«ԽԱՂԱՂԱՐԱՐ ՈՒԺԵՐԸ ԵՐԲԵՎԷ ԽԱՂԱՂԱՐԱՐ ՉԵՆ ԼԻՆԵԼՈԻ»

Կարծում է ԱԺ պատգամավոր Վարդան Բոստանջյանը

– Ինչպե՞ս եք գնահատում այս պահին ղարաբաղյան հարցի կարգավորման ընթացքը, եւ ինչո՞ւ եկավ ու գնաց ԱՄՆ պետքարտուղարը:
– Ինձ թվում է, ընդհանրապես մոլորակում բոլոր տիպի հարցերը, մինչեւ անգամ փոքր թվացող, գերտերություններն են որոշում: Այդպիսի ակումբ կա, կամ ժողովրդի մեջ ընդունված է՝ Կոմիտե են ասում, եւ այլն, հենց դրանք են, որոնց մի մասը՝ ի պաշտոնե, մի մասը աքսիոմատիկ զբաղվում են այդ հարցերով: Հասկանալու համար, թե սրանք ինչ ուժեր են, պետք է հասկանալ, որ սրանք մեր՝ հասարակ մահկանացուներիս պես մաքսիմալիստներ չեն, որոնք խնդիրը ուզում են լուծել մեկ օրում, մեկ շաբաթում կամ մեկ տարում: Եթե խնդիրը պահանջում է երկարուձիգ տարիներ, ուրեմն այդքան ժամանակ պետք է անցնի: Որպեսզի ամրապնդեմ իմ խոսքը, մեկ օրինակ ներկայացնեմ: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Իոսիֆ Բրոզ Տիտոն կարողացավ իր տարածքում ստեղծել աշխարհազոր՝ մեկուկես միլիոն մարդով, որպեսզի ձեւավորի Հարավսլավիա պետությունը: Նրանք համբերատար սպասեցին գրեթե կես դար, որպեսզի այդ նույն Հարավսլավիայից ստեղծեն հազար կտոր երկիր, ավելին, ստեղծել անգամ երկիր, որը գոյություն չի ունեցել:
– Բոլոր այն մարդիկ, ովքեր անմիջականորեն կապ ունեն Ղարաբաղի հարցի հետ, մասնակցել են պատերազմին, միանշանակ պնդում են, որ մենք զիջելու բան չունենք, չեն ընդունում փոխզիջում ասվածը, օրինակ՝ «Հանրապետություն» կուսակցության ներկայացուցիչ Սմբատ Այվազյանը ասաց, թե մենք արդեն մեր բաժին զիջումն արել ենք: Բայց ես հասկանում եմ, որ էլի ինչ-որ բաներ մեր կողմից «փոխզիջվելու» են:
– Ի դեմս Այվազյանի, ի դեմս ձեզ, նաեւ մեր ազգի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ այդպես են մտածում, այդպես եմ մտածում նաեւ ես, զիջելու բան չունենք: Ագրեսիա չի եղել, ազգային-ազատագրական պայքար է եղել, վերջապես հայ մարդը կարողացել է ձեռք բերել իր հողը, ինքնորոշվել: Բայց արի ու տես, երբ մենք խոսում ենք փոքր-ինչ մեղմ նոտաներով, դա ոչ այլ ինչ է, քան այն, որ հասկանում ենք՝ մենք փաստորեն չունենք այդքան մեծ հնարավորություններ՝ դիմակայելու, ոչ թե Ադրբեջանին, «Բոժե ուպասի», այլ այդ գերուժերին, որոնք ինչ ուզենան՝ կարող են անել: Ես իմ այս խոսքերով չեմ ուզում զսպվածության նոտան ավելի ձգել իմ հասարակության մեջ, բայց ես ուզում եմ նաեւ իրատեսության դաշտում գտնվել: Սրանց դեմ «խաղ չկա», դրա վառ վկայությունը ես բերեցի՝ Հարավսլավիայի պատմությունն էր, որքան էլ ուզեցին պայքարել սրանց դեմ՝ չկարողացան: Միայն այն երկակի ստանդարտները, որ կիրառվում են, բավական է այս ամենը հասկանալու համար: Ի՞նչ են մադրիդյան սկզբունքները, իրենց համար ստեղծված սկզբունքներ, որ երբ պետք է՝ հարցը սառեցված թողնեն, երբ պետք է՝ անցնեն կտրուկ լուծումների: Եվ մեկը, եւ մյուսը իրենց մոտ են պահում, եւ ոչ հզոր երկրները մնում են պարտադրվածի դերում:
– Այդ խաղաղարար ուժերի առաքելությունը ո՞րը պետք է լինի, եւ նրանց ներկայությունը արդյոք վտանգավոր չի՞ լինի մեր կամ Ադրբեջանի համար:
– Այդ անվան տակ եւ Ադրբեջանի համար է վատ լինելու, եւ Հայաստանի համար: Իրենք, հասկանալի է, երբեւէ խաղաղարար չեն լինելու, իրենք ունենալու են նպատակներ, իսկ այդ նպատակները մենք հասկանում ենք:
– Ես չեմ հասկանում:
– Ուզում եք ե՞ս ասեմ՝ կա Պարսկաստան, կա Աֆղանստան, կան տարբեր երկրներ տարածաշրջանում եւ այլն, եւ այլն, այսինքն՝ նման մի ոտատեղի առկայությունը իրենց այլ խնդիրների լուծմանն է ուղղված եւ ոչ Հայաստանի կամ ոչ էլ Ադրբեջանի խնդիրների լուծմանը:
– Խաղաղ տարածաշրջան, կայուն տարածաշրջան եւ այլն, սրանք ուրեմն ի՞նչ են նշանակում, ոչի՞նչ:
– Ես հասկանում եմ այսպես՝ նման հեզ բառերի տակ թաքնված են բոլորովին այլ նպատակներ:
– Մեր զրույցից ես տխուր եզրահանգումներ եմ կատարում, ուրեմն մենք գործո՞ն չենք, դատապարտվա՞ծ ենք եւ ոչինչ չե՞նք կարող անել:
– Մենք դատապարտված չենք, ես չեմ կիսում ձեր պեսիմիզմը, անշուշտ՝ գործոն այն ծավալով, որը դուք եք ուզում պատկերացնել, երբեք էլ փոքր երկիրը չի կարող լինել: Բայց ցանկացած պարագայում եթե կա երկիր, կա ազգ, ուրեմն այն ինչ-որ չափով կարող է գործոն լինել: Ինչ վերաբերում է այդ գործոնը հնարավոր արդյունավետ դարձնելուն, դա մեզանից է կախված: Թե որքան «գեղեցիկ» երկիր կարող ենք լինել, ժողովրդավարական արժեքները ինչպես կգրանցենք, մարդկային հարաբերությունների դաշտը ինչպես կկարգավորենք: Եթե մենք ինքներս այդ բոլորին մատների արանքով նայենք…
– Մենք մատների արանքով էլ նայում ենք:
– Դուք ասացիք, դա էլ կգրեք, ես չեմ վիճարկում, ուրեմն, եթե այդպես է, կդադարենք գործոն լինելուց: