Ի՞ՆՉ ԿՈՒԶԵԻՔ, ՈՐ ԵԽ-Ն ԱՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՄԱՐ

«Ժողովրդավարության ապագայի համար» ֆորումի հայ մի քանի մասնակիցները երեկ առաջարկեցին՝ դադարեցրե՛ք կրկնակի չափանիշներ կիրառելը եւ զուտ քաղաքական նպատակներով առաջնորդվելը:

Դմիտրի Մակարովն առաջարկում է դադարեցնելը ներկայացնել,
թե Եվրոպայի խորհուրդն ունակ է հարցեր լուծելու:

Եվրոպայի խորհրդի «Ժողովրդավարության ապագայի համար» ֆորումի «Ժողովրդավարությունը եւ ներկայացուցչականությունը» աշխատանքային քննարկման վարողը՝ Մեծ Բրիտանիայից քաղաքական մեկնաբան Նիք Թորփը երեկ արձագանքելով Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանի դիտարկմանը, որ հայերը չեն համարում, թե իրենք անմիջականորեն մասնակցում են Եվրոպայի խորհրդին՝ հարցրեց. «Ի՞նչ կուզեիք, որ Եվրոպայի խորհուրդն աներ Հայաստանի համար»: Հարցին պրն Իսկանդարյանը պատասխանեց, թե պետք է անի այն, ինչ արդեն իսկ անում է՝ պարզապես ավելի ակտիվորեն, որ ԵԽ գործունեությունն ավելի տեսանելի դառնա Հայաստանի շարքային քաղաքացու համար, ու նա հասկանա՝ «Մենք իրենցից մեկն ենք»:
Հարցին յուրօրինակ պատասխան տվեցին նաեւ ֆորումի այլ հայ մասնակիցները, եւ ոչ միայն այդ աշխատանքային խմբի նիստում: Նախ մեջբերենք վերոհիշյալ քննարկման ընթացքում ԵԽԽՎ Հայաստանի պատվիրակության անդամ Նաիրա Զոհրաբյանի ելույթից. «Կարո՞ղ ենք այսօր վստահությամբ պնդել, թե ԵԽ-ն իր բարձր դերն ու նշանակությունն ունի Եվրոպայի խորհրդի անդամ բոլո՛ր երկրների համար: Ինքս վերջին շրջանում տպավորություն ունեմ, որ Եվրոպայի խորհուրդը, ցավոք սրտի, շատ ավելի կարեւոր է նոր ժողովրդավարության, անցումային ժողովրդավարության փուլում գտնվող երկրների համար, որոնք գտնվում են մոնիտորինգի տակ»: Եվ մի օրինակով վկայեց հակառակի մասին. ԵԽԽՎ քաղաքական հանձնաժողովը քննարկել էր գնչուների հարցը, եւ ֆրանսիացի պատվիրակների ելույթներից պարզ էր դարձել՝ «Կայացած, ժողովրդավարական ավանդույթներ ունեցող երկրներում, ինչպիսին, օրինակ, Ֆրանսիան է, վերապահում կա, թե արդյոք ԵԽ-ն իրավունք ունի՞ խառնվել իրենց երկրի ներքին գործերին»:
Մեկ այլ աշխատանքային խմբի՝ «Եվրոպական եւ նախադեպային իրավունքի ազդեցությունը ժողովրդավարության ձեւավորման վրա» քննարկման ընթացքում ԵԽԽՎ Հայաստանի պատվիրակության անդամ Զարուհի Փոստանջյանը ցավով նշեց, որ ԵԽԽՎ-ն բացառապես քաղաքական նպատակներով առաջնորդվող մարմին է. «Եվ իր օրակարգը միանշանակ քաղաքական որոշումներ կայացնելն է, այլ ոչ թե իր առաքելությունն իրապես իրականացնելը»: Հիշեցրեց ԵԽԽՎ բանաձեւերում սովորական դարձած «մի քայլ առաջ» ձեւակերպումը. «Բայց 10 տարի է անցել, ինչ Հայաստանն անդամակցում է ԵԽ-ին, եւ այդ ընթացքում չենք կարող արձանագրել այդ «մի քայլ առաջ»-ը»: Զարուհի Փոստանջյանը նաեւ նշեց, որ եթե ԵԽ-ն իր առաքելությանը համապատասխան գործադրի իր լծակները՝ «Այդ դեպքում մենք հնարավորություն կունենանք իրականում գնալ մի քայլ առաջ»:
Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի հայկական կոմիտեի համանախագահ Նատալյա Մարտիրոսյանը ելույթում խոսեց ԵԽ կողմից գործադրվող կրկնակի չափանիշների մասին. «Ինչպե՞ս է ստացվում, որ եթե ընտրությունների ընթացքում որեւէ տհաճ դեպք է տեղի ունենում Եվրոպայի խորհրդի հիմնադիր երկրներում՝ դա դիտվում է որպես շատ կոպիտ սխալ, խախտում, եւ անմիջապես կիրառվում են համապատասխան միջոցներ: Իսկ մեր, այսպես կոչված, անցումային (ընդ որում՝ չեմ հասկանում, թե ուր ենք անցնում եւ ուր ենք հասնելու) երկրներում եթե մի նման միջադեպ է տեղի ունենում՝ սա համարվում է որպես հերթական քայլ դեպի ժողովրդավարություն: Ես կարծում եմ, որ ձեզնից շատերի երկրներում շատ տարօրինակ կլիներ, եթե հ/կ-ներին իրենց միջոցառումներն իրականացնելու համար դահլիճներ չտրամադրեին՝ առանց որեւէ պատճառաբանության: Մեկ տարվա ընթացքում մենք 20-ից ավելի նման մերժման դեպքեր ենք ունեցել»: Հավելեց եւս մի փաստարկ, որը հնչել էր նաեւ Զարուհի Փոստանջյանի ելույթում. «Արդեն 2,5 տարի է անցել, եւ ցավոք՝ ոչ մի քայլ դեռ չի արվել բացահայտելու եւ պատժելու մարտի 1-ի 10 զոհերի մեղավորներին: Չեմ կարծում, թե ԵԽ հիմնադիր երկրներում հնարավոր էր նման իրավիճակը»: Նատալյա Մարտիրոսյանը նշեց. «Մարդու իրավունքները բոլորի համար պարտադիր են: Եվ չի կարելի երկրներին բաժանել Ա եւ Բ կարգերի»:
Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը նախ հիշեցրեց, որ իրենք ստիպված էին բողոքել՝ այս ֆորումին մասնակցելու համար. «Իսկ «Հայաստանի քաղբանտարկյալների կանայք» կազմակերպությանը թույլ չտվեցին մասնակցել՝ պատճառաբանելով տեղերի սահմանափակ լինելը: Բայց ինչպես տեսնում ենք՝ տեղերը բավական շատ են, եւ կարող էին մասնակցել»: Խոսելով Ռուսաստանում, Ադրբեջանում եւ Հայաստանում քաղբանտարկյալների առկայության մասին՝ նա նշեց, թե ԵԽ-ն պիտի շատ համարձակ լինի նման հարցեր քննարկելիս. «Ես լիովին կողմ եմ, որ Եվրոպայի խորհուրդը լրջորեն մտածի իր մեխանիզմները՝ ընդհուպ մինչեւ անդամության կասեցում, կիրառելու մասին: Դուք՝ հիմնադիր անդամ երկրներդ, հնարավորություն եք տալիս սնուցելու կոռուպցիան: Դուք՝ ձեր անտարբերությամբ եւ ոչ լիարժեք մոտեցմամբ, հնարավորություն եք տալիս դիկտատուրան ավելի խորանալու»:
Այս ելույթներին արձագանքեց բրիտանացի պատվիրակներից մեկը. «ԵԽ-ն ժամանակին ամենակոշտ պատժամիջոցներն է կիրառել Հունաստանի եւ Թուրքիայի նկատմամբ այդ երկրներում տեղի ունեցած ռազմական հեղաշրջումներից հետո: Սակայն հարցն այն է, թե ո՞րն է այլընտրանքը: Եթե մենք զրկում ենք երկրին ԵԽ անդամությունից, արդյոք դրանից կփոխվի՞ այդ երկրի վարքագիծը, ավելի շա՞տ կհարգվեն մարդու իրավունքները»:
Հայ պատվիրակները բավական անսպասելի աջակցություն ստացան Ռուսաստանում գործող Երիտասարդական իրավապաշտպան շարժման ներկայացուցիչ Դմիտրի Մակարովից, որն արձագանքելով քննարկման ընթացքում հնչած հավաստիացումներին, թե ԵվԽ-ն կարող է ամրապնդել եւ գործի դնել իր լծակները՝ առաջարկեց. «Դադարեցրե՛ք ներկայացնելը, թե ամեն ինչ լավ է, եւ Եվրոպայի խորհուրդն ունակ է հարցեր լուծելու: Երեկ այս շենքի դիմաց ցուցարարների հանդիպեցինք, ինչն ապացույց է, որ չենք կարողանում նրանց խնդիրները լուծել եւ անգամ անդրադառնալ դրանց՝ այս համաժողովի ընթացքում»: «Առավոտի» հետ զրույցի ընթացքում Դմիտրի Մակարովը հաստատեց, թե համարում է, որ Եվրոպայի խորհուրդը կիսում է այս իրավիճակի պատասխանատվությունը. «Այս կազմակերպությունը պիտի հետեւի, որ պահպանվեն մարդու իրավունքները ԵԽ անդամ երկրներում: Չե՛ն պահպանվել, ու սա նաեւ Եվրոպայի խորհրդի պատասխանատվությունն է: Ցավոք, այստեղ չի քննարկվում, թե ինչ կարելի է անել այդ կապակցությամբ»:
Ի դեպ, ֆորումի ոչ բոլոր հայ մասնակիցները հնարավորություն ունեցան հայտնելու իրենց մտահոգությունները: Ասենք, «Ժողովրդավարությունը եւ ներկայացուցչականությունը» խմբի քննարկման ընթացքում Պարույր Հայրիկյանին եւ Գարեգին Չուգասզյանին այդպես էլ չտրվեց խոսքի հնարավորություն: Վերջինս «Առավոտին» ասաց. «Հայաստանից ընդամենը 3-4 հոգի է դահլիճում, բայց մենք չենք կարողանում խոսել՝ ի՞նչ ժողովրդավարության մասին է խոսքը»: Մեր հիշեցմանը, թե սա այնուամենայնիվ Հայաստանին կամ մեր խնդիրներին նվիրված համաժողով չէ՝ Գարեգին Չուգասզյանն այսպես արձագանքեց. «Ես դա ընդունում եմ: Հասկանում եմ, որ սահմանափակումներ կան, բայց դրանք հաղթահարելու եւ արդյունավետ մասնակցության ձեւեր կան: Այս հին մեթոդներով նրանք չեն կարող աշխատել: Կյանքը բարդանում է շատ արագ, մարդիկ հուսահատվում են, որ իրենց ձայնը տեղ չի հասնում, եւ դրանից առաջանում է ժողովրդավարության ճգնաժամ: Դա հաղթահարելու համար պետք է օգտագործվեն նոր գործիքներ: Ես դրա մասին էի ուզում խոսել, որ եթե ԵԽ-ն չփոխի իր աշխատանքի ճարտարապետությունը՝ չի կարողանա խնդիրներին արձագանքել ճիշտ ժամանակին»: Նշենք, որ Գարեգին Չուգասզյանն իր այս նկատառումները հայտնեց նաեւ ԵԽԽՎ քարտուղարության ներկայացուցիչ Մայքլ Ռեմմերտին: