Դասական եւ ժամանակակից պարի սինթեզ՝ ըստ Ռուդոլֆ Խառատյանի
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2011/aravot_arm/June/1/p21.jpg\")
Լուսանկարը՝ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ
Պրոկոֆեւի «Ռոմեո եւ Ջուլիետ» բալետային ներկայացումը ավելի քան 30 տարի չէր երեւացել Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում: Առաջին եւ միակ բեմադրությունը 1960-ականներին Երեւանում իրականացրել է ճանաչված բալետմայստեր Օլեգ Վինոգրադովը՝ բեմադրիչ դիրիժոր Հակոբ Ոսկանյանի հետ: Այդ տարիներին գլխավոր դերապարերով փայլել են բալետային արվեստի երախտավորներ Էլվիրա Մնացականյանը, Սոնա Վարդանյանը, Վիլեն Գալստյանը, Նորայր Մեհրաբյանը եւ այլք:
Ազգային օպերային թատրոնում Ռուդոլֆ Խառատյանի բեմադրությամբ եւ խորեոգրաֆիայով մայիսի 29-ին կայացավ հիշյալ երկի պրեմիերան: Դժվար է ասել, թե կարոտե՞լ էր հանդիսատեսը շեքսպիրյան հայտնի ստեղծագործությանը, քանի որ համացանցում կան բազմաթիվ տարբերակներ ու մեկնաբանություններ: Վստահ կարող ենք ասել, որ անհրաժեշտ էր նաեւ բալետային ձեւաչափը, քանի որ անձնազոհ սիրո մասին պատկերացումները կարծես աղավաղվել են:
Նվագախումբը, որ պատվով կատարեց իր առաքելությունը, ղեկավարում էր թատրոնի գլխավոր դիրիժոր Կարեն Դուրգարյանը: Տքնաջան աշխատել են նաեւ դիրիժորներ Ռուբեն Ասատրյանը եւ Կարեն Լավչյանը: Ռ. Խառատյանի բեմադրած «Ռոմեո եւ Ջուլիետը» հնի եւ նորի միավորումն է: Այստեղ ակնհայտ են եւ դասական բալետի տեսակը, եւ ժամանակակից պարային թատրոնի որոշ տարրերի ներմուծումը: Գործ ունենք մի բեմադրության հետ, որն իր տեսակով փորձարարական է: Ներկայացումը կարծես «սկսվեց» միայն առաջին գործողության 4-րդ պատկերից՝ հայտնի պատշգամբի տեսարանով, ուր Ռոմեոն գաղտագողի սողոսկում է այգի՝ հույս փայփայելով կրկին տեսնել Ջուլիետին, եւ պատշգամբում հանդիպելով իրար, երիտասարդները սիրո խոստովանություն են անում: Բալետմայստերի մտահղացումը սկսեց գործել երկրորդ գործողությունում՝ հասնելով իր գեղարվեստական նկարագրի ամբողջությանը: Մինչդեռ, առաջին գործողության մի շարք պատկերներ (հրապարակի, փողոցի, Կապուլետիի տան) տուժեցին ռիթմի պակասի, խորեոգրաֆիկ լուծումների միօրինակության պատճառով: Ավելին, այս բեմադրությունը ցույց տվեց բալետային խմբի գլխավոր թերությունը, այն է՝ կորդեբալետի եւ մենապարողների համագործակցության բացակայությունը: Կորդեբալետ ասվածն այստեղ խղճուկ էր ու աղքատ: «Սպարտակի» օրինակով, թերեւս, կարելի էր կորդեբալետը համալրել Պարարվեստի պետական քոլեջի բարձր կուրսերի ուսանողներով:
Ճիշտ է, Խառատյանի բեմադրությունը հետաքրքիր հղացված մի շարք հատվածներով աչքի ընկավ, սակայն մյուս կողմից էլ՝ դժվար է խոսել ամբողջական բալետային բեմադրության մասին:
Առանձնացնենք հատկապես Ժակլին Սարխոշյանի (Ջուլիետ) քնարական հերոսուհու կերպարը, որն իր վրա էր կրում ներկայացման թե գաղափարական, թե հուզական շեշտերը. հիանալի էր նրա կատարումը: Ռուբեն Մուրադյանի (Ռոմեո) մինչ այսօր ստեղծած հերոսները տղամարդկային ուժի եւ առնականության կրողներն են (Սպարտակ եւ այլն): Երեւի սա է պատճառը, որ տաղանդավոր պարողին պակաս էր հաջողվել արտահայտելու գլխավոր հերոսի բնավորության ու վարքագծի ռոմանտիկությունը: Բեմադրության լավագույն կատարումներից էր Տիբալտը (Նարեկ Մարտիրոսյան), որին մասնագետներից շատերը ցանկություն էին հայտնում տեսնել Ռոմեոյի կերպարում, քանի որ այս պարողի մեջ հերոսականն ու քնարականը միատեղված են: Ինքնատիպ էին դեկորների ու բեմական զգեստների հետաքրքիր լուծումները (նկարիչ՝ Աստղիկ Ստեփանյան), որոնք առանձնահատուկ տեսք էին ստանում լուսավորման նկարչի միջամտությամբ (Ավետիս Բարսեղյան): Օրինակ, «Աիդա» օպերային ներկայացման ժամանակ ծանրաբեռ էր բեմը եւ դա ինչ-որ տեղ խանգարում էր բեմական գործողությունների կազմակերպմանը: «Ռոմեո եւ Ջուլիետի» պարագայում նկարիչը ստեղծել էր արտահայտիչ ու լակոնիկ միջավայր:
Բալետային խմբի միակ վաստակավոր արտիստ Զավեն Հարությունյանը, Արման Բալմանուկյանը, Ահարոն Պետրոսյանը, Կարեն Մարտիրոսյանը, Սոնա Առուստամյանը եւ այլք պարային լեզվով հրաշալի մարմնավորեցին շեքսպիրյան մյուս կերպարներին:
Ի դեպ, 1980-ականների սկզբներին Վարշավայի ազգային երաժշտական թատրոնում այս բեմադրության ննջարանի տեսարանում Ռոմեոն եւ Ջուլիետը եղել են մերկ՝ ցույց տալով սիրո ազատությունը, գուցե նաեւ լուծելով որոշ կոմերցիոն հարցեր: Մերկությունը շեշտադրելու միտում չունենք, սակայն գտնում ենք, որ գուցե արժեր երեւանյան բեմադրության համար այլ «չամիչ» գտնել, որը նաեւ կոմերցիոն առումով շահեկանություն կապահովեր:
