«ԱՄԵՆԱԲԱՐՁՐԱԿԱՐԳ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ ԼԵԶՎԱՄՇԱԿՈՒՅԹՆ Է»

Հարցազրույց ՀՀ Սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանի հետ

– «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» հիմնադրամը ձեւավորվեց որպես Սփյուռքի մշակութային կյանքն աշխուժացնող միջոց: Այսօր Սփյուռքի նախարարությունը ի՞նչ ծրագրով է մասնակցում «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթի» գործունեությանը:

-«Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» հիմնադրամը զգալի ներդրում ունի Հայրենիք-Սփյուռք մշակութային կապերն ամրապնդելու, Սփյուռքում ձեւավորվող մշակութային իրողությունները սերունդներին մատուցելու գործում: Հիմք ընդունելով «Ընդունակությունը քայլք է, տաղանդը՝ վազք, հանճարը՝ թռիչք» իսահակյանական իմաստնությունը, մենք նպատակահարմար գտանք ընդլայնել համահայկական մշակութային ներուժը ներկայացնելու հնարավորությունները: Հենց այս հիմքով էլ «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» համահայկական մշակութային 4-րդ փառատոնը ՀՀ Սփյուռքի նախարարության ղեկավարությամբ 2010թ. ձեռք է բերել որոշակի առանձնահատկություններ, այն է՝ փառատոնն իրականացվում է ամբողջ տարվա ընթացքում, ընդլայնվել է մասնակիցների աշխարհագրությունը: Փառատոնն սկսվել է ապրիլ ամսին՝ «Կերպարվեստի օրեր» միջոցառմամբ: Կազմակերպվել են եւ շարունակվում են կազմակերպվել մասնագիտական համաժողովներ՝ Սփյուռք-Սփյուռք, Սփյուռք-Հայրենիք մասնագիտական ցանցի ստեղծման նպատակով: Հարկ եմ համարում հատկապես նշել փառատոնի «Հայ գրականության օրերի» շրջանակում ՀՀ Սփյուռքի նախարարության եւ Հայաստանի գրողների միության կողմից կազմակերպված «Գրողների համահայկական 5-րդ համաժողովը», որին առաջին անգամ մասնակցեց շուրջ 100 գրող:

Մեր նախարարության գործունեության շրջանակներում չեն կարող չներառվել Սփյուռքի մշակութային, կրթական հիմնահարցերը: ՀՀ Սփյուռքի նախարարությունը Հայաստան-Սփյուռք գործակցության պետական քաղաքականության շրջանակում իրականացնում է «Մեր մեծերը» խորագրով ծրագիրը, որը նվիրված է սփյուռքահայ անվանի հայորդիներին:

Հայ ժողովրդի ամենաբարձրակարգ մշակույթը մեր արքայական լեզվամշակույթն է, մեր ոսկեղենիկ մայրենին՝ իր երկու գրական ճյուղերով: Հիմք ընդունելով հայոց լեզվի եւ հայ գրական մշակույթի ազգապահպան դերը՝ ՀՀ Սփյուռքի նախարարությունը կազմել եւ արեւելահայերեն ու արեւմտահայերեն տպագրել է «Սովորի՛ր մեծերից» եւ «Սորվի՛ր մեծերեն» ժողովածուները:

Նախարարությունն իրականացրել է մի շարք նպատակային միջոցառումներ. կազմակերպել «Արեւմտահայերենի միասնական (հիմնական) դասագրքերի ստեղծման սկզբունքները» թեմայով համահայկական գիտաժողով, իրականացվել է «Արեւելահայերեն-արեւմտահայերեն եւ հակառակը փոխարկիչ» թարգմանչական ծրագիրը:

Սփյուռքում արեւմտահայերենի ուսուցման հարցերով զբաղվում են շատ ու շատ գիտնականներ, համահայկական կառույցներ, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությունը, Կյուլբենկյան հիմնարկությունը: Տեղին է նշել, որ «Արեւմտահայերենի ուսուցման վիճակը Սփյուռքում» թեմայով Հայաստանում կազմակերպված համահայկական գիտաժողովն իր ընդգրկման շրջանակներով զգալիորեն առանձնանում է, քանի որ դրան, ի դեմս ՀՀ Սփյուռքի նախարարության, առաջին անգամ մասնակցում էր ՀՀ կառավարությունը: Մեծ էր համաժողովում ՀՀ գիտնականների մասնագիտական ներդրումը:

Շուրջ 25 տարի անուշադրության մատնված Լատինական Ամերիկայի հայկական համայնքներում նախարարության կողմից իրականացվել են կրթամշակութային ծրագրեր, Հայաստանից հյուրախաղերի են մեկնել սիրված երգիչներ, արվեստի գործիչներ, մասնագետներ՝ տեղի ուսուցիչներին վերապատրաստելու համար: Համապատասխան ծրագիր է մշակված Սան Պաուլոյի համալսարանի հայագիտական կենտրոնի համար:

Հայաստան-Սփյուռք մշակութային գործակցության շրջանակներում 2009թ. Երեւան հյուրախաղերի է եկել Մարսել քաղաքի «Ֆրանսիայի երիտասարդական միության» պարի համույթը (ԺԱՖ-ը)՝ Պասկալ Շամասյանի ղեկավարությամբ: Այս խմբի պարողների եւ պարուսույցների համար կազմակերպվել են մասնագիտական դասընթացներ հայ պարարվեստի լեգենդ Վանուշ Խանամիրյանի ուժերով: Օգոստոսի 2-8-ը ԺԱՖ-ի պարային համույթը փառատոնի շրջանակներում Հայաստանում հանդես կգա մենահամերգով:

– Դեռեւս 1992 թվականին Հայաստանի թատերական գործիչների միության նախաձեռնությամբ եւ անվանի դերասան Խորեն Աբրահամյանի գլխավորությամբ հրավիրվեց Սփյուռքի թատրոնների առաջին հայաստանյան փառատոն: Նպատակահարմար չե՞ք գտնում վերականգնել այն, մանավանդ որ, այսօր, քան երբեւէ, Սփյուռքի թատրոնները հայրենիքի աջակցության կարիքն ունեն:

– Յուրաքանչյուր ժողովրդի ինքնության պահպանության գործում մեծ է նրա հոգեւոր-մշակութային, պատմաբարոյական արժեքային համակարգի ներկայացումը եւ մատուցումը սերունդներին՝ հատկապես գրականության ու թատերական արվեստի միջոցով: Սույն կարեւոր հանգամանքի հաշվառմամբ էլ, ինչպես ամբողջ տարվա ընթացքում, այնպես էլ «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» փառատոնի շրջանակներում զգալի տեղ է հատկացվել սփյուռքահայ թատերական արվեստին, հայրենիքում նրանց թատերական հյուրախաղերի կազմակերպմանը: Հրավիրել ենք Բեյրութի ՀԲԸՄ հայ երիտասարդական ընկերակցության Վահրամ Փափազյանի անվան, Մոսկվայի հայկական թատրոններին, «Համազգային» հայ կրթական եւ մշակութային միության Նյու Ջերսիի թատերախմբին: Թատերական արվեստի պատշաճ ներկայացումը ոչ միայն արժանի շարունակությունն է նախկին բարի ավանդույթների, այլեւ, հավատացած եմ, գրավականն է եւ երաշխիքը մեր ժողովրդի առասպելական կենսուժի, հայկականության որակների եւ արարումների սերնդափոխության: Հայրենիքում հյուրախաղերը զորացնում, նոր լիցք են հաղորդում հատկապես ինքնագործ թատերական խմբերին, մարդկանց, որոնք սիրով իրենց ազատ ժամերը նվիրում են հայապահպանությանը:

– Խոսեցինք Սփյուռքի թատրոնների մասին: Հետեւաբար չենք կարող անտեսել 1858 թվականին հիմնադրված եւ մինչ օրս գործող Սփյուռքի առաջին եւ միակ պրոֆեսիոնալ թատրոնը՝ Թբիլիսիի Պետրոս Ադամյանի անվան դրամատիկական թատրոնի խնդիրը: Վերջինիս շենքը փլուզման եզրին է, ինչը հասկանալի պատճառներով ձեռնտու է վրաց իշխանություններին:

– Մենք տեղյակ ենք Թբիլիսիի Պետրոս Ադամյանի անվան թատրոնի վիճակին: Հանդիպել ենք ղեկավարության հետ, ծանոթացել նրանց խնդիրներին: Թատրոնի շենքն իսկապես վթարային է: Այս հարցը քննարկվել է Վրաստանի իշխանությունների հետ: Հարցի քննարկումներում գործուն մասնակցություն է ցուցաբերում նաեւ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը: Վրաստանի իշխանությունները խոստացել են պետական միջոցներով վերանորոգել թատրոնը: Հայաստանի Հանրապետությունն ամեն տարի ԱԳՆ-ի խողովակներով սուբսիդիաներ է տալիս թատրոնին: Թատրոնի գործունեությունը գտնվում է մեր ուշադրության կենտրոնում: 2009 թ. մենք հրավիրել ենք այս թատրոնին, որը ՀՀ Սփյուռքի եւ մշակույթի նախարարությունների հովանավորությամբ հյուրախաղերով հանդես եկավ Երեւանի Գ. Սունդուկյանի անվան պետական ակադեմիական թատրոնում:

– Սփյուռքում ապրող որոշ արվեստագետներ արժանացել են պատվավոր կոչումների, մինչդեռ շատ-շատերը մոռացության են մատնվել կամ մեզանում պատճառաբանում են, թե նրանք այլ երկրների քաղաքացիներ են: Լինելո՞ւ է, արդյոք, համամասն եւ համաչափ մոտեցում բոլորի նկատմամբ: Չէ՞ որ Սփյուռքում ստեղծագործողները եւս ծառայում են հայ արվեստին:

– Հայաստանի անկախությունից հետո շուրջ 17-18 տարի Սփյուռքի ստեղծագործող անհատների հարցերը գրեթե անտեսված էին: Հայաստանում պետության կողմից ուշադրության էին արժանանում եւ խրախուսվում արժանավոր արվեստագետները, մտավորականները, իսկ Սփյուռքինը՝ ոչ: Ստեղծվեց ՀՀ Սփյուռքի նախարարությունը, որի գործունեության կարեւոր ուղղություններից մեկն էլ Սփյուռքի արվեստագետներին, մտավորականներին, ուսուցիչներին խրախուսելն է: Նշենք նաեւ, որ Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանը, բարձր գնահատելով Սփյուռքի հայ արվեստագետներին, մտավորականներին եւ ուսուցիչներին, հաշվի առնելով նրանց կարիքները, ինչպես նաեւ ներդրումները հայապահպանության գործում, Հայաստանի Հանրապետության պետական տոների կապակցությամբ պետական պարգեւներով խրախուսում եւ պարգեւատրում է Սփյուռքի հայտնի անհատներին:

Կարծում եմ, «հավասար» հասկացության գործածումն այս դեպքում տեղին չէ, բայց մոտեցումները, ինչ խոսք, պետք է համակարգված լինեն, անկասկած պետք է խրախուսվեն արժանավորները: Սփյուռքահայ մտավորականների, արվեստագետների խրախուսման գործընթացում մենք անպայման հաշվի ենք առնում համայնքների եւ ՀՀ դեսպանությունների կարծիքները: