր ծննդյան 5-ամյակը: Եվ այդ կապակցությամբ կազմակերպել էր Եվրասիական փառատոն, որին մասնակցելու հրավեր էր ուղարկել մասնակից-երկրների՝ Ռուսաստանի, Ղազախստանի, Բելառուսի, Տաջիկստանի, Ղրղզստանի եւ Հայաստանի, ինչպես նաեւ՝ բարեկամ Ուկրաինայի ավելի քան 50 լրատվամիջոցների: Մեկուկես տարի առաջ, երբ բանկը գալիս էր Հայաստան, «Առավոտի» հետ կապվեցին բանկի PR-շիկները եւ առաջարկեցին հարցազրույց տպագրել ԵԱԶԲ վարչության նախագահ Իգոր Ֆինոգենովի հետ: Ինչ կա որ՝ հաճույքով: Տպագրեցինք: Եվ, ինչպես ասում են՝ լավություն արա, գցիր ջուրը, մի օր դեմդ կգա: Եկավ՝ Ալմաթիի Եվրասիական փառատոնին մասնակցելու հրավերի տեսքով:
Հայաստանից երեք լրագրող էինք՝ Արիս Ղազինյանը, Զառա Սարգսյանը եւ ես:
Ալմաթի մեկնեցինք Մոսկվայով: Հասանք հոկտեմբերի 28-ին՝ վաղ առավոտյան: Անձրեւում էր, տհաճ քամի էր ու ցուրտ: Չնայած դրան, ես ու Զառան որոշեցինք մեկ ժամ տրամադրել հուշանվերներ գնելու հարցը լուծելուն, քանի որ հոկտեմբերի 29 լույս 30-ի գիշերն արդեն պիտի վերադառնայինք տուն՝ այլ ժամանակ չէինք կարող տրամադրել այդ կարեւոր առաքելությանը: Մեզ ասացին, որ ամենահարմարը ՑՈՒՄ-ն է: ՑՈՒՄ-ում առեւտուր էին անում ոչ միայն ղազախական տենգեով, այլեւ դոլարով, եվրոյով եւ ռուբլով: Չեկ էլ չէին տալիս: Հա-հա-հա՝ մտքումս չարախնդացի ես, ձեր նավթը այս հարցում ձեզ չի՞ օգնել…
Կարդացեք նաև
Ժամը 14-ին ԵԱԶԲ ղեկավարները մեկուսկես ժամանոց ասուլիս տվեցին, որից հետո ասացին, որ ժամը 18-ին պատրաստ լինենք՝ մեկնելու Կոկ-Տոբե՝ փառատոնի:
Մեկուկես-երկու ազատ ժամս որոշեցի ընթերցանությանը նվիրել. տանը վաղուց այդքան շատ ազատ ժամանակ չեմ ունենում, եւ մի քանի կիսակարդացած գրքեր են կուտակվել, դրանցից մեկը վերցրել էի հետս: Մի 30 էջ կարդալուց հետո որոշեցի ուսումնասիրել հյուրանոցի համարում դրված տեղեկատվական բազմաթիվ թղթիկները: Դրանցից մեկն ինձ այնքան ուրախացրեց, որ նույնիսկ լուսանկարեցի, սակայն երեկ, երբ ՀՀԿ-ի պատգամավոր Կարեն Ավագյանի անզուգական մտքերը տեսանկարահանելու համար ֆոտոապարատիս մեջ տեղ չէր մնացել, մի քանի այլ ֆոտոների հետ դա էլ ջնջեցի: Ափսոս…: Խոսքը մինի-բարի մենյուի մասին է: Ի թիվս բազմատեսակ ոգելից եւ զովացուցիչ խմիչքների, չիպսերի եւ ընկուզեղենի՝ մինի-բարում կար նաեւ…պահպանակ: Մեկ հատը՝ 1000 տենգե, որը մոտավորապես 6-7 դոլար էր: Այս մի հարցում, ղազախները, մերոնցից առաջ են անցել, փաստորեն: Թեեւ, անկեղծ ասած, երբ որոշեցի ոչ միայն մենյուն լուսանկարել, այլեւ զարմանքիս բուն օբյեկտը, դա այդպես էլ չհայտնաբերեցի: Կամ վերջացել էր, կամ էլ հյուրանոցի ադմինիստրացիան, իմանալով, որ լրագրողներ են լինելու համարներում, այն էլ՝ ԵԱԶԲ-ի հյուրերը, որոշել էր թաքցնել այդ գանձը:
Երեկոյան մեկնեցինք Կոկ-Տոբե, ինչն իրենից ներկայացնում էր Ալմաթիի բարձր բլուրներից մեկը: Այդտեղ տեղակայված է Ալմաթիի հեռուստաաշտարակը, որը համարվում է աշխարհում բարձրներից մեկը՝ ոչ թե իր հիմքից մինչեւ գագաթ, այլ՝ ծովի մակերեւույթն էլ հաշվի առնելով:
«Բիթլզին» նվիրված արձանախումբը Ալմաթիում: Հեղինակը Էդուարդ Ղազարյանն է:
Այստեղ է գտնվում նաեւ «Բիթլզ» խմբին նվիրված քանդակաշարը. նստարանին նստած նվագում է Ջոն Լենոնը, հետեւում կանգնած են Փոլ Մաքքարթնին, Ջորջ Հարիսոնն ու Ռինգո Սթարը: Անկեղծ ասած՝ դժվար էր տարբերել, թե որը որն է, բայց արձանագործը ալմաթացի հայ էր՝ Էդուարդ Ղազարյան, ուստի մեզ մնում էր միայն հիանալ մտահղացմամբ:
Կոկ-Տոբեում տեղեկայված էին մի քանի «յուրդեր» (հիշեցի՞ք մեր տատերից եկած՝ «վայ քո յուրդը չփլի» արտահայտությունը), որոնք իրենցից ներկայացնում էին հսկա վրաններ, որոնք, եթե նախկինում մոնղոլ-թաթարական քոչվոր ցեղերի համար որպես տուն են ծառայել, ապա այժմ հանդիսությունների սրահների դեր էին կատարում: Այդտեղ էլ հենց Եվրասիական փառատոնն էր: Մե՛ քեֆ, մե՛ ուրախություն… Խմիչքներն ու զանազան ուտեստները՝ մի կողմ, ԵԱԶԲ անդամ ամեն երկրի համար մեկական փոքրիկ սեղան էր դրված, եւ այդ սեղաններին դրված էին այդ երկրների համար յուրահատուկ մթերքներ: Հայկական սեղանին դրված էր կավե կուլայով մածուն, մի քանի գավաթներ, մի սկահակ, որում նուռ էր եւ խաղող, եւ մի առանձին ափսեով`կանաչի, բողկ, վարունգ եւ լոլիկ:
Եվրասիական փառատոնի հայկական անկյունը
Սա «Երեւան» կոչվող աղցանի բաղադրատոմսն է
Իսկ սա «Հայաստան» թիմի բստրած «Երեւան» աղցանը, որի մեջ` օ՛,սարսափ, եփած երշիկ կար…
Հենց սկզբից մասնակիցներից յուրաքանչյուրի վզից մեկական ուղտիկ գցեցին՝ տարբեր գույնի ժապավեններով զարդարված: Իմը կապույտ ժապավեն ուներ, եւ պարզվեց, որ դա հենց Հայաստանի թիմի նշանն է: Բազմազգ «հայաստանցիներով» հավաքվեցինք մեր սեղանիկի շուրջ, որպեսզի մասնակցենք առաջին՝ խոհարարական մրցույթին: Մեզ տվեցին «Երեւան» անունը կրող մի տարօրինակ աղցանի բաղադրատոմս եւ համապատասխան բաղադրամասերը՝ դեղին կոշտ պանիր, տարբեր գույների պղպեղներ, եփած երշիկ, սալաթի տերեւներ, սխտոր, ձեթ եւ մի պստլիկ լոլիկ… Ու չնայած իմ բոլոր ընդվզումներին՝ ստիպված էինք այդ անհեթեթ համադրությունից պատրաստել «Երեւան» աղցանը: Մնացած թիմերն էլ իրենց ազգային ուտեստները պատրաստեցին, եւ նրանց մեջ էլ դժգոհողներ կային, որ ասենք, տաջիկական ուտեստում խաշած հավկիթը տեղ չունի: Բայց դե՝ պարզ չի՞, որ ինտերնետը, որտեղից վերցրել էին այդ բաղադրատոմսերը, մեզանից ավելի լավ գիտի:
Մի խոսքով` բստրեցինք այդ «Երեւան» կոչված աղցանը, թեեւ ես այն ներկայացնելուց հայտարարեցի, որ ոչ մի իրեն հարգող հայ կին եփած երշիկով աղցան չի դնի հյուրերի առաջ:
Ապա սկսվեց մեկ այլ վիկտորինա: Մեծ էկրանի վրա ցուցադրում էին կադրեր` մասնակից վեց երկրներից, եւ պետք էր գուշակել, թե որ երկրում է այս կամ այն հրաշալի տեսարանը կամ երկրի հետ ասոցացվող որեւէ իր: Որքան էլ տարօրինակ էր` Հայաստանին վերաբերող գրեթե ամեն բան մինչեւ մեր` հայերիս, ասելը, մյուսներն արդեն ասում էին: Դե, բնական է, ասենք, Հռիփսիմեի տաճարը հեշտ էր կռահել եւ ասել, որ Հայաստանում է գտնվում, հո տաջիկները կամ ղրղզները եկեղեցի, այն էլ` գմբեթավոր, չունե՞ն: Բայց, ի զարմանս ինձ, նրանք անսխալ կռահում էին նաեւ Տաթեւի ճոպանուղին, Սեւանա լիճը եւ այլն…
Նրանք կրկնօրինակում են Ումա Թուրմանի եւ Ջոն Տրավոլտային` Քվենտին Տարանտինոյի «Քրեական ընթերցանություն» ֆիլմից
«Արմենպրեսի» Զառա Սարգսյանը բոլորին հմայեց իր կովկասյան ժպիտով
Հաջորդը կրկնօրինակման փուլն էր: Մեծ էկրանին ցուցադրվում էին տարբեր ֆիլմերից պարային կադրեր, եւ փառատոնի մասնակիցները պետք է կրկնօրինակեին: Օրինակ, մի զույգ պարեց Ջոն Տրավոլտայի եւ Ումա Թուրմանի հայտնի պարը «Քրեական ընթերցանություն»/ռուսերեն ավելի լավ է հնչում` «Կրիմինալնոե չտիվո»/ ֆիլմից, մեկ ուրիշը կրկնօրինակում էր «Ադամանդե ձեռքում» Միրոնովի հայտնի պարը` նավի վրա: Բայց դե` իհարկե, հաղթեց այն թիմը, որտեղ հայի մատը խառն էր: Տվյալ դեպքում` «Արմենպրեսի» թղթակից Զառա Սարգսյանի պարը: Նա կրկնօրինակում էր «Կովկասի գերուհուն»` համանուն ֆիլմից, եւ շատ ավելի լավ էր պարում, քան Նատալյա Վառլեյը` ֆիլմում:
Դրան հաջորդեց մեկ այլ երեւակայական խաղ: Հրավիրվում էին մասնակիցներ, որոնք ձեւացնում էին, թե նվագում են տարբեր երաժշտական գործիքներ: Ես, օրինակ, կիթառ էի «նվագում»: Ընդ որում` այնպիսի ոգեւորությամբ, որ քիչ էր մնում լարը կտրվի…
Մեր երեւակայական ռոք խումբը նվագեց մի քանի հանրահայտ մեղեդիներ եւ արժանացավ «բիսերի» ու «բռավոների»
Մի խոսքով` շատ զվարճալի եւ լավ երեկո էր:
Հաջորդ օրը քաղաքում ավտոբուսով մի թեւթեւ պտույտ կատարեցինք` ընդամենը մեկ կանգառով` Քսանութ պանֆիլովցիների անվան զբոսայգում: Շատ խնամված եւ ծառաշատ զբոսայգի էր: Ընդհանրապես, Ալմաթին, որ թարգմանաբար նշանակում է «Խնձորային», ծառաշատ եւ կանաչ քաղաք էր: Դե, անկեղծ ասած, ուշ աշնանը, որ հաջողությամբ վերածվեց ձմռան` կանաչ գույնը ամենաքիչ հանդիպողներից էր, բայց սլացիկ ծառերը առանց կանաչ սաղարթի էլ` իրենց խոսքն ասում էին:
Սուրբ Վոզնիսենսկու տաճարը` «Քսանութ պանֆիլովցիների» պուրակում
Պանֆիլովցիների այգում 19–րդ դարի վերջի-20-րդ դարի սկզբի ռուսական եկեղեցի կար՝ սուրբ Վոզնիսենսկու տաճարը, որը հրաշքով դիմակայել էր 1911թվականին Ալմաթիում գրանցված 10–բալանոց ավերիչ երկրաշարժին, եւ դրանից հետո էլ` մեկ դար եւ ավելի շարունակ անընդհատ պատահող երկրաշարժերին: Գաղտնիքը, ըստ մեր գիդի, նրանում է, որ եկեղեցու հիմքը ամբողջովին ավազով է լցված եւ ոչ մի գրամ բետոն չի խառնված: Քանի որ շինարարությունից շատ հեռու եմ` մի քիչ չեմ պատկերացնում, թե դա ինչպես է հնարավոր, բայց դե` մարդը երեւի մի բան գիտեր, որ ասեց: Այգում լիքը ձեռնասուն աղավնիներ կային եւ շատ բարձր եղեւնիներ:
Շատ աշնանային ջերմաստիճան` «Մեդեո» սահադաշտից վեր` «Չիմբուլակում»
Ուտե՞լ, թե՞ չուտել: Սա՜ է խնդիրը:
Զբոսայգում մի քիչ շրջելուց հետո մեկնեցինք «Մեդեո» բարձրլեռնային սահադաշտը: «Մեդեոն» բավականին հայտնի սահադաշտ է, գտնվում է Ալմաթիից մոտ մեկ ժամ հեռավորության վրա: Երբ Ալմաթիի Դոստիկ /Բարեկամություն/ երկա~ր պողոտայով բարձրանում էինք դեպի Մեդեո, ճանապարհի ողջ երկայնքով նորահարուստների շքեղ առանձնատներն էին: Եվ յուրաքանչյուր կիլոմետրի հետ եղանակը փոխվում էր: Ի վերջո` աշնանային Ալմաթիից հանկարծակի հայտնվեցինք ձմեռային Մեդեոյում: ՈՒժեղ մառախուղը թույլ չտվեց սահադաշտը կարգին տեսնենք, եւ նույնիսկ երբ ճոպանուղով բարձրանում էինք դեպի «Չիմբուլակ» կոչվող ձմեռային կուրորտը, որտեղ մարզվում են կամ ուղղակի հաճույք են ստանում լեռնադահուկորդները, էլի ողջ ճանապարհին մառախուղը փակել էր տեսադաշտը: «Չիմբուլակում» 7 աստիճան ցուրտ էր: Սակայն այն ռեստորանային համալիրում, որտեղ մեզ «պատիվ տվեցին» մեր ղազախ բարեկամները, շատ ջերմ ու տաք մթնոլորտ էր: Խոհանոցը շատ լավն էր: Բայց չեմ պատրաստվում «ջիջիլ» գցել ոչ մեկին, ու չեմ պատմի, թե ինչ բազմազան ու զարմանազան ուտեստներ մատուցեցին մեզ` սկսած ձիու մսից խորտիկներից վերջացրած տապակած բադով եւ իտալական գինիներով… Ի դեպ, ղազախներն իրենք շատ լավ գինիներ ունեն: Դա ինձ համար հայտնություն էր:
Սողանքի եւ փոթորիկի արդյունքում տապալված ծառեր`«Մեդեոյում»
Չիմբուլակից իջնելուց Մեդեոն բացեց իր դեմքը… Սակայն Մեդեոյի գեղեցկությունը սքողում էին տապալված ծառները… Պարզվում է` մայիսին ահավոր փոթորիկ էր եղել, որը բառիս բուն իմաստով տապալել էր լեռան վրա սփռված հսկայական սլացիկ եղեւնիները եւ այլ ծառեր: Շատ եղեւնիներ ուղղակի արմատախիլ էին եղել, շատերը գլխատված էին: Տեղանքն էլ սողանքային գոտի էր, եւ այդ առումով շատ դժվար է եղել այդ ճոպանուղու կառուցումը: Սողանքներ, երկրաշարժեր, փոթորիկներ… ոչ միայն նավթով ու գազով է հարուստ Ղազախստանը: Ըստ մեր գիդի` մայիսյան ահավոր փոթորիկից հետո ոչ միայն ի պաշտոնե պարտականություն ունեցողները, այլեւ բազմաթիվ կամավորներ, հասարակ քաղաքացիներ են սկսել լեռը մաքրել տապալված ծառերից, որպեսզի հիմա էլ սպասվող հրդեհները աղետ չդառնան…
Չիմբուլակից վերադարձանք Ալմաթի: Թեեւ դեռ ժամը 17-ն էր, բայց արդեն բավականին մութ էր: Մեզ տարան նաեւ Կանաչ շուկա, որը, ըստ մեր գիդի, Կենտրոնական Ասիայի ամենամեծ շուկաներից մեկն էր, մոտավորապես մեր Մալաթիայի շուկայի նման մի բան: Ընդ որում Մալաթիայի շուկային նման էր ոչ միայն ձեւով, այլեւ բովանդակությամբ:
Կանաչ շուկայից հյուրանոց վերադարձանք ոտքով: Ճանապարհին Ժիբեկ Ժոլա/ Մետաքսի ճանապարհ/ փողոցի վրա տեսանք, թե ինչպես էր փակվում ամեն շաբաթ-կիրակի գործող տոնավաճառը: Առեւտրականները դեռ իրենց առեւտուրը չէին վերջացրել, բայց հատուկ աղբատար եւ ջրցան մեքենաները արդեն փողոցի մի ծայրից սկսել էին մաքրել: Շատ արագ փողոցը եկավ իր նախկին մաքուր տեսքին:
Առավոտ վաղ մեկնեցինք Մոսկվա: Ալմաթիի օդանավակայանը փոքր, անհրապույր, հերթերով լի օդանավակայան էր: Սակայն Մոսկվայի Դոմոդեդովոյում՝ չնայած իր չափերին, շատ ավելի մեծ ու անկառավարելի հերթեր էին՝ չհաշված սպասարկող անձնակազմի կոպիտ եւ բռի վերաբերմունքը: Թեեւ Մոսկվա-Երեւան թռիչքից առաջ երեքուկես ժամ ունեինք՝ օդանավակայանում անցկացնելու համար, բայց այդ սարսափելի հերթերի պատճառով մի կերպ ժամանակին հասանք օդանավ: Երեք տեղ՝ հաշվառման, մաքսատան եւ սահմանային կետերում հերթերի մեջ գրեթե մեկական ժամ կորցրինք: Եվ, իմիջիայլոց, հենց այդ վատ սպասարկման պատճառով մեր ինքնաթիռի ուղեւորներից մեկն այդպես էլ չկարողացավ հասնել ինքնաթիռ, եւ ավելի քան մեկ ժամ թռիչքն ուշացավ, քանի որ ինքնաթիռից հանում էին նրա ուղեբեռը:
Այս ֆոնի վրա մեր Զվարթնոցի սահմանային կետում օձագալար հերթը մեր աչքին չափազանց արագ էր առաջ ընթանում:
