Թարգմանիչ Շանթ Մկրտչյանի նկատառումները
Թարգմանական գրականությունը ոսկեդարի մատենագրության սկզբնավորումից մինչ օրս հայ մտավոր մշակույթի աներկրորդելի մասն է: Վերջին հինգ տարիների ընթացքում թարգմանական գործունեություն է ծավալում նաեւ «Նարցիս» ամսագիրը: «Եթե մենք ներկայացնում ենք մերը՝ ինչ են գրում այսօր հայ գրողները, ամսագիրը կարիք ունի համաժամանակյա սինխրոնի՝ ներկայացնել, թե աշխարհում ինչ են գրում: Ինչո՞ւ: Որովհետեւ ժամանակից դուրս հնարավոր չէ ստեղծագործել: Մարդը պետք է ժամանակի գրականության էլիպսի մեջ լինի, այդ համընդհանուր պլանետար, համամարդկային մոդելի մեջ մտածողությունը ձեւավորի»,- մեզ հետ հարցազրույցում նշեց հանդեսի խմբագրի տեղակալ, բանաստեղծ, թարգմանիչ Շանթ Մկրտչյանը: Իմ զրուցակցի դիտարկմամբ՝ այն, որ նախկինում անընդհատ ռուսներին էին տպագրում, իրենց մշակույթը գերակա դիրքերում ներկայացնում, աշխարհաքաղաքական խնդիր էր, ինչին նաեւ մշակույթն էր մասնակցում. «Սակայն անցել են «մենք ենք, մեր սարերի» ժամանակները, երբ փակվում ենք եւ ստեղծում մերը՝ կտրված ընթացիկ գրական պրոցեսներից»: Ամսագիրը տասնվեց բնագրային լեզուներից գրականություն է թարգմանում՝ ընտրելով լավագույն հեղինակներին, որոնք արժեքի իմաստով որոշ ժամանակի դիմացել են եւ արդեն գրականության պատմության մեջ են: Իրենց գրելաոճով, աշխարհայացքով, գեղագիտական ըմբռնումներով տարբեր այդ գրողներից ամսագիրը ներկայացնում է ռուսական, պարսկական, իսպանական, հնդկական եւ այլ լեզուներով գրված արձակ ու պոեզիա: Դա մի կողմից այդ գրողների ազգային դիմագիծը պահպանելուն է միտված, մյուս կողմից կողմնորոշում է ընթերցողին: Թարգմանությունները, Շ. Մկրտչյանի խոսքով, օգնում են համընթաց քայլել համաշխարհային գրական զարգացումների հետ, ամբողջական են դարձնում ժամանակակից հայ գրականության դիտարկումը, մեծացնում են ճանաչողության սահմանները. «Տոտալիտարից դեպի բաց հասարակություն ճանապարհն աշխարհում արդեն անցել են, եւ դա գրականությունը արտացոլել է: Ուստի այդ գրողները օգնում են հայ գրողներին որոշակիորեն կողմնորոշվել մեր իրականության մեջ»:
Շ. Մկրտչյանը ընթերցողին հայտնի է Ի. Բրոդսկու, Շ. Հինիի, Օ. Պասի եւ այլ գրողների հայերեն թարգմանություններով. «Իմ վերաբերմունքը շատ քմահաճ է: Չեմ կարող ասել, որ հետեւողական թարգմանիչ եմ: Ես թարգմանում եմ իմ սիրած հեղինակների այն գործերը, որոնք սիրում եմ: Գուցե ինձ եմ այդ գրողների մեջ տեսնում, նրանց եմ իմ գործերի մեջ տեսնում: Եվ առհասարակ, իրենք իրենցով արդեն իսկ արժեն, որպեսզի թարգմանվեն հայերեն»: Անդրադառնալով խնդիրներին՝ Շ. Մկրտչյանը շեշտեց այն հանգամանքը, որ Հայաստանը չունի թարգմանական քաղաքականություն. «Առաջ մենք ունեինք «Հրատպետկոմ», որը տարեկան կամ հնգամյա պլանի մեջ նշում էր, թե որ գործը երբ է թարգմանվում: Հիմա դա չկա: Այստեղ խոսում է թարգմանչի նախասիրությունը, մինչդեռ այդ ամբողջը պետք է խթանող լինի»: Պետական պատվերով գրքեր թարգմանվում ու տպագրվում են, սակայն Շ. Մկրտչյանի դիտարկմամբ՝ դա էլ ընդհանուր համակարգվածության չի գալիս: Այն հարցին, թե այսօր թարգմանչի դերը՝ որպես հայ մշակույթի զարգացման կարեւոր գործոնի, գնահատվում կամ գիտակցվո՞ւմ է, մեր զրուցակիցը պատասխանեց. «Թարգմանիչը մեր հասարակության միջին շերտին է պատկանում, որը շատ դժվար է ձեւավորվում: Երբեմն հայտնվում է նաեւ ամենաներքեւի շերտում, որովհետեւ պետք է վճարվի իր աշխատանքի դիմաց, բայց շատ ցածր, ստորացուցիչ հոնորարներ է ստանում: Նման նվիրյալներով է կարծես թարգմանական գրականությունը ընթանում առաջ»: Մտահոգիչ է նաեւ գրականություն-ընթերցող խզված կապը. «Հեռուստատեսությունը հսկայական դեր ունի ընթերցողական գիտակցությունը ձեւավորելու խնդրում: Սակայն հեռուստատեսային հնարավորությունները մեր ազգը բարեփոխելու նպատակին ըստ էության եւ ըստ արժանվույն չենք օգտագործում: Խորհրդային շրջանում ռադիոն, թերթերը անընդհատ անդրադառնում էին նորույթին, գրողներին: Այսօր դա էլ չկա»:
