ԻՆՉՊԵՍ ՊԱՇՏՊԱՆԵԼ ՄԱՅՐԵՆԻ ԼԵԶՈՒՆ

Ֆինլանդիայի փորձը

Վերջերս Ֆինլանդիայի գրականության հիմնադրամի հրավերով մեկ շաբաթ անցկացրի Հելսինկիում՝ հրատարակչությունների աշխատանքին ծանոթանալու նպատակով: Գրեթե նույն օրերին մեր խորհրդարանը ընդունել էր օրենքը օտարալեզու դպրոցների մասին: Եվ քանի որ փոքրաթիվ ժողովուրդները մայրենի լեզուն պաշտպանելու (ուշադրություն՝ խոսքը պահպանելու մասին չէ) նույն խնդիրն ունեն, հատուկ ուշադրություն դարձրի այդ երկրի լեզվի պաշտպանելուն ուղղված միջոցառումներին: Նախ շեշտեմ, որ Ֆինլանդիայում անգլերեն խոսում են ոչ միայն ինձ հանդիպած բոլոր հրատարակիչները, ոստիկանները եւ վաճառողները. փողոցում չհանդիպեցի 15- 60 տարեկան որեւէ մարդու, որը հստակ չպատասխաներ անգլերեն տրված հարցին: Մի՞թե բոլոր ֆինները սովորել են օտարալեզու դպրոցում: Ինձ բացատրեցին, որ հանրակրթական դպրոցում օտար լեզուների դասավանդման մակարդակն այնքան բարձր է, որ դպրոցն ավարտելուց հետո բոլորը ազատ խոսում են անգլերեն: Բացի այդ, դպրոցում աշակերտը կարողանում է սովորել եւս մեկ կամ երկու օտար լեզու: Անգլերենի դասաժամերի քանակը ցածր դասարաններում 2 ժամ է, իսկ բարձր դասարաններում՝ 3: Ընդ որում, բոլոր հանրակրթական առարկաները դասավանդվում են միայն ֆիններեն: Գուցե այդ ամենը բավարար չլիներ օտար լեզուներին տիրապետելու համար, եթե ֆինները չգտնեին մի հանճարեղ (այլ ածական այստեղ չի սազում), բայց եւ պարզ լուծում՝ օգտագործել հեռուստատեսությունը: Բոլոր օտարերկրյա թե՛ գեղարվեստական եւ թե՛ վավերագրական ֆիլմերը (անգլերեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, իտալերեն եւ այլն) բացառապես ցուցադրվում են բնագրի լեզվով, սակայն միաժամանակ ուղեկցվում են պատկերի տակ տեղադրված ֆիններեն թարգմանված մակագրով (օտարալեզու բառով՝ տիտրերով). Արտասահմանյան ֆիլմերը չեն կրկնօրինակվում ֆիններեն: Լսելով ֆիլմի բովանդակությունը օտար լեզվով՝ հեռուստադիտողը հաղորդակցվում է օտար լեզվին եւ ընդսմին հմտանում մայրենի լեզվով կարդալու մեջ: Ինձ չհաջողվեց ստույգ պարզել, թեեւ համոզված եմ, որ նման ազատ, բայց եւ կարգավորված երկրում դա պարտադրված է օրենքով: Յոթ երեկո տրամադրելով հեռուստացույց դիտելուն, պարզեցի եւս մի առանձնահատկություն՝ ոչ մի օտարալեզու հաղորդում ֆիննական հեռուստածրագրերում չկա: Ոչ էլ օտար լեզվով հնչող գովազդ: Նույնիսկ Volkswagen-ի «Das Auto» գովազդը գերմաներեն չէր արտասանվում (միայն ցուցադրվում էր): Ավելին, իմ իմացած չորս լեզուներով հանդերձ, այդ հաղորդումների մասնակիցների բերանից հաջողվեց որսալ լոկ մի քանի, այսպես կոչված, «միջազգային» բառ: Ինձ պատմեցին, որ դա օտարալեզու բառերից ֆիններենը ազատելու պայքարի արդյունք է. ծրագրի, որն իրականացվել է XX դարի ընթացքում: Եվ պատկերացրեք. խոսքը մի լեզվի մասին է, որը մինչեւ XVI դարը բանավոր լեզու է եղել: Նշանակալի է, որ ֆինները, պատմականորեն լինելով Շվեդիայի մի մասը եւ ավելի քան 100 տարի ընդգրկվելով ռուսական կայսրության մեջ, կարողացել են իրենց լեզուն անաղարտ պահել եւ մաքրել օտարալեզու բառերից:

Ի՞նչ դասեր կարելի է քաղել այս ամենից: Այն, որ այսօրվա մեր հանրակրթական դպրոցի շրջանավարտը չի խոսում օտար լեզվով (խորհրդային դպրոցի աշակերտները նույնպես)՝ պայմանավորված է երեք հիմնական գործոնով՝ վատ դասագիրք, դասավանդման սխալ եղանակ (օտարալեզու բառով՝ մեթոդիկա) եւ վատ ուսուցիչ: Եկեք ուսումնասիրենք ֆինների փորձը: Եթե պետք է՝ ընդօրինակենք ուսուցման եղանակը, թարգմանենք օտար լեզվի նրանց դասագրքերը, վերապատրաստենք ուսուցիչներին: Իսկ օտար լեզուն ուսանելու ֆինների գտած հանճարեղ միջոցը շատ հեշտ է կիրառել: Ֆիլմի մակագրումը շատ ավելի դյուրին է եւ այնքան ծախսատար չէ, որքան կրկնօրինակումը հայերեն: Որը, ի դեպ, շատ վատ է արվում, իսկ հաճախ էլ ականջ է ծակում սխալ շարահյուսությամբ: Թող Մայքլ Դուգլասը խոսի անգլերեն, Ժան Մարեն՝ ֆրանսերեն, իսկ Ալիսա Ֆրեյնդլիխը՝ ռուսերեն: Թող լատինամերիկյան հեռուստավեպերի հերոսները խոսեն իսպաներեն կամ պորտուգալերեն: Բայց բոլոր ֆիլմերը պետք է ունենան հայերեն մակագրեր: Թող բոլոր լեզուները հավասարապես ներկայացվեն հայի ականջին: Ցանկացած մենաշնորհ անարդյունավետ է եւ վտանգավոր, հատկապես օտար լեզվի մենաշնորհը:

Կասկած չկա, որ ամեն մի հայ պարտադիր պետք է իմանա ոչ միայն ռուսերեն, այլեւ անգլերեն: Ինչպես նաեւ այլ լեզուներ: Այլապես մենք մեկուսացված կմնանք աշխարհից եւ չենք կարողանա համաքայլ շարժվել XXI դարում արագ ընթացող համընդհանրացմանը (օտարալեզու բառով՝ գլոբալիզացիային): Այդ ամենի հետ միասին հայերենը պետք է ոչ թե տուժի, այլ միակ հիմքը լինի որակյալ կրթություն ստանալու համար: