![\"\"](\"https://www.aravot.am/2010/aravot_arm/May/19/p2.jpg\")
Հարցազրույց «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ Աշոտ Մանուչարյանի հետ
– Վերջին մեկ ամսվա ձեր հրապարակային ելույթներում քննադատելով ՀՀ ներկայիս իշխանությանը՝ խոսում եք նոր ուժի անհրաժեշտության մասին: Կարծում եք, որ ՀԱԿ-ն իրեն սպառե՞լ է, այլեւս չե՞ք վստահում այդ ուժին, որի կազմավորման ակունքներում դուք էլ էիք:
– Պարզապես դիտարկում է այլ հարթության մեջ. ոչ ավանդական՝ իշխանություն-ընդդիմություն: Կյանքի նոր փիլիսոփայության անհրաժեշտություն կա: Այն փիլիսոփայությունը, որն այսօր կա, եւ որի շրջանակում գնում են բանավեճերը, այսօրվա ակտուալ քաղաքական հարթությունն է, թեեւ այդ հարթության շատ խմբերի եւ հարցադրումները չեմ ընդունում՝ որպես քաղաքական խումբ եւ քաղաքական հարցադրումներ: Իրականում շատերը տնտեսական լծակների համար պայքարի մեջ են, պարզապես քաղաքական շղարշում է կատարվում: Երկրում բարձրագույն արժեք հռչակված է փողը, եւ հանուն դրա մարդիկ, որպես հավատավոր հավատացյալներ, գնում են պայքարի ու պատրաստ են անգամ կրակել, իրար ոտատակ տալ: Խնդիրն այն է, որ այս ամենն աղավաղում է մարդկային բնությունը: Այս ամենից պետք է հրաժարվել, ամբողջ կյանքի փիլիսոփայությունը պետք է փոխվի: Ես այս իմաստով եմ նոր ուժի մասին խոսում: Հային շատ հեշտ է այս դաշտ բերելը, որովհետեւ 1988-ին մեր մեջ բոլորովին այլ բան էր դրսեւորվել. հայն իր տնից տանում էր դեպի հասարակություն, երկիր, մարդկություն՝ հազար ու մի բան, այսօր նա ամեն ինչ տանում է իր տուն: 88-ի հա՞յն էր դմբո, իսկ այսօրվանը՝ ճշմարի՞տ, թե՞ հակառակը: Այն, ինչ այսօր կատարվում է՝ հիվանդություն է, հոգու դաշտի լուրջ հիվանդություն, որը պետք է հաղթահարվի: Յուրաքանչյուրը պետք է ուժ գտնի իր մեջ եւ իրեն բժշկի: Շատերը չեն էլ հիվանդացել. նրանք պետք է ամրապնդվեն այս տարածքում եւ մյուսներին էլ օգնեն:
– ՀԱԿ-ը եւ ՀՀ առաջին նախագահը երկու տարի շարունակ խոսում են արժեքային համակարգի փոփոխության անհրաժեշտության մասին: Այդ խոսքը գործի ՀԱԿ-ը կարո՞ղ է վերածել:
– Կոնգրեսը շատ կարեւոր դերակատարում խաղացել է եւ շարունակում է խաղալ՝ մեկ իմաստով՝ 2007-ի պառլամենտական ընտրություններից հետո մենք հայտնվեցինք խորը թմբիրի մեջ: Քաղաքական համակարգը վատագույն ձեւով իրականացրեց իր միսիան, եւ արդյունքում վհատության աստիճանին չափ ու սահման չկար: Ուստի, այս շարժումը եւ բոլոր գործընթացները մեծ դրական դեր խաղացին: Հիմա կարեւոր մի այլ հարց կա. փնտրում ենք նոր հանգրվան, որին պետք է հասնել: Կոնգրեսն ինչպե՞ս է անում: Այն ներկայացված է ամենատարբեր հայացքներ ու արժեհամակարգեր հետապնդող ուժերով, այնպես որ, երբ դա արտասանվում է, պետք է նաեւ հստակ ձեւակերպել: «Ժողովրդավարական հայրենիք» կուսակցության համագումարում թե մասնակիցներին, թե հյուրերին ես հարցրեցի՝ ի՞նչ եք հասկանում «սահմանադրական կարգ» ասելով: Այսօր Հայաստանում սահմանադրական կարգ է, եւ այն հաստատվել է ինչպես առաջին սահմանադրական կարգը Բրիտանիայում. բարոններն ու արքան հավաքվեցին ու որոշեցին, այսօրվա տերմիններով ասած, թե ինչպես թալանեն ժողովրդին, որ իրար կոկորդ չկրծեն եւ իրար հետ լավ լինեն: Այդպիսի մի պայմանագիր էլ այսօր Հայաստանում է հաստատված: Մեծահարուստներն իրար մեջ բաժանեցին Հայաստանը եւ պայմանավորվեցին իրար հետ հարաբերությունների մասին, եւ դա խիստ սահմանադրական կարգ է, նրանցից ոչ ոք այդ կարգը չի խախտի: Վրդովվում են՝ բա ժողովո՞ւրդը: Ժողովուրդը կապ չունի, ժողովուրդը մասնակցության այնպիսի հայտ չի ներկայացրել, որը մերժել հնարավոր չի: 1988-ին ժողովուրդն այդ հայտը ներկայացրել էր, ժողովուրդն էր հաստատել այդ կարգը, եւ բոլորը ենթարկվում էին այդ կարգին: Հիմա հարցն այն է, թե ի՞նչ սահմանադրական կարգի մասին է խոսքը, ի՞նչ կարգ ենք ուզում հաստատել:
– Այսինքն, ըստ ձեզ, որո՞նք պետք է լինեն ՀԱԿ-ի հետագա քայլերը:
– ՀԱԿ-ը մի շատ կարեւոր, ֆունդամենտալ հայտարարություն էր արել, որ այդ կառույցը ստեղծվում է որպես հնդկական ազգային կոնգրեսի նմանակ: Հնդկական ազգային կոնգրեսը երբ հռչակվում էր, հայտարարեց, որ դա հնդիկ ժողովրդի ինքնակառավարման համակարգն է՝ անգլիական օկուպացիայի պայմաններում: Հիմա մեզանում ամենակարեւոր հարցը հետեւյալն է՝ որպես նպատակ կա՞ հայ ժողովրդի ինքնակառավարման համակարգը, եւ եթե այո՝ ինչպե՞ս ենք պատկերացնում քայլերը դեպի այդ խնդիրը:
Ես համարում եմ, որ Հայաստանում փորձ կատարվել է իրական ժողովրդավարություն հաստատելու ուղղությամբ, 1988-ին մենք դա տեսել ենք: Իրադրության տերը ժողովուրդն էր ու այն դատավորը, որը 10-20 տարի կաշառք էր վերցրել, այլեւս չէր վերցնում: Ոչ ոք իր պարտականությունները չէր չարաշահում, ավելին՝ ջանում էր կատարյալ երեւալ, որովհետեւ իրական իշխանությունը ժողովրդինն էր: Մենք պարզապես չկարողացանք դա կազմակերպել ու ինստիտուցիոնալիզացնել: Այդտեղ, կարծում եմ, «Ղարաբաղ» կոմիտեն լուրջ վրիպում թույլ տվեց, որ մնաց քաղաքականության մեջ: Այս հարցով մեծ բանավեճեր եղան, հակառակ կողմի փաստարկներն էլ լուրջ էին, բայց այսօր, կարծում եմ, ի վիճակի ենք երկրորդ անգամ այդ փորձն իրականացնել: Այսօր ժողովուրդը տոգորված չէ այն ժամանակվա պես, բայց մեծ քանակով մտածող մարդիկ կան, որոնք ուզում են քննել իրավիճակը, ու պատկերացրեք մի իրադրություն, որ ժողովուրդը նորից միակամ հայտնվի հրապարակում՝ բոլոր նախարարներն ու օլիգարխները միանգամից կփոխեն իրենց պահվածքը: «Ժիգուլուց» դուրս օլիգարխ չեք տեսնի, ու հարստություններ կներդրվեն գիտության, արդյունաբերության մեջ, այլ ոչ արտաքին շքեղության: Այս ամենը հաղթահարելի է մի ճանապարհով՝ ժողովուրդը պետք է իշխի երկրում:
– Հայաստանը գնում է հերթական ընտրությունների՞, թե՞ արտահերթ զարգացումների նախադրյալներ կան:
– Այդ բոլոր բանավեճերը Հայաստանի հետ քիչ կապ ունեն: Բոլորը զգում են, որ ինչ-որ ցնցում կարող է մեր իրականությունը բերել մի վիճակի, որը մենք կանվանենք Հայաստան, հետեւաբար, որոշ բառակապակցություններ նույնացնում են այդ ցնցման հետ: Օրինակ՝ արտահերթ ընտրություններ: Բայց դա պարտադիր չի: Ցնցումը կարող է հերթական ընտրությունների հետ էլ համընկնել կամ՝ ոչ: Այն, որ Գարեգին Նժդեհն ասում էր՝ հոգեցունց գործառույթ է պետք, խոսքը դրա մասին է: Ի՞նչն է այդ հոգեցունց գործառույթը եւ որքանով կապ ունի քաղաքական դաշտի, քաղաքական գործառույթների հետ: Այսօր մեզ մոտ մի խայտառակ հանցագործություն է կատարվել. տնտեսական ոլորտը նվաճել է ու իրեն ենթարկել եւ քաղաքական, եւ հոգեւոր ոլորտը: Ամենասարսափելի երեւույթները հոգեւոր կյանքում են. պատկերացրեք մտավորականներին, որոնք սպասարկում են կոնկրետ տնտեսական շահեր: Նրանք այնպես են աղճատում մարդկային հոգին, որ ոչ մի օլիգարխ, պետական պաշտոնյա, կաշառակեր նման բան չի անում: Խայտառակություն է: Մարդիկ մոռանում են, որ իրենք հոգեւոր ոլորտի ներկայացուցիչ են, եւ լավ կլիներ, որ մեր հոգեւոր ոլորտը ներկայացնող Առաքելական եկեղեցին պարզաբանումներ տար ժողովրդի համար կարեւորագույն հետեւյալ հարցերին՝ ինչո՞ւ է Քրիստոսն ասում, որ ավելի շուտ ուղտը կանցնի ասեղի անցքով, քան հարուստն Աստծո արքայություն: Կամ՝ երբ համեմատում էր չքավոր կնոջ նվիրաբերած երկու գրոշը եւ մեծահարուստի մի քսակ ոսկին, բացատրում է՝ նա տվեց իր օրվա հացի փողը եւ այսօր սոված է մնալու, իսկ հարուստն իր հարստության չնչին մասը: Մենք այսօր եկեղեցով պարգեւատրում ենք մեծահարուստ էսինչին ու էնինչին, որը նվիրատվություն է արել, իսկ ո՞ր չքավորի անունն ենք լսել: Այս ամենն այն ռազմաճակատն է, որտեղ կռիվ ունենք տալու եւ տարանջատելու, որից հետո միայն կարող ենք քաղաքական հարցեր բարձրացնել ու պատասխաններ տալ:
