ՈՐ ՉԲՈՒԾՎԵՆ ԱՅԿԱՆՈՒՇ ԱՄԱԶԱՍՊՈՎՆԱՆԵՐ

Կամ՝ տեսակետ «ռուսական» կրթության հնարավոր ներմուծման մասին

Խիստ կարեւորելով միջազգային չափորոշիչներով մրցունակ կրթության ապահովման հրամայականը ՀՀ-ում՝ ուզում եմ հատուկ նշել, որ ամենեւին էլ «ռուսաֆոբ» չեմ, որի մասին կարող է ստեղծվել թյուր կարծիք ստորեւ արտահայտվող տեսակետի եւ իմ կողմից վերջերս հեղինակած «Ներքին օգտագործման գիտնականներ» հոդվածի (www.lragir.am, 9 մարտի 2010թ.) համադրությամբ: Ավելորդ սար ու ձոր չընկնելու նպատակով միանգամից նշեմ, որ դե–յուրե անկախության ճանապարհը դեռեւս անցնող Հայաստանի կառավարության, այսպես կոչված, «օտարալեզու դպրոցների» նախաձեռնությունից կուզենայի անդրադառնալ միայն «ռուսական» կրթության (եւ ոչ թե ռուսերեն լեզվի իմացության) բացասական հետեւանքների հնարավորությանը (ինչպես դիպուկ նկատել էր հարգարժան Ռուբեն Հախվերդյանը՝ առանց հ-երի Այկանուշ Ամազասպովնաների հետագա բուծմանը) եւ այդ տեսակետից ներկայացնել առաջարկություն ինչպես ՀՀ կառավարությանը՝ որպես նախաձեռնության հեղինակի, այնպես էլ անկախության առաջին իսկ սիմվոլներից մեկի՝ 1993թ.-ից գործող «Լեզվի մասին» օրենքի «բարեփոխումը» վավերացման իրավասու ՀՀ ԱԺ-ին եւ ՀՀ նախագահին: (Իմ խորին համոզմամբ, օտար լեզուների իմացության կարեւորությունը դեռեւս չի ենթադրում օտար լեզուներով կրթության անհրաժեշտություն: Չէ՞ որ ունենք Ներսիսյան դպրոցի օրինակը նաեւ):
Իմ համոզմամբ, նախաձեռնության բոլոր հրապարակային հիմնավորումներն ու հարցին վերաբերող մտքի մարզանքները հիմնավոր չեն եւ, այսպես կոչված, «գեոքաղաքականության» եւ ժամանակակից աշխարհի «ուժային կենտրոնների կամ կենտրոնի» ականջներն ակներեւ են: Բացի դրանից, ակնհայտ է, որ նախաձեռնության հիմնական նպատակը ոչ թե արտասահմանում սովորող եւ գիտական գործունեությամբ հաջողությամբ զբաղվող բացառիկ օժտվածությամբ հայ երիտասարդների ներգաղթի համար պատշաճ պայմանների ստեղծումն է (որի մասին ահազանգել եմ դեռեւս 2001թ. ապրիլի 26-ին, տես՝ «ՀՈրտՈՍցռՑպ ՏՊՈՐպվվօՎ փպՎՏՊՈվօ», «թՏսՏր ԸՐՎպվՌՌ»), այլ, ընդհակառակը, պետականորեն ստեղծվում են պայմաններ նաեւ միջին օժտվածության երիտասարդների արտագաղթն ավելի դյուրին դարձնելու համար: Այսինքն, արդեն բացեիբաց ընդունում ենք մեր անկարողությունը ժամանակակից պայմաններին բավարարող՝ մրցունակ կրթության ապահովման բնագավառում եւ, փաստորեն, որդեգրում ենք վարժապետ Վաղոյի կողմից 2009թ. դեկտեմբերի 11-ին www.lragir.am-ի «Առաջ Հայաստան՝ մինչ դեբիլացում» հոդվածում արդարացիորեն քննադատված քաղաքականությունը:
Իսկ, ինչո՞ւ եմ առանձնացնում «ռուսականը»՝ «անգլիականից», «ֆրանսիականից», «գերմանականից», «չինականից» եւ չգիտեմ էլ «ինչականից», որոնք համարվում են ժամանակակից աշխարհի, այսպես կոչված, «ուժային կենտրոնների» մշակույթների բաղկացուցիչը: Շատ պարզ պատճառով՝ «ռուսականը» էապես տարբերվում է մնացածներից, եթե, մեղք գործելով, նույնիսկ չմտածենք, որ նախաձեռնության հիմնական դրդապատճառը ռուսական կայսերապաշտական նկրտումներն են դե-յուրե անկախ Հայաստանի լիակատար եւ արագացված տեմպերով համընդհանուր «ֆորպոստացման» գործընթացում՝ Ուկրաինայից ու, երեւի թե, Ղրղըզստանից հետո:
Այսպես, եթե «օտարալեզու կրթության» նախաձեռնության ակնկալվող հիմնական արդյունքը հանդիսանար ոչ «ռուսականից» ցանկացած որեւէ «մեկը», ապա դե-յուրե անկախ Հայաստանի համար առավելագույն վտանգը գլոբալացվող աշխարհում կլիներ միայն հենց «այդ մեկի» ազդեցության գոտում գտնվելու փաստը՝ Ալժիրի, Հնդկաստանի, Վրաստանի եւ այլ երկրների օրինակով: Իսկ այն դեպքում, երբ դե-յուրե անկախ Հայաստանի տնտեսության հիմնական ռազմավարական բնագավառները՝ էներգիայի արտադրությունից մինչեւ դրա բաշխումը, երկաթգծերը, հեռահաղորդակցությունը եւ հատկապես պետական սահմանների հսկումը՝ ներառյալ սփյուռքահայերի անկախ Մայր հայրենիք այցելության ժամանակ անձնագրային ստուգումը, փաստորեն, հանձնված են ակնհայտորեն կայսերական ձգտումները՝ ներառյալ ռուսերեն լեզվի էքսպանսիայի անհրաժեշտությունը չթաքցնող ռուսներին, ապա խնդիրն էապես փոխվում է եւ, փաստորեն, հիմք է հանդիսանում իմ առաջարկության համար:
Նախ, մի քանի ակնհայտ դիտարկումներ: Մոտ 3 մլն գրեթե մոնոէթնիկ ազգաբնակչությամբ դե-յուրե անկախ Հայաստանի Հանրապետությունը հանդիսանում է նաեւ մոտ 8 մլն հայության հայրենիքը՝ այդպես չէ՞: Այս փաստը կարծես թե քննարկման ենթակա չէ, հատկապես Հայաստանի դե-յուրե անկախությունից հետո: Սա է պատճառը, չէ՞, որ ամեն առիթով եւ նույնիսկ պետական մակարդակով դիմում ենք կամ փաստարկում հզոր հայկական Սփյուռքի առկայությունը, ակնկալում նրանց նյութական ու ֆինանսական օգնությունը, անկասկած՝ Մայր հայրենիքի հզորացման ու բարգավաճման հիմնավորումներով: Ավելին, հզոր հայկական Սփյուռքի եւ մոտ 8 մլն հայ ժողովրդի միասնականության անհրաժեշտությունը ամեն քայլի մատնացույց է արվում ՀՀ իշխանությունների կողմից նաեւ պետական քաղաքականության նկատառումներով: Այս հանգամանքը նույնպես, կարծես թե, քննարկման նյութ չէ: Այդ դեպքում, եւս մեկ անգամ խիստ կարեւորելով, ավելին՝ հայ-թուրքական հարաբերություններին համարժեք համարելով կրթության հարցը անկախ Հայաստանի պետականության եւ հայապահպանության հարցում՝ Սփյուռքն ու ՀՀ-ն ներառյալ, առաջարկում եմ դե-յուրե անկախ Հայաստանի կառավարության «օտարալեզու դպրոցների» նախաձեռնությունը՝ մինչեւ ՀՀ օրենքի փոփոխությունը, քննարկել նաեւ Սփյուռքի հետ՝ հայ-թուրքական արձանագրությունների քննարկումների օրինակով: Հուսով եմ, որ Սփյուռքը, որը առ այսօր չի ենթարկվել ուծացման եւ իր ամենօրյա գործունեությամբ լուծում է հայապահպանության խնդիր, չի խրախուսի այս նախաձեռնությունը: Թերեւս համոզված եմ նաեւ, որ այս նախաձեռնության հեղինակները շատ լավ գիտակցում են այդ ճշմարտությունը եւ այդ իսկ պատճառով կխուսափեն այս հարցի քննարկումներում ընդգրկել նաեւ սփյուռքահայությանը:
Բայց եւ այնպես, այդպիսի քննարկումները խիստ անհրաժեշտ են: Այլապես, միասնականության կոչերը կմնան որպես լոկ լոզունգներ, իսկ հայապահպանության տեսակետից խիստ կարեւոր հարցում, ակնհայտորեն, կանտեսվեն հայապահպանության հիմնական գաղթօջախների, այսինքն՝ սփյուռքահայության կարծիքները: