«ԵՍ ՕՍԿԱՐ ԵՄ ՈՒԶՈՒՄ»

Ասում է նախկին քաղբանտարկյալ Ազատ Արշակյանը

– Պարոն Արշակյան, հայ-թուրքական արձանագրությունների, Հայոց եղեռնի ճանաչման շուրջ քննարկումները դեռ շարունակվում են: Գերտերությունները շատ չե՞ն շահարկում:

– Ցեղասպանությունն իրականացվել է գերպետությունների հակասությունների կամ շահերի համընկման արդյունքում: Ցեղասպանության տերերը նրանք են: Մենք որոշակի ազդեցություն ունեինք Եղեռնից առաջ, իսկ Եղեռնից հետո մեր ռեսուրսներն էապես կրճատվեցին՝ մարդկային, քաղաքական, բարոյական… Մենք ապրեցինք ֆիզիկական ոչնչացման սպառնալիքը: Աշխարհում շատ քիչ ժողովուրդներ կան, որոնք ապրել են այդ սպառնալիքը, նույնիսկ հարյուր տարի հետո մենք մեր ներսում սպիներ ունենք: Սակայն ճիշտ կլիներ նույն համառությամբ Եղեռնի հարցը քննեինք ոչ թե 2010 թվականին, այլ՝ 1810-ին: Այդժամ հնարավոր կլիներ 1915-ը կանխել: Թե չէ հիմա մենք պայքարում ենք անցյալ դարում կատարված ողբերգության դեմ:

– Իսկ ի՞նչ եք առաջարկում:

– Մեր ուժերը կենտրոնացնել ապագային սպառնացող մարտահրավերների դեմ:

– Որո՞նք են դրանք:

– Առաջին՝ կրթությունը: Մենք պետք է ունենանք Նոբելյան մրցանակակիրների ցանկ, մեր բոլոր գիտնականները, մտավորականները պետք է քննություն բռնեն Նոբելյան մրցանակ ստանալու ժամանակ: Քանի դեռ մենք դրան պատրաստ չենք, հետեւաբար՝ պատրաստ չենք այսօրվա իրականության համար: Խոցելի ենք, որովհետեւ մենք աշխարհի ամենակիրթ ազգերից մեկը չենք: Ես սովետական նոստալգիա չեմ ապրում՝ իմ Երեւա՜ն, նման բաներ… Գործն ավարտվում է, երբ Նոբելյան մրցանակ ստացած հայ գիտնականը վերադառնում է Երեւան: Մեր խնդիրը ոչ թե Թաթային արտիստի կոչում տալն է, այլ՝ «գրեմմիներ» ստանալը: Մեր սահմանը «Օսկարն» է: Ինձ չի հետաքրքրում «Ծիրանի կորիզը» շահած կինոն, որը ցուցադրվում է կինո «Հայրենիքում»: Ես ուզում եմ, որ այստեղի հայը բերի «Օսկար», դա քայլ է:

Մարտահրավերներից է առողջապահության բնագավառը: Ով մտածում է ապագայի մասին, թող գնա հեռավոր գյուղերը եւ տեսնի, թե մարդկանց բերանում քանի ատամ կա: Առողջապահությունը պետք է բարձր լինի: Մարտահրավերներից մեկն էլ փողն է: Հայ ժողովուրդը իր աշխատանքի դիմաց ստանո՞ւմ է համապատասխան փող, մենք հարո՞ւստ ենք, թե՞ ոչ: Աշխարհում միլիարդատերերի մեջ հինգն են հայ. նշանակում է՝ մենք պետք է աշխատենք: Աշխատանքի չափի միավորը քրտինքը չէ, փողն է: Եթե մեզ համարում ենք աշխատասեր, արարող ժողովուրդ, ուրեմն մենք պետք է շատ փող ունենանք, լինենք հարուստ: Գնացեք Հայաստանի սահմանամերձ շրջանները եւ տեսեք, թե ինչ քանակությամբ են էլեկտրաէներգիա, վառելիք, ինչ որակի սննդամթերք են օգտագործում: Աշխատող մարդը, ժողովուրդը չի կարող նպաստառու լինել: Նպաստառուն չի կարող պահանջատեր լինել:

– Բարաք Օբաման մի անգամ օգտագործեց եւ չի բացառվում, որ երկրորդ անգամ կրկնի «Մեծ եղեռն» բառը: Հրեաները միջազգայնորեն ճանաչել տվին «Հոլոքոստ» բառը: Արդյո՞ք պատահական եք համարում «եղեռն» բառի ներմուծումը միջազգային քաղաքական բառաշխարհ:

– Հայկական էլի բառեր կան՝ դուդուկ, լավաշ, խաչ: Օբաման կասի՞ «եղեռն» բառը, թե՞ ոչ՝ Ամերիկայի խնդիրն է:

– Պարոն Արշակյան, սահմանի բացումը կտա՞ հնարավորություններ:

– Սահմանները փակ էլ կարելի է իմ բարձրացրած հարցերը լուծել: Փակ սահմանների դեպքում էլ կարելի է մտավորական լինել, առողջ ու կրթված: Ամերիկահայերի, ֆրանսահայերի, ռուսահայերի… սահմանները հո փա՞կ չեն: Պարտադիր չէ, որ Քըրքորյանը Տավուշում ապրի կամ Ազնավուրը՝ Նորագավիթում: Համայն հայության խնդիրն է իմ բարձրացրած հարցը. հայը որտեղ որ ապրում է՝ պետք է աշխատի, ստեղծագործի, լինի կիրթ: Այս դեպքում ինտելեկտը հնարավոր է վաճառել:

– Իբրեւ նախկին քաղբանտարկյալ, երբեւիցե կանցնե՞ր Ձեր մտքով, որ Հայաստանը կհարաբերվի Թուրքիայի հետ:

– Իբրեւ Խորհրդային միության քաղաքացի, չէի մտածի, որ 2010-ին Հայաստանը կլինի անկախ, մտածում էի, որ ավելի ուշ կլինի: Իսկ, առհասարակ, գտնում եմ, որ Հայաստանը բոլոր երկրների հետ պետք է ունենա հարաբերություններ: Մենք՝ քաղբանտարկյալներս, մտածում էինք, որ Թուրքիան պետք է փոխհատուցի մեր բոլոր կորուստները: Ժամանակակից Թուրքիան կողոպտած գույք ունի. նա խլել է մեր հայրենիքը, նա մեզ զրկել է մեր հայրենիքից, մեր մշակույթից: Թուրքերն ապրում են մեր տներում, վայելում են մեր մշակույթը, եւ դա պետք է վերադարձվի մեզ՝ տերերիս: Մենք պետք է թուրքերի հետ հենց այդ հարցը լուծենք: Մենք պետք է իրատես լինենք: Եթե Թուրքիայի որեւէ կառավարություն ճանաչի Ցեղասպանությունը եւ տա մեզ փոխհատուցում, հասարակությունը կոչնչացնի այդ կառավարական համակարգը: Մենք պետք է զորք ուղարկենք կառավարական այդ համակարգն ամբոխից պաշտպանելու համար: Առնվազն այնքան զորք պիտի ունենանք, որ պաշտպանենք այն կառավարությանը, որը կվերադարձնի մեզ մեր հայրենիքը: Առաջիկայում դա անիրականալի է: Կամ Թուրքիան այնքան քաղաքակիրթ պիտի գտնվի, որ չուզենա իր գողացած գույքը վայելել, որ իրենից վանի դիակապտողի ժառանգի մեղքի զգացումը:

– Տեսանելի՞ են, արդյոք, Թուրքիայում ներքաղաքական զարգացումներ:

– Արձանագրությունները պատճառներից մեկն է: Հիմա հասարակությունը վերանայում է Աթաթուրքի Թուրքական Հանրապետության «պրոյեկտը»: Թուրքական Հանրապետության պրոյեկտը այսօր մտել է փակուղի եւ զարգացում չունի: Թուրք հասարակությունը, ինչպես համաշխարհային հանրությունը, վերանայում է այդ ծրագիրը: Այդ ծրագրում հայկական հարցը նույնպես կա: Հայկական հարցը քաղաքակրթական հարց է. ի՞նչ անել՝ սուլթանություն վերականգնելն անիմաստ է, իսկ հանրապետության այս ձեւն էլ չի արդարացնում: Հայերը նորարարության խոչընդոտ չեն եւ երբեք չեն խանգարել բարեփոխումներին…

– Ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիայի վարչապետի վերջին հայտարարությունը:

– Դա նշանակում է, որ մեր հայրենակիցները չպետք է Թուրքիա գնան՝ որպես աղախին կամ լակեյ աշխատելու: Ժամանակն է այդ հիվանդ երկրից հեռանալու: Մենք Թուրքիա պիտի գնանք որպես տեր կամ… առնվազն համասեփականատեր:

– Տպավորությունն ունեմ, որ գերտերությունները հայերին են տեսնում տարածաշրջանի լիդերի դերում: Ինչո՞ւ հիշեցին մեզ:

– Մեզ չհիշեցին, մեզ համար ասպարեզ բացվեց, ժամանակը մեր օգտին է: Եվ այն մարդիկ, որոնք մտածում են, որ բարեփոխությունը, լուսավորությունը օգտակար է, նրանք մնացել են հայ: Դրա համար էլ մենք բարեփոխիչ ենք, մենք հայ ենք: