«ԱՐՅՈՒՆՈՎ ՁԵՌՔ ԲԵՐՎԱԾԸ ՍՏՈՐԱԳՐՈՒԹՅԱՄԲ ԵՏ ՉԻ ՏՐՎՈՒՄ»

Վստահ է «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի անդամ Սմբատ Այվազյանը

– Ադրբեջանի նախագահի վերջին հայտարարությանը եւ խոստումներին՝ տարածքները վերադարձնելու մասին, Հայաստանում բավականին բուռն արձագանքեցին: Դուք, որպես արցախյան ազատամարտի մասնակից, ինչպե՞ս եք գնահատում Ալիեւի այս հայտարարությունը, ինչո՞ւ է նա ժամանակ առ ժամանակ նման հանդուգն եւ իրականությանը չհամապատասխանող հայտարարություններ անում:

– Պատճառը, առաջին հերթին, Հայաստանի այսօրվա իշխանությունների կողմից իրականացվող սխալ արտաքին քաղաքականությունն է: Իրականությունը նորից մնում է նույնը, գուցե կրկնվում եմ, բայց իրականությունը հետեւյալն է՝ չունենալով լեգիտիմություն, այսօրվա իշխանությունները փորձեցին ինչ-որ կերպ աշխարհին դուր գալու միջոցով իրենց լեգիտիմության խնդիրները լուծել եւ գնացին անընդհատ զիջումների, եւ ադրբեջանցիներին թվաց, թե ուր որ է՝ Ղարաբաղը իր ամբողջ տարածքով, գուցե մտքներով անցնում է, որ Սյունիքն էլ հետը, իրենց նվեր կտան, միայն մնան աթոռին: Դա է պատճառը, որ ադրբեջանցիները միանգամից սկսեցին եւ ռազմատենչ հայտարարություններ անել, եւ դիմել ռազմական գործողությունների, եւ նման, այո, իրականությանը չհամապատասխանող հայտարարություններ անել անգամ նախագահի մակարդակով: Ալիեւի այդ հայտարարությունը իրականության հետ բացարձակ կապ չունի, Ղարաբաղը միշտ եղել է հայկական, եղել է հայերինը եւ մնալու է հայերինը: Ադրբեջանում, Հայաստանում նախագահներ կգան ու կանցնեն, Ղարաբաղը մնալու է հայկական, չգիտեմ՝ անկախ կարգավիճակով կամ Հայաստանի կազմում, ինձ համար սրանք երկրորդական խնդիրներ են, բայց որ Ղարաբաղը մնալու է հայկական, ես դրանում համոզված եմ:

– Դուք նշեցիք, որ նման հայտարարությունների պատճառը իշխանությունների վարած սխալ արտաքին քաղաքականությունն էր, այնուամենայնիվ, Ալիեւի այդ եւ բոլոր մյուս հայտարարություններին առաջինը կոշտ արձագանքում են հենց իշխանությունների ներկայացուցիչները:

– Ժամանակին իշխանությունների վիճակը շատ ավելի ծանր էր, եւ նրանք գնացին նույնիսկ Ցեղասպանության հարցի վիճարկմանը՝ ստորագրելով հայտնի արձանագրությունները: Հիշեք Հիլարի Քլինթոնի ասածը, երբ հայտարարեց, որ թուրքերը որեւէ նախապայման առաջ չեն քաշում, պահանջում են այն, ինչ ստորագրել է հայկական կողմը: Իմանալով, որ Սերժ Սարգսյանը շախմատային հակում ունի, ասաց՝ ձեռք ես տվել, խաղա: Սրանից ոգեւորված՝ ադրբեջանական իշխանությունները իրենց ազատ են զգում: Ես կարծում եմ՝ լեգիտիմ նախագահի դեպքում Ալիեւը նման հայտարարություններ չէր կարող անել: Ես մեղքը մեր վրա եմ բարդում: Բնական է, նա պիտի ուզի, իսկ մենք գործով ապացուցել ենք, մենք վերցրել ենք, թուրքերից ազատագրել ենք մեր հայրենիքը, ապահովել ենք մեր Արցախի անվտանգության գոտին, հիմա մենք խնդիր չունենք եւ տալու բան չունենք: Եթե ճիշտ դիվանագիտություն վարենք, իսկ դրա համար անձամբ ես, որպես քաղաքացի, իմ լուման դնում եմ, մարդիկ իրենց հարկերը վճարում են, որպեսզի արտաքին քաղաքականությունը նորմալ աշխատեր, ամեն ինչ շատ ավելի լավ կլիներ: Մինչդեռ մեր արտաքին քաղաքականությունն անգամ ոչ թե զրոյական է, այլ վնասաբեր:

– Հիմա նորից խոսվում է մադրիդյան սկզբունքների մասին, անգամ կարծես վեճ է գնում որակումների ընտրության հարցում. ոմանք ասում են, թե այս փուլը վերջնական է հարցի կարգավորման համար, ուրիշները պնդում են, թե սա պարզապես նոր փուլ է: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ փուլ է, իշխանությունները գնո՞ւմ են հարցի կարգավորմանը, թե՞ ձգելու են:

– Բոլորը ասում են, թե ԱՄՆ պետքարտուղարի այցը դատարկ այց էր: Ես այդպես չեմ կարծում: Նա եկավ-ամփոփեց, ասաց, որ հիմնական պայմանավորվածությունները ձեռք են բերվել, եւ ազդարարեց ավարտական փուլի սկիզբը: Ավարտական փուլը ես չեմ կարող ասել՝ ինչքան կտեւի, կարծում եմ՝ շատ երկար չի տեւի: Ամբողջ աշխարհն այս տարածաշրջանի հետ կապված ծրագրեր է մշակել, ֆինանսներ է տրամադրել, կարծես ամեն ինչ պատրաստ է պրոյեկտների իրականացման համար, մնում է կայուն տարածաշրջանի ապահովումը: Իսկ կայուն տարածաշրջան, իրենց պատկերացումներով, նշանակում է Ղարաբաղի լուծված հարց: Քլինթոնը հստակ ասաց՝ այս հարցը պետք է լուծվի, մի խանգարեք, համաձայնեք, որ հարցը լուծվի այնպես, ինչպես միջազգային հանրությունն է ուզում, այդ դեպքում դուք կունենաք ձեր ուզած նախագահը եւ կկարողանաք կառուցել ձեր ուզած երկիրը: Ես կարծում եմ՝ այս կարճ այցելությունը շատ էական էր Հայաստանի համար: Հիմա մենք պետք է կողմնորոշվենք, թե ինչ պետք է անենք: Իմ կարծիքով՝ առաջին հերթին Սերժ Սարգսյանը պետք է կողմնորոշվի, թե ինչ պետք է անի: Եթե գնա այն ճանապարհով, որով նրան տանում են, կլինի դավաճանական ճանապարհ: Էդ աթոռները, փողերը, դրանք բոլորն անցողիկ բաներ են, թող Սերժը հիշի՝ որտեղից ուր է եկել-հասել, ի՞նչն է խանգարում նրան նորից ետ գնալ այնտեղ: Ես կարծում եմ՝ ինքը չպետք է տրվի էժանագին որեւէ խնդրի, հանկարծ ճակատի վրա կփորագրվի դավաճան: Ես չեմ չարախնդում, ասում եմ իրավիճակից ելնելով, ինքը սխալ ուղղությամբ է գնացել, հիմա թող չշարունակի, թող կանգ առնի: Նպաստավոր լուծում մենք չենք ունենալու, քանի մեր ներսի խնդիրները չենք լուծել, քանի իրար չենք հասկացել, քանի ճիշտ ուղու վրա չենք դրել երկրի զարգացումը: Մենք պատմական ճիշտ ուղուց շեղվել ենք, այսօր պետք է ետ գնանք այդ ուղին, մնացածը մենք ի վիճակի կլինենք շտկել:

– Ըստ որոշ վերլուծաբանների, այսօրվա իշխանությունը Ղարաբաղի հարցում փորձում է անել այն, ինչ ժամանակին ուզում էր անել առաջին նախագահը: Դուք, որպես ՀԱԿ-ի անդամ քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ, կիսո՞ւմ եք այս կարծիքը:

– Էապես տարբեր բաներ են. նախ՝ ինքս 97-ին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կարգավորման տարբերակին դեմ եմ եղել: Ես հիմա էլ գտնում եմ, որ մենք հաղթել ենք, հաղթածը, արյունով ձեռք բերվածը ինչ-որ թղթով, ինչ-որ ստորագրությամբ ետ չի տրվում, երկրորդ՝ ժամանակը, պահը, բաց է թողնված: Տեր-Պետրոսյանի ծրագրով 97-ին եթե Ղարաբաղի խնդիրը լուծվեր, մենք աշխարհի զարգացումներից դուրս չէինք մնա, կունենայինք անվտանգության դոկտրինայի հիմք: Հիմա գնալ այդ լուծմանը ինձ համար բացարձակ ընդունելի չէ:

– Այնուամենայնիվ, դուք կո՞ղմ եք, որ հարցը լուծում ստանա, եւ ձեզ համար ընդունելի լուծումը ո՞րն է:

– Ես կողմ եմ խաղաղության, ես կողմ եմ, որպեսզի մենք կարողանանք հասնել նրան, որ տարածաշրջանում լինի իրական խաղաղություն, երկիրը կարողանա զարգանալ:

– Դուք ընդունո՞ւմ եք փոխզիջում ասվածը:

– 1994-ին փոխզիջում եղավ՝ մենք չգրավեցինք ավելի շատ, մինչդեռ հանգիստ կարող էինք գրավել, Գյանջայի շրջանը չգրավեցինք, Ադրբեջանին չզրկեցինք Վրաստանի հետ սահմանից, այդքան զիջումներ ենք արել, դրանից ավելի էլ ի՞նչ անենք, մենք հո ամեն ինչ չե՞նք կարող զիջել:

– Համանախագահները ցանկություն հայտնեցին աշնանն այցելել ազատագրված տարածքներ, ինչո՞վ է պայմանավորված նրանց այս ցանկությունը: Եվ պարզ էլ չէ, թե կոնկրետ ո՞ւր են այցելելու՝ Աղդա՞մ եւ Ֆիզուլի՞, թե՞ Շահումյան եւ Գետաշեն:

– Ես որեւէ վատ բան չեմ տեսնում, եթե իրենք Ստեփանակերտ գնում են, ի՞նչ տարբերություն՝ Ստեփանակերտն էլ է մերը, Ֆիզուլին էլ է մերը, Աղդամն էլ է մերը: Ուր ուզում են, թող գնան, ես պատրաստ եմ իրենց ուղեկցել, նույնիսկ, եթե ուզում են գնալ Շահումյան, որը եւս մերն է, խնդրեմ, ես Շահումյանի բոլոր արահետները, անտառների բոլոր բացատները անգիր գիտեմ, պատրաստ եմ իրենց ուղեկցել, մեր պատմական-մշակութային հուշարձաններն էլ իրենց այնտեղ ցույց տալ:

– Մի փոքր շեղվելով Ղարաբաղի հարցից՝ ընդդիմության մասին հարցնեմ: Իմ սուբյեկտիվ դիտարկմամբ, այսօր ընդդիմությունը պասիվ, հանգիստ, խնդիրներ չստեղծող է, մինչդեռ հայտնի աֆորիզմն է, որ ուժեղ է այն իշխանությունը, որը իր թիկունքին ունի ուժեղ ընդդիմություն, ինչո՞ւ ընդդիմությունը չի ուժեղանում, արդյոք իշխանության բոլոր քայլերը ընդդիմությանը բավարարո՞ւմ են:

– Ձեր ասած աֆորիզմը վերաբերում է նորմալ, լեգիտիմ իշխանություններին, այս դեպքում այդ խոսքը տեղին չէր, կներեք: Երկրորդը, այո, առաջին հայացքից կարծես հանդարտ վիճակ է, բայց դա՝ միայն առաջին հայացքից: Երկրում բոլոր քաղաքական ուժերը կարծես պատրաստվում են ինչ-որ բանի, բոլորը հասկանում են, որ Սերժ Սարգսյանի աթոռը ճոճվում է: Բոլոր ուժերը, անկախ նրանից՝ ընդդիմություն են, թե դիմություն, դա զգում են, եւ բոլորը ասում են, որ Սերժ Սարգսյանը որպես նախագահ չկայացավ: Բոլորը նախապատրաստվում են: Այս փուլը գուցե հանդարտ է գնում, բայց ես վստահեցնում եմ՝ մեր երկրում կա ընդդիմություն, որը պատրաստ է իշխանափոխություն իրականացնելու, վերցնելու իշխանությունը եւ ղեկավարելու երկիրը: Ես ժամկետների հետ կապված որեւէ բան չեմ ասում: Գուցե առաջ ես շատ էի շտապում, բայց գուցե սպասելը, հանդարտ ընթացքով գնալը հզորի գործ է, հզորության նշան է: Փաստորեն, այս վիճակում երկրում շատ թույլ իշխանություն կա եւ իմաստուն, հզոր ընդդիմություն՝ հզոր առաջնորդով:

– Իմ տպավորությամբ՝ ՀԱԿ-ի կազմավորմամբ անդեմ դարձան բոլոր այն քաղաքական ուժերը, որոնք մինչ այդ առանձին էին գործում՝ եւ «Հանրապետությունը», եւ ՀԺԿ-ն, եւ մյուսները իրենց ուրույն դիմագիծն ունեին քաղաքականության մեջ, շատ ավելի ծանրակշիռ էին, հիմա, իմ տպավորությամբ, մի տեսակ միաձուլվել եք եւ կորցրել եք ձեր կուսակցական անհատականությունը;

– Որպես քաղաքական գործիչ՝ պետք է ասեի՝ ոչ, համամիտ չեմ ձեր ասածներին, բայց անկեղծ լինելով՝ պետք է ընդունեմ, որ այդպիսի բան կա: Գուցե պատճառն այն է, որ ընդհանուր մեկ խնդիր է դրված ՝ երկրում չարիքի առանցքը ոչ լեգիտիմ իշխանությունն է, սրա դեմ է պայքարը: Գաղափարական պայքարը, որ պետք է տարվեր առանձին-առանձին, կարծես այս չարիքի խնդիրը կլանել է իր մեջ, սա է պատճառը, որ ամեն կուսակցություն իր խնդիրը հետին պլան մղելով՝ փորձում է ընդհանուր խնդրի լուծմանը հասնել: Բայց ես կարծում եմ՝ ապագա Հայաստանում այս կուսակցությունների մեծ մասը, որպես առանձին կուսակցություն, լուրջ դերակատարություն կունենան: