Այդ պատճառով էլ միլիոնավոր գումարներ «ջուրն ենք լցնում»
Ժամանակ առ ժամանակ հանրապետությունում հոգեկան հիվանդներին տրամադրվող դեղամիջոցների՝ մասնավորապես պետպատվերի շրջանակներում տրամադրվող «Օլանզապինի», դեֆիցիտ է լինում, ինչի հետեւանքով հիվանդները եւ նրանց հարազատները կրկին խնդիրների առաջ են կանգնում: Այս դեղամիջոցը մեր պետության համար բավականին թանկ հաճույք է. դեղամիջոցի 30 հաբը մոտ 110 հազար դրամ արժե: Հաշվի առնելով, որ մեր երկրում հոգեկան հիվանդների թիվը օրեցօր ավելանում է, պարզ է դառնում, որ «Օլանզապինի» դեֆիցիտը պայմանավորված է զուտ ֆինանսական խնդիրներով: Սա հաստատում են նաեւ առողջապահության ոլորտի պատասխանատուները, սակայն ոչինչ չեն կարող անել, որպեսզի այս դեղամիջոցի այլընտրանքային տարբերակ ձեռք բերեն:
Մինչդեռ, այդ նույն դեղամիջոցը հնարավոր է նաեւ տեղում արտադրել եւ մի քանի անգամ ավելի էժան գին սահմանել, ինչը ձեռնտու կլինի թե՛ կառավարությանը եւ թե՛ նրանց համար, որոնք պետպատվերից դուրս այդ դեղամիջոցը ձեռք են բերում: «Առավոտը» փորձեց պարզել, թե ինչո՞ւ է առողջապահության նախարարությունը գերադասում տարեկան միլիոնավոր դրամ գումարներ ծախսել, այլ ոչ թե տնտեսելու համար դիմել տեղական դեղարտադրողներին:
Պարզվում է, տեղական օրենսդրության եւ միջազգային պարտավորությունների ձեռքին, մեղմ ասած, «թակարդն» ենք ընկել: Բանն այն է, որ ամերիկյան «Էլի Լիլի» ընկերությունը Հայաստանում 20 տարով պատենտավորել է դեղամիջոցի բանաձեւը եւ գրանցել «Օլանզապին» անունով, ինչը նշանակում է՝ բացի «Էլի Լիլի» ընկերությունից, ոչ մի այլ ընկերություն, ըստ օրենքի, իրավունք չունի անգամ այլ անվանումով, բայց նույն ազդող նյութով նման դեղ ներմուծել: Ստացվում է՝ «Լիլին» 20 տարով մենաշնորհ է ձեռք բերել, ուստի, ինչպես ուզում, որքանով ուզում՝ դեղը վաճառում է:
Մեզ հետ զրույցում հայկական «Արփիմեդ» ընկերության գլխավոր տնօրեն Վաչագան Ղազարյանը վստահեցրեց, որ մի քանի անգամ դիմել են մտավոր սեփականության գործակալություն, որպեսզի պատենտը բացեն. «Մարդիկ են խառնվել, որպեսզի այդ հարցը լուծվի, բայց՝ ապարդյուն: Եթե այդ խնդիրը լուծվի, մրցակցություն կլինի, մենաշնորհը կվերանա, պետությունն էլ գումարներ կխնայի»: Պարոն Ղազարյանի խոսքերով, «Օլանզապինը»՝ գերմանական հումքով եւ բանաձեւով, բայց տեղում արտադրելու դեպքում մոտ 11 անգամ էժան կնստի մեր պետության վրա. «Այս հաշվարկներից հետո, նախարարության եւ գործակալության հետ միասին, մանրամասն ուսումնասիրեցինք, թե ինչ անենք, որ տեղում արտադրենք, բայց պարզվեց, որ ելք չկա՝ մեզ դատի կտան: Ես կարծում եմ, որ այդ ոլորտը պետք է ազատականացվի: Քաղաքականությունն է պետք փոխել: Այդ կարգով պատենտավորումը միայն ներկրողներին է ձեռնտու: Եվրոպական երկրներում դեղի ազդող նյութի վրա պատենտավորում չկա, արդեն հանել են: Այդ երկրների մասնագետներն ասում են՝ մենք էլ կարող ենք արտադրել: Իրենց օրենքը թույլ է տալիս, որ ուրիշի պատենտը չընդունեն: Դա իրենց ձեռնտու է»:
Մտավոր սեփականության գործակալության պետ Արմեն Ազիզյանը «Առավոտի» հետ զրույցում ասաց, որ դեղի բանաձեւի պատենտավորման կարգն ամբողջ աշխարհում էլ նույնն է: Ըստ նրա, 3 տարի հետո «Էլի Լիլիի» պատենտավորման ժամկետը լրանալու է, որից հետո հնարավորություն կլինի նույն դեղի գեներիկ ձեւով արտադրություն անել կամ ներմուծել: Այսինքն՝ ազդող նյութը նույնն է լինելու, սակայն այլ անվանումով է արտադրվելու:
Մեր այն հարցին, թե, արդյոք, հնարավոր չէ՞ օրենսդրական փոփոխություն կատարել, որից ի վերջո թե՛ պետությունը, թե՛ քաղաքացիներն ու տեղական արտադրողները կշահեն, պարոն Ազիզյանը պատասխանեց. «Ոչ: Մենք մի շարք միջազգային պարտավորվածություններ ունենք, որոնք չենք կարող խախտել: Եվ առհասարակ դեղի բանաձեւի պատենտավորման մեխանիզմը մտածված է նրա համար, որպեսզի դեղերի գյուտը զարգանա: Այսինքն՝ ընկերությունները միլիարդավոր ներդրումներ են կատարում, որպեսզի նոր դեղ ստանան: Եվ որպեսզի այդ գումարները հետ բերեն, իրենք պատենտավորում են բանաձեւը եւ 20 տարով դառնում միակ մատակարարը: Եթե պատենտավորման սկզբունքը չլինի, ապա այդ ոլորտի գիտությունը չի զարգանա»: Պարոն Ազիզյանի խոսքերով, «պարտիզանություն» են փորձել անել, խնդիրը քննարկել են տեղական արտադրողի, առողջապահության նախարարության հետ, սակայն ընթացքում հասկացել են, որ անհնար է խուսափել միջազգային պարտավորվածություններից. «Օրինակ՝ Ֆրանսիան փորձեց նման մի բան անել, բայց չստացվեց, քանի որ այնտեղ էլ կա օրենք, եւ դեղ արտադրող ընկերությունները ուշադրությամբ հետեւում են օրենքի կիրառմանը: Այստեղ միակ անարդարությունն այն է, որ գոնե զարգացող երկրների համար արտոնություններ կիրառվեն, եւ նոր դեղեր ստեղծելու դեպքում, նման երկրներում այլ կերպ պատենտավորումը լինի, որպեսզի գոնե գինը շատ թանկ չլինի: Ներկայումս Լատինական Ամերիկան, Հնդկաստանն ու մի շարք այլ երկրներ ԱՀԿ-ի հետ պայքարում են, որ զարգացող երկրների համար պատենտավորման այդ խնդիրը լուծվի»:
