ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒՆ ՄԵՌԱԾ ԼԵԶՈՒՆԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ Է

Մեր մայրենիի ներկայացվածության ցուցանիշները տխուր են

ՀՀ կառավարման վերին օղակները անընդհատ խոսում են էլեկտրոնային կառավարման բարեփոխումներից, Հայաստանի՝ համացանցում ներկայացվածության աստիճանից եւ այս ոլորտին վերաբերող հարցերից: Վիքիփեդիա ազատ հանրագիտարանում հայկական ռեսուրսների թիվը նույնիսկ չի հասնում 14 000-ի, այնինչ հարեւան Ադրբեջանի ռեսուրսները 55 000-ից ավելի են, Անգլիայինը՝ 3,5 միլիոնից ավելի, ռուսական ռեսուրսների թիվն անցնում է 1 միլիոնի սահմանը: Նշված եւ այլ խնդիրների մասին «Առավոտը» զրուցեց տառաստեղծ, «Թարումյան», «ArialAMU», «ArianAMU» եւ մի շարք այլ տառատեսակների հեղինակ Ռուբեն Թարումյանի հետ: «Կարելի է ասել, որ հայոց լեզուն համացանցում գրեթե ներկայացված չէ: Սակայն այն մարդիկ, որոնք պատասխանատու են այսօրվա վիճակի համար, նկատի ունեմ կառավարման մարմիններին, չգիտեմ այդպիսիք կան, թե՝ ոչ, կպնդեն հակառակը՝ փաստելով, որ օրըստօրե հայկական նյութերի քանակը աճում է: Սակայն այլ հարց է՝ ի՞նչ տեմպերով է աճում»,-ասաց պարոն Թարումյանը: Դառնալով վիքիփեդիայում տիրող իրավիճակին՝ մեր զրուցակիցը փաստեց. «Իհարկե, լեզվի ներկայացվածության առումով առաջին տեղում անգլերենն է: Սակայն 5-րդ տեղում լեհերենն է՝ մի երկրի պետական լեզու, որը քաղաքական, պատմական նշանակությամբ առանձնապես աչքի չի ընկնում: Սրանից բխում է, որ լեզվի ներկայացվածության աստիճանը ամենեւին էլ կապված չէ տվյալ երկրի հզոր լինել կամ չլինելու հետ: Ավելին, մեզնից 2-3 անգամ ավելի փոքր, ավելի պակաս պատմական նշանակություն ունեցող ազգերը ավելի բարձր դիրքերում են. օրինակ՝ ֆինները, վրացիները: Մեզնից ցածր են գտնվում մեռած լեզուները եւ այն ազգերի լեզուները, որոնք սովորաբար լուրջ չեն ընկալվում՝ օսերենը, չուվաշերենը եւ այլն: Վիքիփեդիայում ներկայացված են նույնիսկ արհեստական լեզուներ: Օրինակ՝ այդպիսի լեզու է էսպերանտոն, որի բարբառներից մեկը նույնիսկ 2 անգամ ավելի շատ հոդվածներով է ներկայացված, քան հայերենը»:
Շատերը դեմ են հայոց լեզվի՝ համացանցում ներկայացվածության աստիճանը չափել վիքիփեդիայով, սակայն մեր զրուցակիցը կարծում է. «Վիքիփեդիան կարող է ավելի քան հայելի դիտվել, քանի որ այստեղ մարդիկ ինքնակամ են հոդվածները տեղադրում եւ երեւում է, թե որ լեզուն է նրանց հոգեհարազատ: Այն, որ անգլերեն հոդվածների թիվն անցնում է 3,5 միլիոնը, դա նշանակում է, որ ոչ միայն անգլիացիներն են իրենց լեզվին լուրջ վերաբերվում, այլեւ մյուս ժողովուրդները, այդ թվում՝ հայերը: Վստահ եմ, որ հազարավոր ռուսական հոդվածներ վիքիփեդիայում հայերն են գրել, այնինչ հայկական հատվածը մնում է ամենահետամնացներից»: Պարոն Թարումյանն այս խնդրի հիմնական պատճառն է համարում հետեւյալը. «Պետությունը չի կազմակերպում համապատասխան քարոզչություն, որ հայոց լեզուն ճիշտ ներկայացվի իր իսկ կրող ժողովրդի կողմից: Եթե կրթության նախարարն ուզում է օտարալեզու դպրոցների քողի ներքո ռուսական դպրոցներ բացել, ինչով կօրինականացվի ներկայումս ընդհատակյա գործող շուրջ 40 ռուսական դպրոցների գործունեությունը, ապա ինչի՞ մասին է խոսքը: Խնդիրը վերեւներից է գալիս՝ Ռուսաստանից: 12-13 տարի ՀՀ անկախ պետություն գոյություն չունի: Խնդրի լուծման ելքերից մեկը իշխանափոխությունն է, քաղաքական կողմնորոշման փոփոխումը դեպի հարավ-արեւելք: Դա չի նշանակում, որ այստեղ մեղր են բաժանում, պարզապես այնքան ենք շեղվել հակառակ ուղղությամբ, որ տասնամյակներ պիտի անցնեն, որ հայտնվենք կենտրոնում: Մյուս ելքն այն է, որ հայ ազգը, ի վերջո, ինքն իրեն նկատի»:
Խոսելով համացանցային իրականության մասին՝ պարոն Թարումյանը հավելեց. «Իրականում համացանցում ներկայացված լինելու որակի խնդիր էլ կա: Այժմ Google-ը մեր փոխարեն սկսել է թվայնացնել հայկական գրականությունը: Բայց դա այն է, ինչ դարերի ընթացքում ստեղծվել է հայ ժողովրդի կողմից: Դա ըստ էության մեռած բան է, ընդամենը արձանագրում է, որ ինչ-որ ժամանակ եղել է լուրջ հայ մշակույթ: Այնինչ՝ մենք այժմ չունենք հայերեն զրուցարան-հրապարակներ, որտեղ տարբեր բնագավառի մասնագետներ մասնագիտական բանավեճ տանեն: Չէ՞ որ ընդամենը լեզու իմանալը քիչ է, պետք է դրանով հաղորդակցվել ու գործունեություն ծավալել»: «Առավոտի» այն հարցին, թե ինչպե՞ս լուծել առաջացած խնդիրները, Ռ. Թարումյանը պատասխանեց. «Քանի որ մեր պետությունը վաղուց ընդամենը Մոսկվայի մասնաճյուղն է, ապա այս հարցում թող պետությունը գոնե չխանգարի: Այստեղ հասարակական կառույցները, անհատները պիտի հասնեն նրան, որ լեզվի պաշարների նվազագույն ծավալը կուտակվի, եւ չի բացառվում, որ դրանից հետո հայոց լեզուն կարողանա վերականգնվել»: Պարոն Թարումյանը համամիտ չէ նաեւ այն դիրքորոշմանը, թե հայ եկեղեցին ավանդաբար, երբ հայերը չեն ունեցել պետականություն, իր վրա է վերցրել խնդիրների լուծման բեռը. «Ժամանակին գուցե հայ եկեղեցին ինչ-որ բան արել է, բայց հիմա ոչինչ չի անում: Անգամ այժմ «Ժողովրդական լեզվի տեսչություն հասարակական միավորումը» դիմել է հայոց եկեղեցուն՝ խնդրանքով, որ հեռախոսային ծառայությունների միջոցով տարածվող հաղորդագրությունները լինեն հայատառ: Այնինչ, եկեղեցին ուղղակի պիտի հեղեղեր բոլոր կայքերն ու հրապարակները հայոց լեզվի մասին քարոզչությամբ: Մեր պատմության ընթացքում եկեղեցին այնքան ցածր վարկանիշ երբեւէ չի ունեցել, որքան հիմա»: Պարոն Թարումյանի հետ զրուցեցինք նաեւ հեղինակային իրավունքի ոչ բավարար պաշտպանվածության, հայերեն որոնիչ համակարգի բացակայության, .am տիրույթում հայկական պաշարների ներկայացվածության պակասի, նույնիսկ պաշտոնական հայկական կայքերի ոչ հայալեզու լինելու մասին եւ այլն: Այդ առումով մեր զրուցակիցն ասաց. «Օրինակ՝ ի՞նչն է խանգարում որոշում կայացնել, որ եթե բջջայինների ստեղնաշարերի վրա չկան հայերեն տառեր, ապա դրանք ՀՀ սահմանից ներս չթողնվեն, մանավանդ որ, դա Հայաստանից ֆինանսական միջոցներ չի պահանջում: Կամ գործի մի մարմին, որտեղ հեղինակները կարողանան դիմել եւ պաշտպանել իրենց հեղինակային իրավունքը: Այդ դեպքում տառատեսակների շուկան ինքնաբավ կդառնա, դաշտում կգործի ոչ թե 2 մասնագետ, այլ շուրջ 10-ը: Օրինակ՝ ամեն տառատեսակի միջին գինը համաշխարհային շուկայում 20 դոլար է: Իսկ մեր համակարգչային խանութները իմ եւ գործընկերոջս տառատեսակները ներմուծում են համակարգիչներ՝ մեզ չվճարելով ոչ մի լումա»: