«ԻԴԵԱ ՖԻՔՍ»

Որը, քաղաքական եւ ընտրական տեխնոլոգիաների  մասնագետի ասելով, չի իրականանալու

Երեկ ՀՀ առաջին նախագահ եւ Հայ ազգային կոնգրեսի առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, «Ազատություն» ռ/կ-ի հետ զրույցում վերլուծելով երկրում տիրող քաղաքական իրավիճակը, հայտարարել է, թե վերջին շրջանում իշխանությունների եւ հասարակության միջեւ բաց, հրապարակային, շարունակական երկխոսություն է ընթանում. «Պետք է գնահատել, ոչ թե ռեւերանսներ անել, խոսել ինչ-որ պայմանավորվածությունների մասին: Ո՛չ: Գնում է բաց դիալոգ: Մենք մեր պահանջները, մեր խնդիրները, մեր ծրագրերը բաց ներկայացնում ենք իշխանություններին եւ հասարակությանը, եւ իշխանությունն էլ բաց պատասխաններ է տալիս դրան: Իհարկե, ոչ այնքան կոնկրետ եւ ուղիղ՝ ինչպես մենք ենք ասում, այլ ավելի մշուշապատ եւ այլն, բայց քայլեր են արվում, դա չի կարելի անտեսել»: Խնդիրն այն է միայն, թե այդ վերջին շրջանում ընթացող երկխոսությունը իշխանությունների ու հասարակությա՞ն, թե՞ ՀՀԿ-ՀԱԿ վերնախավի միջեւ է, եւ արդյոք այն իսկապե՞ս բաց ու հրապարակային է: Համենայնդեպս, մինչեւ վերջերս այդ երկխոսության մասին, թեկուզ իշխանության եւ հասարակության միջեւ, Տեր-Պետրոսյանը չէր բարձրաձայնում: Նա միայն մարտի 17-ին Ազատության հրապարակում հայտարարեց, թե շատերը իշխանության եւ ՀԱԿ-ի գործողությունները «չարամտորեն գործարք են համարում»՝ շեշտելով, որ «եթե դա գործարք է, ապա արժանապատիվ գործարք է, քանի որ չի կարող ավելի արժանապատիվ գործարք լինել, քան իշխանության եւ հասարակության գործարքը»:
Եվ այսուամենայնիվ, պայմանավորվածություն կամ «արժանապատիվ գործարք» ձեւակերպումն ու երկխոսելը քաղաքական տեխնոլոգիայի տեսանկյունից տարբե՞ր բաներ են: «Ես չեմ կարծում թե գործարք կա, որովհետեւ դա ենթադրում է ինչ-որ գործողությունների գրավոր կամ բանավոր համաձայնեցված պայմանավորվածություն, որը ես եւ ոչ ոք չի տեսել: Բայց ես տեսնում եմ, որ ինչ-որ գործընթաց կա ՀՀԿ-ի, ՀԱԿ-ի եւ ինչ-որ մի որոշակի ուժի միջեւ»,- ասաց քաղաքական եւ ընտրական տեխնոլոգիաների փորձագետ Արմեն Բադալյանը: Մեր ճշտող հարցին, թե՝ որոշակի ուժ ասելով նկատի ունի որեւէ ա՞յլ պետության, փորձագետը դրական պատասխանեց ու շարունակեց, թե ինքն ընթացող պրոցեսներն այդպես է հասկանում, «որովհետեւ չի կարողանում հասկանալ՝ քաղաքապետարանն ապրիլի 13-ին հայտարարում է, որ Ազատության հրապարակում ՀԱԿ-ի հանրահավաքը չի կարող արտոնել, իսկ ապրիլի 26-ին փոխում է որոշումը: Այդ 13 օրվա մեջ այդ ի՞նչ տեղի ունեցավ: Եվ եթե զարգացումները ոչ թե կոնկրետ, այլ ընդհանուր կտրվածքով ես դիտարկում, դեռ փետրվարից սկսած՝ ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Մարի Յովանովիչի հայտարարությունները, որոնք ցնցող եղան եւ դարձան քննարկման առարկա,  Սերժ Սարգսյանի հայտարարություններն ու հանձնարարականները, ԱՄՆ պետդեպարտամենտի խիստ զեկույցը Հայաստանի վերաբերյալ, ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյաների այցը Հայաստան եւ հանդիպումների ցանկն ու հայտարարությունները, ապա ակնհայտ է, որ ինչ-որ գործընթաց կա: Դրանք ես տեսնում եմ: Նման բաները պատահական լինել չեն կարող: Եվ, իմ կարծիքով, այստեղ ավելի հեռուն գնացող խնդիրներ են լուծվում, քան ընդամենը Ազատության հրապարակը բացելը կամ նույնիսկ քաղբանտարկյալների ազատ արձակումն է: Ըստ իս, այստեղ այլ պրոցես է գնում, եւ երեք կողմերն էլ իրենց խնդիրներն են լուծում, եւ եկել է մի պահ, երբ ամեն մեկի շահը տվյալ պահին համընկնում է, իսկ հասարակությանը թվում է, թե ահա՝ կողմերի միջեւ գործարք է կնքվել: Իսկ քաղաքական տեխնոլոգիայի իմաստով դրանք՝ գործարքն ու երկխոսությունը, տարբեր բաներ են»,- ասաց Ա. Բադալյանն ու շարունակեց, թե սկսված գործընթացում կարող են կիրառվել տարբեր տեխնոլոգիաներ, որոնք կարելի է ցանկացած կերպ ներկայացնել՝ քո տեսակետն ամրապնդելու համար, եւ, օրինակ՝ ասել, որ  դա երկխոսություն է իշխանության եւ հասարակության միջեւ:
Նա շեշտեց, թե չի կարծում նաեւ, որ երկխոսություն կա իշխանությունների եւ հասարակության միջեւ, ինչպես հայտարարում է Տեր-Պետրոսյանը: «Ես դա չեմ տեսնում: Հակառակ դեպքում հասարակությունը միանշանակորեն ոչ միայն պիտի իմանար, որ ինքն ու իշխանությունները երկխոսում են, այլեւ պիտի տեսներ դա: Իսկ եթե իսկապես երկխոսություն լիներ, հասարակությունը դա անպայման կտեսներ»: Մեր դիտարկմանը, թե հասարակությունը չի կարող չտեսնել, չէ՞, հենց այն օրինակներով, որոնք մատուցվում են իրեն՝ քաղբանտարկյալների ազատ արձակում, «Մարտի 1»-ի բացահայտման պատրաստակամություն եւ այլն, Ա. Բադալյանն այսպես հակադարձեց. «Չի՛ տեսնում: Միայն քաղաքական խնդիրների համատեքստում չէ, որ պետք է դրա մասին դատողություններ անել: Հասարակությունը իշխանության հետ երկխոսությունը պիտի տեսնի, որ նաեւ տնտեսության, սոցիալական եւ մնացած մյուս բոլոր բնագավառներում իշխանություններն իր հետ հաշվի է նստում: Այսօր մենաշնորհային տնտեսությունը բարեփոխվե՞լ է, նման նշաններ կա՞ն. իհարկե՝ ոչ: Ուրեմն՝ չկա նաեւ հասարակություն-իշխանություն երկխոսություն»: Ասել է թե՝ չկա ո՛չ Տեր-Պետրոսյանի ակնարկած հասարակություն-իշխանություն երկխոսությունը, ո՛չ էլ այն պնդումը, թե իշխանության եւ ՀԱԿ-ի միջեւ գործարք կամ պայմանավորվածություն կա:
Այդուամենայնիվ, փորձագետի նկատած ներքաղաքական գործընթացներն այսօր, որոնք խարսխված են հիմնականում իշխանության եւ ՀԱԿ-ի հարաբերությունների վրա, դրակա՞ն ազդեցություն կունենան հայաստանյան ներքաղաքական դաշտի համար: «Կարծում եմ՝ այո, երեւի՝ այո: Այսինքն՝ նայած թե դա ինչ կտրվածքով դիտարկենք՝ ընտրազանգված շահելու կամ կորցնելո՞ւ, թե՞ ընդհանուր իմաստով: Եթե ընդհանուր իմաստով դիտարկենք՝ այո, դա դրական ազդեցություն կունենա, բայց կոնկրետ ուժերի համար դա կարող է նաեւ դրական չլինել, արձանագրվեն ընտրազանգվածի կորուստներ եւ այլն»,- նկատեց Ա. Բադալյանն ու անմիջապես էլ հավելեց, թե ապրիլի 28-ին ՀԱԿ-ի հանրահավաքից եւ դրա մասնակիցներից մի մասի դժգոհություններից հետո չի կարելի դատողություններ անել Կոնգրեսի ընտրազանգվածի կորստի մասին: Ըստ նրա, մեկ հանրահավաքն ու դրա դեմ եղած դժգոհությունը քաղաքական գործընթացներում որոշիչ լինել չեն կարող, որովհետեւ ընտրազանգվածը կարող է կորսվել շարունակական, տեւական ժամանակ հիասթափեցնող գործողությունների արդյունքում:
ՀԱԿ-ում ու նաեւ Կոնգրեսի առաջնորդ Տեր-Պետրոսյանն էլ չեն կասկածում, որ մինչեւ մայիսի 31-ը բոլոր քաղբանտարկյալներն ազատ արձակված են լինելու: Դրա մասին ակնարկներ կան նաեւ իշխանությունների կողմից: Եթե Կոնգրեսի երեք հիմնական պահանջները մայիսի 31-ի դրությամբ բավարարված լինեն, կնշանակի, թերեւս, որ ՀԱԿ-ն այլեւս ծանրակշիռ պատճառ չի ունենալու իշխանության հետ ռեալ երկխոսություն չսկսելու համար: Իսկ իշխանության հետ երկխոսել նա պատրաստվում է բացառապես արտահերթ ընտրությունների շուրջ: «Ես չեմ կարծում, որ Հայաստանում կլինեն արտահերթ ընտրություններ, եթե, իհարկե, ինչ-ինչ ֆորսմաժորային վիճակ չստեղծվի»,- հայտարարեց փորձագետը: «Արտահերթ» չի լինի, որովհետեւ Սերժ Սարգսյանը բավարարել է ընդդիմության պահանջներն ու իր նկատմամբ որոշակի դրական կամ տանելի մթնոլորտ է ստեղծվո՞ւմ, թե՞ այլ պատճառով: «Ես այդպես եմ կարծել միշտ, դեռ 2008-ի հունիսից»,- ասաց Բադալյանը՝ շեշտելով, թե ամենեւին էլ դժվար չէ սեփական ընտրազանգվածին բացատրել, թե  ինչու արտահերթ ընտրությունների պահանջը չկատարվեց: Ավելին, ըստ փորձագետի, «ՀԱԿ-ն այսօր ավելի լուրջ խնդիրներ ունի՝ կազմակերպչական, քան արտահերթ ընտրություններն են, ընտրազանգվածի տոնուսը պահելը եւ այլն: Արտահերթ ընտրությունները մարդկանց մոտ դարձել են «իդեա ֆիքս», որն, իբր, ամեն ինչ փոխելու է: Ոչ, այդպես չէ»,- ասաց Ա. Բադալյանը՝ չկիսելով այն տեսակետները, թե՝ արտահերթ ընտրությունների պարագայում կեղծիքներ չեն լինի կամ մեծամասշտաբ չեն կարող լինել, որովհետեւ մթնոլորտն այդ դեպքում այլ կարող է լինել: «Մեր քաղաքականության մեջ նման բան  չկա, ոչ ոք ազնիվ չի լինի, եթե, առավել եւս, դա առնչվելու է կոնկրետ մարդկանց, առավել եւս՝ տնտեսական շահերին»,- եզրակացրեց Արմեն Բադալյանը: