ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՀԱՄԱՐ ՕՂԱԿԸ ԳՆԱԼՈՎ ՆԵՂԱՆՈՒՄ Է

Ասում է ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանը

– Ինչպե՞ս եք գնահատում այն, որ թեեւ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին էլ Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանի սպառնալիքը՝ Թուրքիայում ապօրինի ապրող հայերին արտաքսելու մասին, հիշեցրել էր 1915թ. դեպքերի մասին՝ այնուամենայնիվ նա նշեց, թե այդ հայտարարությունը չեն ուզում կապել հայ-թուրքական արձանագրությունների վավերացման գործընթացի հետ:

– Այս բոլոր իրադարձությունների մեջ մի տեսակ կեղծիք կա: Կեղծն այն է, որ կա՛մ մենք մեզ լավ չենք ճանաչում, կա՛մ հակառակ կողմին լավ չենք ճանաչում, իսկ գուցե փորձում ենք մեզ խաբել կամ էլ հակառակ կողմին:

Ազգային ամբողջ կյանքը ալեկոծվեց այս արձանագրությունների հետեւանքով: Եվ ունեցանք ՍԴ որոշում, որը չեմ ասի, թե արձանագրությունների վերաբերյալ միայն թրքական կողմին պատասխան էր: ՍԴ որոշումը նաեւ պատասխան, գնահատական էր ստորագրողներին, թե այն, ինչ դուք ստորագրել եք՝ չէ՛ր կարելի ստորագրել, այն թերի է, անընդունելի ու միայն այս ձեւով կարելի է համարել ընդունելի: Այսինքն, ՍԴ որոշումը նաեւ ՀՀ նախագահի եւ ԱԳ նախարարի դեմ էր: Եվ եթե այդպես էր՝ ես համարում եմ, որ ՍԴ-ն ամբողջությամբ անկախ մի հաստատություն չէ, որ կարողանար ՀՀ նախագահի եւ նախարարի դեմ որոշում կայացներ, ուրեմն՝ պիտի եզրակացնել, որ իբրեւ ազգային կյանքի ալեկոծման հետեւանք՝ սա մի ինքնագիտակցություն էր, որ սխալը պետք է մի տեղ սրբագրել: Ու ՍԴ-ով փորձ արվեց սրբագրել այդ սխալը, ինչն ինքնստինքյան լավ երեւույթ է: Բայց այստեղ էլ մենք մինչեւ վերջ անկեղծ չենք: Սխալը սրբագրելուց հետո՝ ասում ենք, թե արձանագրությունները պետք է հաստատել այնպես, ինչպես ստորագրվել են: Ես չե՛մ հասկանում: Եվ մեր այս երկիմաստ պահվածքն է, որ թուրքերին տալիս է հնարավորություն այսքան շփանալու, սանձարձակ լինելու, եւ իրենց ագահությունը չսահմանափակելու ու Ղարաբաղի հարցով խնդիր դնելու, սպառնալից լեզվով խոսելու, ողջ հայ ժողովրդի ճիգը, պայքարը՝ Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման առումով՝ պայմանավորելու այս մի կտոր արձանագրությունների ստորագրումով: Այս ամբողջը բխում է մեր երկիմաստ պահվածքից, իսկ այն առաջին հերթին անկեղծության պակասի հետեւանք է: Չեմ ուզում ավելի ծանր խոսք ասել, թե չգիտեինք՝ ինչ ենք անում եւ այլն. ամենամեղմ բառը, որ ուզում եմ գործածել եւ, որը քաղաքականության մեջ գուցե ընթացիկ երեւույթ է՝ անկեղծության պակասն է, եւ ոչ հստակությունը:

– ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Գալուստ Սահակյանն օրերս հայտարարել էր, թե այժմ վավերացման հնարավոր բոլոր ողջամիտ ժամկետները սպառվել են՝ «Հայաստանը, հնարավոր է, հետ կանչի իր ստորագրությունը»: Սա ընդամենը նրա՞ կարծիքն է, թե՞ Ձեր շփումներից դատելով՝ կարող եք ասել, որ իշխանական վերնախավում այս մտադրությունն արդեն հասունացած է:

– Կարծում եմ, սա Գալուստ Սահակյանից չի գալիս. դա իշխանական թեւի՝ ՀՀ նախագահի մոտեցումն է: Կարծում եմ, որ ի սկզբանե պայմանավորվածություն կար այդ տեսակ բանի վերաբերյալ: Եվ այդ ողջամիտ ժամանակը կարծեմ որ հատում է: Նախագահը կկարողանա՞, քաղաքական այդքան կամք կունենա՞, որ հետ կանչի ստորագրությունը, չեղյալ հայտարարի այդ արձանագրությունները եւ սկսի նոր բանակցություններ՝ չեմ կարող ասել, քանի որ զգում եմ, որ այսօր ճնշումը մեծ է Հայաստանի վրա, զգում եմ, որ մենք այդքան լավ վիճակում չենք: Բայց կարծում եմ, որ ժամանակը հասունացել է եւ նախագահը պետք է ցույց տա այդ քաղաքական կամքը:

Մի անգամ պետք է բաց ճակատով կանգնենք աշխարհի առջեւ՝ ասելու համար, որ մենք իսկապես ուզում ենք հարաբերություններ ունենալ, բայց առանց նախապայմանների: Մեզ երկու պարբերությամբ արձանագրություն է պետք՝ սահմանը բացում ենք, ստեղծում դիվանագիտական հարաբերություններ եւ մեր բոլոր խնդիրները փորձում ենք լուծել բանակցությունների ընթացքում: Մնացածն արդեն խաղ է, որ խաղում ենք մեր սրբությունների, միասնականության եւ զգացումների հետ, ինչի իրավունքը չունենք:

– Եթե ՀՀ նախագահն իրոք հիմա գնա այդ քայլին՝ ի՞նչ կլինի միջազգային հանրության արձագանքը, այն պայմաններում, երբ ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնականը ուղղակի է հայտարարել, թե իրենք ճնշում են Թուրքիային եւ Հայաստանին, որ առաջ մղեն արձանագրությունների վավերացումը:

– Հայաստանն ունի մի մեծ առավելություն, որը պետք է օգտագործի մինչեւ վերջ՝ մե՛նք չենք փակել սահմանը: Եվ բաց ու հստակ ասում ենք՝ վաղն իսկ պատրաստ ենք դիվանագիտական հարաբերություններ ստեղծել: Մնացածն արդեն նախապայմաններ են: Մնացածն արդեն սպառնալիքներ են:

Իհարկե, ամեն սխալ ունի իր համապատասխան գինը, որ պետք է վճարվի: Ցավոք, այս սխալի գինը պետք է վճարենք ազգովի՝ իբրեւ պետականություն: Բայց չեմ կարծում, որ այսօրվա գինը, որ պետք է վճարենք՝ ավելի մեծ կլինի, քան հետագա գինը: Սխալի առաջը որտեղ առնենք՝ շահ է:

– ՀՅԴ-ն պնդում էր, թե արձանագրությունների գինը կլինի նաեւ Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի կասեցումը: Սակայն ԱՄՆ-ում եւ Շվեդիայում տեղի ունեցածը կոալիցիայի ներկայացուցիչներին հիմք տվեց ասելու, թե տեղի ունեցավ լրիվ հակառակը:

– Սա ճիշտ մոտեցում չէ: Նախ՝ սա միջազգային հանրային կարծիքի հակազդեցությունն էր այն երեւույթին, որ ստորագրված արձանագրությունները չեն վավերացվել Թուրքիայի կողմից: Բայց նաեւ չեմ հավատում, թե որեւէ բան կարող է կասեցնել Ցեղասպանության ճանաչումը՝ այդ գործընթացը Հայաստանի իշխանության կողմից չի ղեկավարվում: Մեր ազգն է տերն այդ հարցի: Մեր պետականության որեւէ քաղաքական ուժ չի կարող կասեցնել այդ ընթացքը, կարող է միայն դժվարացնել՝ ինչը եւ պատահեց արձանագրությունների ստորագրումից հետո:

– Իսկ ե՞րբ է հեշտ եղել:

– Ոչ մի ժամանակ էլ հեշտ չի եղել: Բայց մեր լեզուն շատ է կարճանում, երբ մեր հայկական պետականությունն այս հարցով շահագրգիռ չէ: Եվ այդ շահագրգռվածության հակառակ փաստն են տվել այս արձանագրությունները: Նաեւ ասեմ՝ այն բանաձեւերը, որոնք հաստատվել են՝ մանավանդ ԱՄՆ կոնգրեսի ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի բանաձեւը, մեզ համար ձախողում է: Մենք այնտեղ 3 անգամ բանաձեւ ենք անցկացրել: 3 անգամ էլ քվեների տարբերությունը շատ ավելին է եղել: Եթե այս անգամ 1 քվեի տարբերություն եղավ՝ նշանակում է, շատ ավելի մեծ դժվարություններ ենք ունեցել:

– 3 անգամ էլ այն ունեցել է նույն ավարտը՝ ԱՄՆ վարչակազմի եւ թուրքական լոբբի ջանքերով բանաձեւը չի հասել ավելի բարձր ատյաններ: Շվեդիայում էլ նույն պատմությունն եղավ՝ խորհրդարանը ճանաչեց, վարչապետը ներողություն խնդրեց: Այս ամենը հաշվի առնելով՝ ի՞նչ արդյունք են ունենում նման բանաձեւերը՝ բացի թուրքերին նյարդայնացնելուց:

– Կարծում եմ, որ հայ ժողովրդին քաղաքական դիմագիծ են տալիս: Հայաստանի Հանրապետությանը մեծ հնարավորություններ, լծակներ են տալիս: Եվ վերջին հաշվով՝ կարծում եմ, օղակը գնալով անընդհատ նեղանում է Թուրքիայի համար. թուրքերի համար ավելի անխուսափելի է դառնում, որ այս իրողությունը պետք է ճանաչեն. Ցեղասպանության հարցն ընդունելու, խոստովանելու, դատապարտելու կողմնակիցների թիվը մեծանում է:

Կարեւորը պայքարն է, որ չպետք է դադարի: Եվ մեր պայքարը նույնիսկ չի ավարտվի Ցեղասպանության ճանաչումով: Սա վերջապես ազգային ազատագրական պայքար է: Ինքնին դրա ընթացքը՝ անկախ որոշակի արդյունքից, հայ ժողովրդին վերածել է քաղաքական գործոնի, ՀՀ համար դռներ է բացել, ապահովել հեղինակություն: Այս ընթացքն ազդեցության, ճնշման միջոց է՝ պետք է միայն գնահատել ու ճիշտ օգտագործել:

Հ. Գ. Հրանտ Մարգարյանի հետ զրուցեցինք նաեւ ներքաղաքական հարցերի մասին: Կարդացեք վաղվա համարում: