ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԸ «ԴՐԱՅՎ» Է ՍՏԱՆՈՒՄ, ԻՍԿ ԵՐԵՎԱՆՑԻՆԵՐԸ՝ ՑԱՎ

Ասում է 1992-1996-ին Երեւանի քաղաքապետ Վահագն Խաչատրյանը

– Երեւանի բոլոր նախկին քաղաքապետերը փորձել են լուծել փողոցային առեւտրի խնդիրը, սակայն կարճ ժամանակ անց՝ դադարեցրել: Իսկ նոր քաղաքապետն այս կապակցությամբ հետեւողականորեն բավական ցավոտ գործողություններ է ձեռնարկում եւ հասավ նաեւ կրպակների ապամոնտաժմանը: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս ամենը:
– Որպես նախաբան նշեմ՝ մինչ այսօր խուսափել եմ գնահատականներ տալ ինձնից հետո եղած բոլոր քաղաքապետերի գործունեությանը, բացի ինձ ընկեր համարվող քաղաքապետերից, քանի որ գտել եմ, որ իրավունք ունեմ: Մնացածների վերաբերյալ չեմ խոսել՝ հասկանալով, որ Երեւանի քաղաքապետ աշխատելն իսկապես բավական բարդ գործ է, միշտ ֆինանսական միջոցների պակասություն է զգացվում: Եվ չեմ ասում, թե ինքս եղել եմ իդեալական քաղաքապետ՝ առավել եւս, որ աշխատել եմ մի այնպիսի ժամանակաշրջանում, երբ երեւի ունեցել ենք ամենասուղ միջոցները:
Ինչ վերաբերում է ներկա քաղաքապետի գործունեությանը՝ ինձ համար միանշանակ անընդունելի է այն ոճը, որն ինքը որդեգրել է հենց առաջին օրվանից: Եթե պաշտոնական տվյալներով (մենք գտնում ենք, որ այդ ընտրություններն ապօրինի էին) ընտրվել է քաղաքապետ՝ նա ընտրվել է ոչ միայն իր խմբի, այլ նաեւ Երեւանի քաղաքացիների՛ կողմից: Եվ ցանկացած քաղաքապետ պիտի իմանա, որ ինքն աշխատում է երեւանցիների՛ համար ու ոչ թե առանձին խմբի: Իր աշխատաոճը հուշում է ինձ, որ, ինչպես եւ նախկին որոշ քաղաքապետեր՝ աշխատում է միայն մի խմբի սպասարկելու համար: Եվ այն գործողությունները, որոնք այսօր կատարում է քաղաքապետը՝ անում է այդ խմբի շահերը պաշտպանելու համար:
Հասկանալի է, որ քաղաքաշինական ու քաղաքի տեսքի առումով ընդունելի չէ, որ Երեւանում լինեն կրպակներ: Բայց լավ կյանքից չէ, որ ժամանակին կանաչապատ տարածքներում՝ գազոնների վրա կամ բակերում եւ այլ տեղերում հայտնվեցին կրպակներ: Հիմնական պատճառն այն է, որ իշխանությունը տարիներ շարունակ չի կարողանում մարդկանց ապահովել նորմալ աշխատատեղերով եւ աշխատապայմաններով: Նաեւ իմ պաշտոնավարման ընթացքում են եղել դժգոհություններ, թե սիրուն չէ, որ մարդիկ առեւտուր են անում Աբովյան փողոցում եւ այլն: Որեւէ մի քաղաքապետի կամ պաշտոնյայի համար խնդիր չէր 1-2 օրում կամ ամսում այդ խնդիրը լուծելը: Եվ այդպիսի քննարկումներ եղել են նաեւ այն ժամանակ, բայց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից հստակ խնդիր է առաջադրվել ինձ՝ քանի դեռ մենք չենք կարողանում մարդկանց ապահովել աշխատանքով, եթե մարդիկ գտել են աշխատելու այդ ձեւը՝ հնարավորինս օգնեք նրանց:
– Բայց եթե անընդհատ այդ պատճառով հանդուրժվի այս ամենը՝ այդ օրը գուցե այդպես էլ չգա՞ ու քաղաքը տարիներ շարունակ կմնա այս վիճակում:
– Այդ օրն անպայման պիտի գա. հիշում եք, թե 90-ականներին ինչ վիճակ էր, եւ ակնհայտ է, որ եղել է առաջընթաց: Մարդիկ փոխել են իրենց աշխատանքի պայմանները՝ սեղանիկները դարձան կրպակներ, կրպակները՝ խանութներ: Ես չեմ ընդունում այն մոտեցումը, թե մարդկանց ձեռնտու է աշխատելը նման ոչ նորմալ պայմաններում:
Եվ երկրորդ կարեւոր հանգամանքը՝ լա՛վ, խնդիրը լուծվեց, այդ մարդիկ հետո ի՞նչ են անելու՝ փողո՞ց են դուրս գալու, թե՞ արտագաղթելու:
– Կառավարության նիստում Երեւանի քաղաքապետը հայտարարեց, որ սոցիալապես անապահովների առումով հստակ հանձնարարական է տրվել վարչական շրջանների ղեկավարներին՝ կա՛մ աշխատատեղ տրամադրել առեւտուր անելու համա՛ր, կամ վճարել ֆինանսական փոխհատուցում:
– Ես չեմ հավատում: Բազմաթիվ օրինակներ կարելի է բերել՝ տեսնելու համար, թե վարչապետի ո՞ր ասածն է դարձել իրականություն: Առավել եւս, որ քաղաքապետը նույնիսկ գրավոր հանձնարարական չունի այս առումով:
– Իսկ ապօրինի կրպակներ ապամոնտաժելու համար պե՞տք է գրավոր հանձնարարական:
– Այո՛, միանշանա՛կ: Վերջիվերջո՝ եթե քաղաքացու հետ գործ ունես, պիտի բացատրես, թե ինչո՞ւ ես այդպես անում: Այդ ինչպե՞ս է եղել, որ մինչեւ հիմա նրանք աշխատել են, վարձակալական բոլոր վճարները մուծել, պետբյուջե փոխանցել բոլոր օրինական վճարումները, բայց հետո հայտարարում են, թե իրենց կրպակներն ապօրինի են, քանի որ քաղաքապետն անցել է եւ ասել, որ այդ «ֆասադն» իր դուրը չի գալիս:
– Դուք էլ նշեցիք, թե այդ կրպակները շատ անգամ բացվել են գազոնների հաշվին: Եթե իրոք, ինչպես հիմա խոստանում են, այդ տարածքներում վերականգնվելու են կանաչ տարածքները՝ արդյոք դա չի՞ համապատասխանում քաղաքի շահերին:
– Ես նախ շա՜տ կասկածում եմ, թե կկատարվի այդ խոստումը եւ այդտեղ իրոք էլի գազոն կլինի, այլ ոչ թե մեկ ուրիշի համար բիզնեսի վայր: Եվ երկրորդ՝ մի կարեւոր խնդիր կա: Եթե քաղաքի տեսքի մասին մտածող մարդիկ եք՝ եկեք սկսեք Երեւանի ամենաաչքի ընկնող վայրերից: Ուրեմն՝ սկսեք Աբովյանի պուրակից, իջեք մինչեւ հրապարակ, Օղակաձեւ զբոսայգի, Մաշտոցի պողոտա: Սկսեք այդ ամենակենտրոնական, ամենատեսանելի վայրերից, եւ հաջորդ քայլով երբ կհասնեք կրպակներին՝ կրպակատերերը, որոնք հաստատ Երեւան սիրող մարդիկ են, որ մնացել ու մինչեւ հիմա ապրում են այստեղ՝ կասեն, համաձայն եմ, թույլ տվեք մի ամիս էլ աշխատեմ ու կհանեմ: Բայց այդպես գալ՝ մարդու ունեցվածքը ներսում, եւ ոստիկանական ուժ գործադրել՝… սա նրանից է, որ այդ մարդիկ երեւանցու առջեւ չունեն պատասխանատվություն:
– Երեւանի գլխավոր ճարտարապետ Նարեկ Սարգսյանն ասել էր, որ «Աբովյան փողոցի վրայի այդ կոշտ կառույցները պատրաստվում ենք ապամոնտաժել»:
– Նարեկ Սարգսյանին պետք է հիշեցնել իր «կոշտ կառույցները» Հյուսիսային պողոտայում, օպերայի մերձակայքի սրճարանները: Նարեկ Սարգսյանի այդ ո՞ր խոստումն է դարձել իրականություն: Նա պետք է դեռ պատասխան տա իր այն որոշումների համար, որոնցով վերացավ Երեւանում «կարմիր գիծ» հասկացությունը, որը նշանակում է անցուղի, գազոն: Պիտի այն քաղաքապետերի հետ, որոնց հետ աշխատել է՝ պատասխան տա, որ մեզ զրկել են մայրաքաղաքի պատմությունից, դարձրել առանց հիշողության Երեւան: Եվ հիմա էլի Արամի, Բուզանդի փողոցում քանդվում են հին, պատմական շենքերը. վերջինն «Արմատի» գրասենյակն էր, որից մենք դուրս եկանք, թեեւ խնդրում էինք՝ 2 հարկանի, ամուր այդ շենքը մի քանդեք, այլ օգտագործեք նպատակային: Մանավանդ որ՝ որոշում կա Արամի եւ Բուզանդի փողոցների արանքում հին Երեւանը վերականգնելու մասին:
– Արտերկրի փորձի ընդօրինակման ականատե՞սը չենք, երբ կարեւորվում է աղբատար մեքենաների վրա GPS համակարգի տեղադրումը, կանգառներում եւ ավտոբուսներում անվճար WiFi-ը եւ այլն: Սրանք որքանո՞վ են համահունչ մեր քաղաքի իրական խնդիրներին:
– Նոր եմ վերադարձել Թբիլիսիից: Չգիտեմ՝ այնտեղ է՞լ են GPS-ով աշխատում թե ոչ, բայց մարդիկ զուգահեռ ամեն ինչ կամաց-կամաց անում են: Ո՜նց են վերականգնում իրենց հին քաղաքը: Բացի այդ՝ Թբիլիսիում չտեսա աղբարկղ, որի մեջ աղբ լիներ: Նման բան կարո՞ղ են այստեղ կազմակերպել: Ցանկացած քաղաքապետի առաջին պարտականությունն աղբահանության, ջրամատակարարման, կոյուղու, տրանսպորտի ու կանաչապատման ծառայությունների պատշաճ իրականացումն է: Հիմա թող ինքը գնա Հարավ-Արեւմտյան թաղամաս կամ որեւէ այլ ծայրամաս ու ոտքով շրջի՝ դուրը կգա՞ աղբի հոտը, որ անընդհատ կզգա: Չի՞ կարողանում որոշում ընդունի, որ փակի աղբամուղերը: Այնքա՜ն կարեւորագույն խնդիրներ կան, որ այս կրպակների մասին մտածելը պետք է լիներ հազարերորդական, միլիոներորդական հարցը:
– Այժմ կարծես փորձ է արվում լուծել Ձեր նշած կարեւոր խնդիրներից մեկը՝ տրանսպորտը, եւ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվում միջին եւ մեծ տեղատարողության ավտոբուսներ Երեւան ներկրելու համար: Բայց մտավախություն ունեմ, թե հիմա էլ երթուղայինների վարորդները ցույցեր կանեն, թե ընտանիք են պահում, բայց իրենց զրկում են հացից:
– Երեւանում միշտ՝ անգամ դեռ խորհրդային տարիներին, եղել է ավտոբուսի վարորդների պակաս, նույնիսկ այն պայմաններում, երբ տրանսպորտային խնդիրը լուծելու համար՝ վարորդներին տալիս էին բարձր աշխատավարձեր, արտոնություններ, բնակարաններ: Հիմա եթե կարողանան կազմակերպել այնպես, որ բոլոր երթուղայինները փոխարինվեն ավտոբուսներով՝ երթուղայինների վարորդները հազիվ կբավարարեն այդ ավտոբուսներում երկու հերթափոխով աշխատելու համար: Տրանսպորտը նորմալ կաշխատի, մարդիկ կսովորեն, որ ավտոբուսն այս ժամերին է գալու, ինչպես էլի Թբիլիսիում է կենտրոնացված կառավարվում՝ կանգառներում գրված է, որ այս ժամին կլինի ավտոբուսը:
– Կարծես Երեւանում էլ են խոստացել, որ այդպես է լինելու:
– Ես էլի կասկածում եմ: Նայեք ՀՀԿ-ի ծրագիրը, որով հանդես էին գալիս ավագանու ընտրություններում՝ մետրոյի զարգացման խոստում էին տվել, խնդիր դրել, թե պետք է հասնեին մինչեւ Դավիթաշեն: Այդ ծրագիրը գալիս է դեռ խորհրդային տարիներից, ու վտանգավոր վիճակ է՝ Կիեւյան փողոցի տակը քանդված է, ԴԱՀԿ-ին ուղղահայաց փողոցը քանդված է: Այդ խնդիրները թող լուծեն, որ ավելի կարեւոր են, քան կրպակները: Այսինքն, եթե ուզում են, որ քաղաքացիներն ընդունեն իրենց որպես իրոք քաղաքային իշխանություն՝ թող զբաղվեն այդ կարեւոր խնդիրներով:
Կատարվողն ինձ համար անընդունելի է: Այն, ինչ անում է քաղաքապետը՝ գուցե իրոք դրանից, ինչպես ասել է, «դրայվ» է ստանում, բայց երեւանցիներին դա պարզապես ցավ է պատճառում: Եվ ես պատահական չեմ համարում այս ամենը՝ սա քաղաքական ենթատեքստ ունի, քանի որ ցանկանում են ունենալ ստրուկներ. չմտածող, նախաձեռնությունը կորցրած մարդկանց, որոնց աշխատանքի կընդունեն կամ ոչ, կվարձատրեն կամ ոչ: