ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԵՏՔ Է ՓՈԽՎԻ ՄԻ՛ՇՏ

ՀՅԴ կազմակերպած խորհրդաժողովում առավել սաստկացվեց այն գնահատականը, որ մեր պետության երկատվածության մասին հնչեցրել էր ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ ներկայացուցիչը:

ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմինը՝ ՀՅԴ բյուրոյի աջակցությամբ, երեկ անցկացրեց «Ժողովրդավարության մարտահրավերները եւ պետականաշինությունը Հայաստանում» միջազգային խորհրդաժողով: Հաշվի առնելով այն քննադատությունը, որը մշտապես հնչել է այս կուսակցության հասցեին դռնփակ ժողովներ անցկացնելու եւ ժողովրդավարական գործելակերպին անհարիր այլ դրսեւորումների կապակցությամբ՝ ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանից հետաքրքրվեցինք, թե արդյոք ՀՅԴ-ն համարո՞ւմ է ժողովրդավարական կուսակցություն. «ՀՅԴ-ն իսկապես ժողովրդավարական կուսակցություն է: Նախ այն պատճառով, որ հավաքական ղեկավարություն ունի, ինչը ժողովրդավարության հիմնական երաշխիքն է: Երկրորդը՝ մեզ մոտ որոշումներն ընդունվում են քննարկման արդյունքում՝ բոլորի մասնակցությամբ: Մինչեւ որոշումների կայացումը՝ մեր մեջ քննարկումների ամբողջությամբ ազատություն կա: Եվ բնականաբար՝ ձայների մեծամասնությամբ է ընդունվում որոշումը: Որոշումն ընդունելուց հետո կա կուսակցական կարգապահություն՝ այն գործադրելու առումով: Կարծում եմ, որ դա նաեւ ժողովրդավարության էությունն է: Եվ դա է, որ որոշները շփոթում են՝ այդ կարգապահությունը վերագրում այլ բանի, որը կարծում եմ՝ ոչ մի առնչություն չունի իրականության հետ»:

Բացելով խորհրդաժողովը՝ ՀՅԴ բյուրոյի անդամ Դավիթ Լոքյանը նշեց. «Մեր նորանկախ պետության համար ժողովրդավարության ճանապարհը տակավին անցնում է դժվարին ու բարդ պայմաններում: ՀՅԴ համոզմամբ՝ ազգային գաղափարախոսությունը, տնտեսական բարեփոխումների սոցիալիստական մոտեցումները եւ ժողովրդավարությունը իրար չհակասող, համադրվող գաղափարներ են, որոնք կարող են դառնալ մեր հասարակության զարգացման արժեքային կայուն համակարգի հիմքերը»: Սակայն քննարկման ընթացքում հնչում էին գերազանցապես ոչ միայն Հայաստանին, այլեւ համընդհանուր բնույթի դատողություններ, թե «ժողովրդավարությունն առանց իրավական երաշխիքների պարզապես ֆարս է», «ժողովրդավարությունը կա՛մ լինում է, կա՛մ չի լինում, այդ ուղղությամբ կա՛մ զարգանում են, կա՛մ չեն զարգանում», «ինստիտուտներից մեկի գերակշռության դեպքում չի կարելի խոսել ժողովրդավարության մասին» եւ այլն: Ուստի առանձնացրել ենք երկու ելույթներ, որոնք թերեւս ավելի որոշակի էին:

ԼՂՀ խորհրդարանի նախկին պատգամավոր Գեղամ Բաղդասարյանն արձագանքելով ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմնի ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանի նաեւ այս խորհրդաժողովի ընթացքում արած պնդմանը, թե այսօր ունենք երկու տեսակի պետություն՝ փոքրամասնության (արտոնյալ խավի) եւ մեծամասնության պետություն, որտեղ մարդիկ «անտերության են մատնված»՝ ասաց. «Իրականում ունենք 4 պետություն, քանի որ այն, ինչ կատարվում է Հայաստանի Հանրապետությունում՝ աստիճանաբար տեղափոխվում է Ղարաբաղ: Եվ մենք այսօր ունենք 2 պետություն ՀՀ-ում ու 2 պետություն՝ ԼՂՀ-ում»: Նաեւ նշեց, թե այդ «առաջին պետությունները» հրաշալիորեն ինտեգրվել են. «Ես կասեի՝ նույնիսկ սերտաճել են Հայաստանի եւ Ղարաբաղի իշխանությունները՝ գրեթե կազմելով մի ընդհանուր թիմ, ինչը չի կարելի ասել «երկրորդ պետությունների», այսինքն՝ Հայաստանի եւ ԼՂՀ-ի հանրությունների մասին: Ցավով եմ ասում՝ ունենք 2 խորթ, իրար դարդ ու ցավին անտարբեր հանրություն: Եվ եթե իշխանություններն առաջին պետություններում ունեն համագործակցության բազմաթիվ թելեր, ապա այսօր այս երկու իրական պետությունները հանրային դաշտում չունեն համագործակցության որեւէ մեխանիզմ: Այս իրավիճակից դուրս գալու հիմնական ելքը հենց այս երկու պետությունների միջեւ նորմալ քաղաքակիրթ երկխոսություն ունենալն է»:

Հայաստանում ժողովրդավարացման գործընթացի խոչընդոտների եւ սահմանափակումների վերաբերյալ իր ելույթում ելքեր առաջարկեց նաեւ ՀՅԴ պատգամավոր Արա Նռանյանը. «Թ. Կարլն ու Ֆ. Շմիթտերը առանձնացնում են հետեւյալ 4 ուղիները ավտորիտարիզմից դեպի ժողովրդավարություն՝ վերնախավի տարբեր խմբավորումների փոխհամաձայնություն, իշխող վերնախավի կողմից բարեփոխումների միակողմանի պարտադրանք՝ անմիջապես իշխանություն ունեցող անձանց առկա դիմադրությունը կոտրելու նպատակով, հասարակական լայն զանգվածների կողմից պարտադրվող որոշ չափով փոխզիջումային բարեփոխումներ՝ առանց բռնության, հեղափոխություն՝ զինված ապստամբության միջոցով գործող ավտորիտար վարչակարգի տապալում: Ամերիկացի քաղաքագետներն առավել ողջունելին համարում են առաջին տարբերակը: Համաձայնելով իրենց հետ՝ միաժամանակ կատարենք հետեւյալ հարցադրումը՝ արդյոք Հայաստանում դա հնարավո՞ր է: Ըստ օտարերկրյա մասնագետների, երբ ենթադրվում են քաղաքացիական իրավունքներն ու լայն զանգվածների ազատությունները, երբ տարբեր խմբերի իրավունքները պաշտպանվում են մասնագիտացված կազմակերպությունների կողմից, պետությունը կրում է պատասխանատվություն շուկայի կարգավորման եւ եկամուտների վերաբաշխման, իսկ տնտեսությունն ինտեգրված է միջազգային շուկաներին, ապա նման «պայմանագիրը» հնարավոր է: Ինչպես տեսնում եք, գոյություն չունեն նման փոխհամաձայնության նախադրյալներ: Այլ կերպ ասած՝ Հայաստանի վերնախավը սկզբունքորեն դիտարկում է վերը նշված հարաբերությունները բոլորովին այլ հարթության մեջ:

Չեմ տեսնում առայժմ նաեւ երկրորդ տարբերակը, քանի որ վերնախավի միակողմանի պարտադրանքը որոշ չափով ենթադրում է նաեւ ինքնաոչնչացում՝ չէ՞ որ Հայաստանի ժողովրդավարացման հիմնական խոչընդոտը հենց ներկայիս համակարգն է՝ իր բոլոր դրսեւորումներով»: Արա Նռանյանը նշեց. «Չորրորդ՝ ուժային տարբերակը շատերը կարող են դիտել ոչ ժողովրդավարական, սակայն նման տեսանկյունից դիտարկումը սխալ է, քանի որ ժողովրդավարական ինստիտուտների անգործության կամ փաստացի բացակայության պայմաններում ժողովրդական ու ժողովրդավարական հեղափոխությունը չի կարող դիտվել հակաժողովրդավարական»: Սակայն այս ուղու հիմնական թերությունը համարեց երաշխիքների բացակայությունը, թե հեղափոխական ճանապարհով փոփոխությունը բերելու է ժողովրդավարություն. «Վկա՝ թե՛ մեր 20 տարվա պատմությունը, թե՛ այլ նորանկախ պետությունների օրինակը»:

Ուշագրավ է նրա ելույթի նաեւ հետեւյալ հարցադրումը. «Որոշ մասնագետներ նշում են, որ բռնությունից հրաժարումը եւ առանց ուժի կիրառման իշխանության փոփոխությունը հանդիսանում են ժողովրդավարական հիմքերից մեկը: Հարց. նույնիսկ ոչ ժողովրդավարական վարչակարգերի դեմ պայքարելի՞ս»: Արա Նռանյանը համոզմունք հայտնեց. «Իշխանությունը պետք է փոխվի: Մի՛շտ: Հակառակ պարագայում՝ ամենալավ ժողովրդավարը կունենա շանս՝ դառնալու աշխարհի ամենադաժան բռնապետը»:

Հ. Գ. Ի դեպ, Հրանտ Մարգարյանի՝ ներկուսակցական ժողովրդավարության վերաբերյալ պնդումները հաստատում ստացան նաեւ երեկվա քննարկման ընթացքում, երբ «Նիկոլ Դուման» կոմիտեության անդամ Մայրանուշ Բարսեղյանը ելույթում հայտարարեց. «Մենք 10 տարի եղել ենք կրթության եւ գիտության նախարար, ունեցել ենք այդ տեղը, բայց արդյունքում մենք կրթության եւ գիտության մեջ մի՛ քայլ առաջ չենք գնացել»: