«ՄԵՆՔ ՎԱԽԿՈՏ ԵՆՔ, ՄԵՆՔ ԳԹԱՍԻՐՏ ՉԵՆՔ»

Ըստ բժիշկ-ազատամարտիկ Նորայր Շահբազյանի, բանակի շուրջ ստեղծված մթնոլորտից «շոուի հոտ» է գալիս

«Բանակում նման խնդիրներ միշտ են եղել, եթե որեւէ մեկը կարծում է, թե սա նոր բան է, չարաչար սխալվում է, եւ որ այսօր այդ խնդիրները հասարակական հնչեղություն են ստանում, այսինքն՝ հասարակության վերաբերմունքն է փոխվել, շատ լավ է: Բայց մի տեսակ շոուի հոտ էլ է գալիս: Եթե սա արվում է ինչ-որ մեկի կողմից՝ ձեռքերն իրար շփելու, ուրախանալու համար, ինչ-որ դիվիդենդներ հավաքելու՝ շատ վատ է»,- «Առավոտի» հետ զրույցում անդրադառնալով խաղաղ պայմաններում հայաստանյան բանակում զոհերին, ծեծերին ու խոշտանգումներին՝ ասաց 1992-1998 թվականներին Ժիրայր Սեֆիլյանի ղեկավարած Շուշիի առանձնակի գումարտակի բժիշկ Նորայր Շահբազյանը: Հիմա՝ խաղաղ պայմաններում, մեր զրուցակիցը նախընտրում է ներկայանալ այլ կերպ՝ ՀՀ հասարակ քաղաքացի: Մեր դիտարկմանը՝ հասարակական հնչեղությունը պայմանավորված է որոշ քաղաքական ուժերի շահագրգռությա՞մբ, մեր զրուցակիցը չբացարձակեցրեց, բայց զուգահեռներ անցկացրեց մարտիմեկյան իրադարձությունների հետ՝ նկատելով, որ այն ժամանակ էլ եղան ձեռքերն իրար շփողներ, հյուսիսի եւ հարավի, Մոսկվայի արձագանքներին ու հայացքներին նայողներ: Վերհիշելով այդ օրերի մի քննարկում, որտեղ ներկաներից մեկը «ղժղժան ձայնով» գոռացել էր՝ «10-ն ի՞նչ, հազարներով, երեք հազարներով պիտի կոտորեին», Նորայր Շահբազյանը նկատում է. «Նույն անբարոյական սկզբունքն է՝ մեկ մարդու մահը ողբերգություն է, հազարներինը՝ վիճակագրություն»: Նորայր Շահբազյանն ասում է, որ մեր բանակում ավելի սարսափելի մահվան դեպքեր են եղել՝ ոչ ոք չի խոսել, ոչինչ չի ասվել. «Այսօր գոնե հրապարակայնությունը կա: Բայց շոուի հոտ է գալիս: Ես սա չեմ ընկալում, չեմ հասկանում: Իմ վերաբերմունքը մարդուն ու մարդկային կյանքին ուրիշ է: Ես եղել եմ զինվորական, զինվորի հայր, ընկեր, այն ժամանակ էլ շատ-շատ բաներ եղան, սարսափելի: Ո՞ր թերթը գրեց, ո՞վ խոսեց: Ոչ ոք: Ոչ ոքի չէր հետաքրքրում: Վերցրեք եւ նայեք, համեմատեք վիճակագրությունը պատերազմից հետո, թե ինչքան զոհեր են եղել բանակում»: Մեր զրուցակցին, իհարկե, դուր չի գալիս այս ամենը, բայց դուր չի գալիս ամբողջ պատկերը. «Հոգեւոր արժեքներից բարձրագույնը գթասրտությունն է: Գթասրտության բացակայությունն անձի դեգրադացիա է, այսօր մենք դրան ենք գնում, հայոց քաղաքակրթության վերացմանն ենք գնում: Մարդկային մեղքերից մեծագույններից մեկը վախկոտությունն է: Մենք այսօր վախկոտ ենք, գթասիրտ չենք»: Հետաքրքրվեցինք՝ հետպատերազմյան շրջանում եթե անգամ օբյեկտիվ պատճառներով բանակում տիրող իրավիճակի պատասխանատուները պատասխանատվությունից խուսափեցին, ապա ինչո՞ւ է այսօր էլ այդպես: Նորայր Շահբազյանը համաձայն չէ. «Հադրութում մահվան դեպք եղավ այն զորամասում, որը ես կարող եմ իրավամբ համարել ամենամարտունակ զորամասերից մեկը՝ շնորհիվ դիվիզիայի հրամանատար Տիրան Խաչատրյանի: Եթե Ղարաբաղում կային մի քանի ինտելեկտուալներ, զինվորականներ, նրանցից Սեյրան Օհանյանն է, Տիրան Խաչատրյանը եւ այլք: Այդ դեպքը բարդվեց Տիրան Խաչատրյանի վրա: Ի՞նչ կապ ուներ դիվիզիայի հրամանատարը այդ զոհի հետ, որը որոշակի հարցերով էր պատասխանատու: Եթե նրան հանում եք՝ հանեք բոլոր մակարդակներում՝ նախարար, գլխավոր շտաբ, գերագույն հրամանատար: Մենք պատժող երկիր չենք, ոստիկանական համակարգ չենք: Չկա արժեքային որեւէ համակարգ: Կեղծ արժեքներ եւ կեղծ տոներ մեզ պետք չեն: Ռուսաստանն ուներ երկու դժբախտություն՝ հիմարներ եւ ճանապարհներ: Ո՞րն է հայկական դժբախտությունը՝ իշխանությունը պատրաստ է ամեն գնով իշխանությունը պահել, այսպես կոչված՝ ընդդիմությունը պատրաստ է ամեն գնով գալ իշխանության: Մեզ մոտ բանաձեւերը, օրենքները ստեղծվում են միայն իշխանությունը պահելու համար: Քաղաքակրթության հիմնական նպատակը ժողովրդի բարեկեցությունն է, իսկ մեզ մոտ հասարակական ինստիտուտն էլ ստեղծվում է ինչ-որ մեկի թելադրանքով, ինչ-որ մեկի համար, ոչ թե հանուն պետականության, ազգի: Մենք որպես հասարակություն չենք ձեւավորվում: Չեմ հասկանում՝ ինչո՞ւ: Մենք նախընտրում ենք խնդիրներից փախչել: Մենք չունենք պետականություն, այսօր արդեն կարելի է խոսել ազգ չունենալու մասին: Կարծեմ, Շլիմանին են պատկանում խոսքերը, որ աշխարհը սխալ ընտրություն կատարեց՝ նախապատվություն տալով հռոմեական դեմոկրատական զարգացման մոդելին, պետք էր ընտրել հայկականը: Սա՞ է հայկականը, որտեղ մարդկային կյանքը ոչինչ է»:
Մեր զրուցակիցը, սակայն, դեմ է մեղավորներ փնտրելու սկզբունքին: «Դա մեզ կտանի ստալինիզմի: Իհարկե, բոլորով ենք մեղավոր: Ես ինձ մեղավոր չեմ համարում, երբ երկու հոգի մեկ զինվորի են ծեծել, բայց երբ դպրոցը չի աշխատում՝ մեղավոր եմ, երբ ընտանիքն այնպիսին չէ՝ մեղավոր եմ, երբ մենք չարացել ենք՝ մեղավոր եմ: Երթուղային տաքսի ես նստում՝ արդեն վիրավորական է՝ կեղտոտ, փչացած, զզվելի: Դա վերաբերմունք է անձի, մարդու նկատմամբ: Պետականության ստեղծման, անկախության հաստատման մեջ մանրուք գոյություն չունի: Պետք է սկսել մարդկային հարաբերություններից: Արդարացումը՝ ձուկը գլխից է հոտում, պոչի արդարացումն է: Հեղաշրջում է պետք մեր մտածողության մեջ, բոլորիս ոգիներում, պետության նկատմամբ վերաբերմունքում: Հա, բայց Ալիկ Սարգսյանն ասաց՝ ես ոչ մի հեղաշրջում թույլ չեմ տա»,- հումորով ավարտեց մեր զրուցակիցը:

Կարդացեք