ԳՈՒՑԵ ՆԻԿՈՅԱՆԸ ՃԻ՞ՇՏ Է, ԵՎ ՆՐԱՆՔ ԻՐՈՔ ՄԱՐՍԻ՞Ց ԷԻՆ

Հարցնում է Փաստահավաք խմբի նախկին անդամ Անդրանիկ Քոչարյանը

– Իշխանական գործիչները չեն ուզում անդրադառնալ Ձեր եւ Փաստահավաք խմբի մեկ այլ նախկին անդամի՝ Սեդա Սաֆարյանի «Բանակի ներգրավումն ու մասնակցությունը հետընտրական գործընթացներին եւ մարտի 1-2-ի իրադարձություններին» զեկույցին, մասնավորապես պատճառաբանելով, որ այն շատ ծավալուն է: Գուցե իրոք, ինչպես ենթադրություն է արվել, դիտավորյա՞լ եք այդքան ծավալուն գրում, որ ոչ ոք չկարդա:
– Մենք ունեցել ենք շատ ավելի ծավալուն զեկույցներ: Սա 5-րդն է: Եվ զեկույցը գրելիս երբեք չենք մտածում դրա՝ ծավալուն լինելու, այլ մտածում ենք զեկույցի ամբողջական լինելու մասին: Իհարկե՝ եղան դժգոհություններ ծավալի վերաբերյալ, մասնավորապես Սամվել Նիկոյանը դժգոհեց՝ ցույց տալով, որ կարդալն իր համար բավականին բարդ զբաղմունք է: Ես կարծում եմ, որ դա ճիշտ չէ, եւ պարոն Նիկոյանը ճիշտ կաներ՝ անկախ ծավալի մեծությունից, պարտադիր կարդար: Անկախ նրանից, թե ինքը հիմա զբաղվո՞ւմ է մարտի 1-ի դեպքերով, թե չի զբաղվում՝ պետք է հաշվի առնի, որ կրում է որոշակի պատասխանատվություն մարտի 1-ի դեպքերն անաչառ ուսումնասիրելու եւ հանրությանը ներկայացնելու համար: Եվ այն, ինչ որ ինքը չի իրականացրել կամ չի կարողացել իրականացնել որպես «Մարտի 1»-ի ժամանակավոր հանձնաժողովի նախագահ իր պաշտոնավարման ընթացքում՝ հիմա իրեն նորից առիթ է տրված, որ շատ ավելի լուրջ անդրադառնա այդ հարցերին: Բայց հասկացա իր պատասխաններից, որ բացարձա՛կ ցանկություն չունի հիմա զբաղվել բաց թողնված փաստերի ուսումնասիրմամբ: Եվ կարծում եմ, որ այդպիսի մոտեցում եղել է նաեւ այն ժամանակ, երբ նա ղեկավարում էր ժամանակավոր հանձնաժողովը: Դրա հետեւանքով ունեցանք ժամանակավոր հանձնաժողովի զեկույց, որն ինչքան էլ ասեն, թե լավն էր կամ կիսալավն էր՝ բայց եւ այնպես՝ չբավարարեց հանրության մեծ մասին:
– Այնուամենայնիվ, պրն Նիկոյանը կարդացել է Ձեր զեկույցը եւ արել մի քանի մեկնաբանություններ, որոնց կխնդրեի անդրադառնալ: Հիմնական գնահատականն է, թե ոչ մի նոր բան չի ասված, զեկույցների բովանդակությունն առանձնապես հարուստ չէ ու կրկնվում է:
– Չեմ կարող համաձայնել այդ տեսակետներին: Եթե զեկույցը նոր փաստեր չի պարունակում կամ նախկինում այդ հարցերն արծարծվել են՝ այդ դեպքում հարց է առաջանում, թե ինչո՞ւ պրն Նիկոյանի գլխավորած հանձնաժողովը որեւէ արձագանք չի տվել այդ փաստերին ժամանակին: Ուզում եմ հիշեցնել, որ ժամանակավոր հանձնաժողովի լուծարումից 2 օր առաջ ես ու Սեդա Սաֆարյանն իրեն նամակ էինք ուղարկել՝ մի փաստի ուսումնասիրության խնդրանքով, որն առնչվում էր բանակի մասնակցությանը: Ասեմ, որ փաստահավաք խմբի նյութերի մեջ բազմաթիվ դրվագներ կան, եւ մեր այս զեկույցում, որը պրն Նիկոյանը դժվարությամբ կարդացել է՝ նշել ենք այդ բոլոր փաստաթղթերի անունները, որոնք ժամանակավոր հանձնաժողովի տրամադրության ներքո էին: Այլ հարց է, թե ինչո՞ւ այդ փաստաթղթերը չի կարդացել պրն Նիկոյանը: Գուցե պատճառն այն է, որ դրանք ավելի՞ ծավալուն էին՝ խոսքը 2600 էջ կազմող փաստաթղթերի մասին է:
– Սակայն պնդում է արվել, թե ժամանակավոր հանձնաժողովին ոչինչ էլ չեք ներկայացրել: Ավելի ստույգ՝ ինչ ներկայացրել էիք, արդեն հրապարակված էր:
– Մե՛նք չենք ներկայացրել, այլ պրն Նիկոյանը փաստահավաք խմբի նյութերը մթության քողի տակ, թե լուսադեմին վերցրել է Վահե Ստեփանյանից՝ առանց հանձնաժողովի մյուս անդամների մասնակցության: Եվ ես չգիտեմ՝ այդ նյութերը նա ամբողջությամբ ներկայացրե՞լ էր ժամանակավոր հանձնաժողովի մյուս անդամներին, քանի որ մեր վերջին զեկույցի հետ կապված՝ հանձնաժողովի մի շարք անդամներ ասացին, թե ծանոթ չեն այդպիսի փաստերի: Մինչդեռ ժամանակին իրենք ասում էին, թե ծանոթացել են փաստահավաք խմբի բոլոր նյութերին: Փաստորեն ստացվում է, որ այն ժամանակ իրենք սխալ տեղեկատվություն են տվել հանրությանը: Կամ եթե ծանոթացել են, ապա ինչո՞ւ չեն նկատել: Մի օրինակ՝ կար նկարահանումը քաղաքացիական հագուստով ավտոմատավոր տղայի վերաբերյալ: Այդ դրվագից սկսել էինք ուսումնասիրությունները եւ հարցում ուղղեցինք իրավապահներին, թե ով է նա: Մի քիչ դժվարությամբ, բայց պատասխանեցին, ու պարզվեց, որ այդ տղան զինված ուժերի զինծառայող է: Այդ կադրում մենք տեսանք, որ այդ տղայի հետեւում կան ո՛չ ոստիկանական՝ զինվորական համազգեստով եւ ավտոմատավոր մարդիկ: Այդ շղթայով գնալով՝ փորձեցինք պարզել, թե ի վերջո բանակն այնտեղ տեղակայված եղե՞լ է, թե՞ ոչ:
– Ի դեպ, հարցին, թե իր կարծիքով՝ բանակը ներգրավված եղե՞լ է մարտի 1-ի դեպքերին, «Փաստահավաք խմբի այդ անդամները եզրակացրել են, որ ներգրավված եղել է»՝ Սամվել Նիկոյանը պատասխանել է. «Թող ասեն, վաղն էլ կարող են ասել՝ Մարսից էին մարդ բերել, ես ինչո՞ւ պետք է մեկնաբանեմ»:
– Մեր հանրությանը չես զարմացնի պրն Նիկոյանի դարակազմիկ մտքերով, բայց այնուամենայնիվ՝ կպատասխանեմ նաեւ այդ հարցին: Եթե Փաստահավաք խումբը տեղեկատվություն ունենար, որ Մարսից էլ են մարդ բերել՝ անպայման մեր զեկույցում դա կներառեինք: Եթե զեկույցում չենք ներառել՝ նշանակում է, նման փաստ չենք ունեցել: Չնայած բոլոր հիմքերը կան այլ եզրահանգումների գալու համար: Մասնավորապես՝ երբ մենք հարցում էինք արել բոլոր ուժային կառույցներին կոնկրետ դրվագի հետ կապված, թե սրանք ո՞ւմ զինվորներն են՝ ԱԱԾ-ն պատասխանել է, թե մերը չէ, ոստիկանությունը պատասխանել է՝ մերը չի, բանակը պատասխանել է՝ մերը չի: Հարց է առաջանում՝ գուցե պրն Նիկոյանը ճի՞շտ է. եթե ոչ մի ուժային կառույց չի ընդունում այդտեղ ինքնաձիգներով զինված, բանակային համազգեստով մարդկանց առկայությունը՝ գուցե նրանք իրո՞ք Մարսից էին: Չնայած ես հակված եմ մտածել այլ կերպ՝ պետք է նրանց փնտրել մեր ուժային կառույցների շրջանակում: Քանի որ եթե պրն Նիկոյանն ուշադիր նայած լիներ Դաստակովի հարցաքննության նյութերը, կտեսներ, որ նրան արհեստական են առաջ բերել: Դաստակովի խումբ, որպես այդպիսին, եղել է, բայց այն ինքնաձիգներով տեղակայված չի եղել Մելիք-Ադամյան փողոցում: Այնտեղ կանգնածների ձախ թեւի տարբերանշանից երեւում է, որ դրանք բանակային տարբերանշաններ են: Խորհուրդ եմ տալիս պրն Նիկոյանին՝ էլի ուշ չէ, եթե այդ նյութերն իրենց արխիվում են, կարող է նորից կարդալ 5-րդ զեկույցը, դիտել հարցաքննությունների տեսագրությունները՝ սկսած Միքայել Հարությունյանի հարցաքննությունից, եւ իմ այս ասածները համադրել դրանց: Ու կհասկանա, որ բանակի մասնակցության հարց ապացուցելու խնդիր գոյություն չունի՝ բանակը միարժե՛ք մասնակցել է: Եվ ԱԺ Պաշտպանության, ազգային անվտանգության եւ ներքին գործերի եւ Պետաիրավական հանձնաժողովները պարտավոր են իրականացնել բանակի մասնակցության չափը որոշելու հետագա ուսումնասիրություններ:
– Դժվար թե պրն Նիկոյանը հետեւի Ձեր խորհրդին: Արդեն ասել է, որ չի պատրաստվում լրջություն տալ այս զեկույցին, ուսումնասիրել, քանի որ դա ուղղակի քաղաքական գործունեության մի տեսակ է. «Բա էլ ի՞նչ կարող է անել կամ էլ ի՞նչ զբաղմունք կարող է ունենալ Անդրանիկ Քոչարյանը, եթե նման զեկույցներ չգրի: «Մարտի 1»-ի թեման միշտ էլ կարելի է շահարկել ու օգտագործել արմատական ընդդիմության քաղաքական շահերի համար»:
– Նա էլի ազնիվ չէ, քանի որ Անդրանիկ Քոչարյանն ու Սեդա Սաֆարյանը չեն զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ: Իսկ եթե մեր զբաղմունքն իր տեսակետով քաղաքական գործունեություն է՝ այն միայն միտված է եղել մարտի 1-ի դեպքերի ամբողջական բացահայտմանը: Ինչ վերաբերում է ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովի գործունեությանը՝ իրենց հրապարակած զեկույցից եւ Փաստահավաք խմբի նյութերի անտեսումից ակնհայտ երեւում է, որ այ, դա իրոք հստակ քաղաքականություն է եղել՝ անհերքելի փաստերը չնկատել տալը եւ մեր հանրությանն ամբողջ ճշմարտությունը չներկայացնելը: