Վստահ է ԱԺ պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը
Միջազգային մի շարք հեղինակավոր կառույցների կողմից տարեցտարի ժողովրդավարության հետընթաց արձանագրող Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների հիմնական գլխացավանքը տպագիր մամուլն է, որը, չնայած մինչ օրս գործադրած ջանքերին, այդպես էլ չի հաջողվել դարձնել ձեռնասուն եւ լիարժեք վերահսկելի: Ուստի, այդ բացը լրացնելու նպատակով, ժամանակ առ ժամանակ հայրենի խորհրդարանում հայտնվում են օրենսդրական տարբեր նախաձեռնություններ, որոնց հիմնական նպատակը հնարավորինս անաղմուկ եւ քաղաքակիրթ կերպով ընդդիմադիր լրատվամիջոցներին զսպաշապիկ հագցնելն է: Միայն անցած տարվա ընթացքում Ազգային ժողովում շրջանառության մեջ դրվեց նման երեք նախաձեռնություն, որոնցից վերջինը ՀՀԿ, ԲՀԿ եւ ՕԵԿ անդամների կողմից «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում» փոփոխություններ կատարելու մասին նախաձեռնությունն է, որով սահմանվում է վիրավորանքի եւ զրպարտության դիմաց լրատվամիջոցից կամ լրագրողից ֆինանսական խոշոր՝ մինչեւ մի քանի միլիոն դրամ փոխհատուցում ստանալու կարգը: Թեեւ այս նախաձեռնությամբ առաջարկվում է փոփոխություն կատարել նաեւ ՀՀ քրեական օրենսգրքում եւ ապաքրեականացնել զրպարտությունն ու վիրավորանքը, այնուամենայնիվ, ընդդիմադիր լրատվամիջոցներից շատերը համոզված են, որ նոր օրենքով չափազանց բարձր դրամական փոխհատուցումներ սահմանելով, իշխանությունները նպատակ ունեն ֆինանսական հաշվեհարդար տեսնել իրենց համար անցանկալի լրատվամիջոցների նկատմամբ:
Օրենսդրական նախաձեռնության հեղինակների կարծիքով էլ՝ նման օրենքի ընդունումը հնարավորություն կտա առողջացնել լրատվական դաշտը՝ ձերբազատելով այն բացառապես չճշտված տեղեկությունների, զրպարտությունների եւ վիրավորանքի հիման վրա գործող լրատվամիջոցներից:
Ենթադրենք՝ առաջիկայում ԱԺ-ն ընդունի վերոնշյալ օրենքը: Լրատվական դաշտի համար ինչպիսի՞ հետեւանքներ կունենա դա:
Նաիրա Զոհրաբյան. ԱԺ Եվրաինտեգրման հանձնաժողովի նախագահ
Ոչ ոքի համար էլ, կարծում եմ, գաղտնիք չէ, որ այսօր մեր մամուլը շատ դեպքերում կատարում է ոչ թե իր պրոֆեսիոնալ պարտքը՝ հանրությանը նորմալ տեղեկատվություն ապահովելով, այլ զբաղված է զրպարտանքներ, հերյուրանքներ տարածելով: Ուստի, ես լինելով նախկին լրագրող, կարծում եմ, որ այդ դաշտը կարգավորելու լուրջ խնդիր կա: Միեւնույն ժամանակ, ես ամբողջովին կողմ եմ, որ ապաքրեականացվի զրպարտության համար հոդվածը, ինչը, ի դեպ, նաեւ Եվրոպայի խորհրդի պահանջն է եւ պետք է անպայման կատարվի:
Ինչ վերաբերում է հարցին, թե արդյո՞ք այդ փոփոխությունը դրական հետեւանք կունենա լրատվական դաշտի համար, ապա, կարծում եմ, եթե մենք մշակենք այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք հնարավորություն չեն տա այդ օրենքը օգտագործել որպես մահակ ոչ հաճո լրատվամիջոցների դեմ, այդ դեպքում այն դրական ազդեցություն կունենա: Արդյունքում՝ դաշտում կմնան այն լրատվամիջոցները, որոնք կատարում են հանրությանը նորմալ տեղեկատվություն մատուցելու իրենց գործառույթը:
Ես հավատացնում եմ, որ որպես պատգամավոր, այդ նախագծի քննարկման ժամանակ ամեն ինչ անելու եմ, որ մշակվեն այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք թույլ չտան, որ որոշ ուժեր փորձեն այս օրենքի միջոցով տնտեսական սանկցիաներ կիրառելով՝ սնանկացնել իրենց համար անցանկալի լրատվամիջոցներին: Ամեն դեպքում ակնհայտ է մեկ բան. լրատվամիջոցը սպառնալիքով, զրպարտանքով ու շանտաժով փող աշխատելու գործիք չէ, ինչն այսօր, ցավոք, անում են որոշ լրատվամիջոցներ:
Մեսրոպ Հարությունյան. Խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտեի փորձագետ
Եթե ընդունվի ասօր շրջանառվող նախագիծը, ապա 2012թ. մենք կունենանք փայլուն, անթերի ընտրություններ, որոնց ժամանակ խախտումներ, ծեծեր եւ այլն չեն արձանագրվի: Քանի որ չեն լինի դրանք արձանագրողներ: Այսինքն, այդ դեպքում տպագիր լրատվամիջոցների դաշտը կդառնա այնպիսին, ինչպիսին այսօրվա հեռուստաեթերն է: Հունվարի 10-ին որեւէ մեկը հեռուստատեսությամբ տեսա՞վ որեւէ ռեպորտաժ ընտրատեղամասերից, արձանագրվե՞ց որեւէ ընտրախախտում: Ոչ: Եթե օրենքն այս տեսքով ընդունվի, ապա 2012թ. ընտրախախտումների մասին խոսք չի լինի նաեւ տպագիր մամուլում: Այն, ինչ այսօր իշխանությունները որակում են իբրեւ զրպարտչական նյութերի դեմ պայքար, իրականում պայքար է իրենց բիզնեսի ու տարատեսակ ապօրինությունների մասին մամուլում հայտնվող տեղեկատվության դեմ:
Աստղիկ Գեւորգյան. ՀՀ ժուռնալիստների միության նախագահ
Կարծում եմ, լրատվամիջոցների նկատմամբ պատիժների կիրառումը չպետք է լինի Քրեական օրենսգրքով, եւ այդ առումով ճիշտ է Քաղաքացիական օրենսգիրք տեղափոխելը: Սակայն տուգանքների գումարի չափը ծիծաղելիորեն շատ է: Դա բարոյական ոչ մի նորմի մեջ չի տեղավորվում: Մեր երկրում լրագրողն այնքան ցածր է վարձատրվում, որ այդքան մեծ գումար չէր կարելի սահմանել նրան պատժելու համար:
Բացի այդ, ես կարծում եմ, որ ճիշտ ուղին այն է, որ լրատվական դաշտում սկսեն գործել ներքին ինքնակարգավորման մեխանիզմները: Այսօր արդեն 40 լրատվամիջոց միացել է ԵՄԱ-ի՝ վարվեցողության վարքականոնի սահմանման նախաձեռնությանը, սակայն ցավով եմ նշում, որ դրանց թվում չեն ամենից շատ զրպարտություններ հրապարակող լրատվամիջոցները: Ահա դա էլ հանգեցնում է նման օրենսդրական նախաձեռնությունների, որը, կարծում եմ, ժողովրդավարության սկզբունքներին բավականին դեմ է:
Ես դեմ եմ, որ լրագրողների նկատմամբ մահակային վերաբերմունք լինի, բայց լրագրողներն էլ պետք է զսպաշապիկ մտցնեն իրենց արտահայտությունների մեջ: Կարծում եմ, որ իրենց նման հայհոյական գործելակերպով նրանք ապացուցում են, որ կայացած, պրոֆեսիոնալ լրագրողներ չեն: Այն լրատվամիջոցը, որը սնվում է ինչ-որ աղբյուրից եւ ֆինանսական այնպիսի հզոր թիկունք ունի, որ կարող է աջ ու ձախ վիրավորել, նրա համար ոչ մի խնդիր չկա լուծելու ցանկացած գումարի տուգանք: Սակայն նման օրենքի կիրառումը բացասական ազդեցություն կունենա այն առումով, որ արդեն իսկ սովորական բան կդառնա գրել մի բան, զրպարտել, հետո վճարել դրա համար գումար եւ՝ վերջ: Այսինքն՝ դա կհանգեցնի որակյալ լրագրության կայացման զգալի նահանջին: Այ դա է ամենից մտահոգիչը: Ես, օրինակ, լինելով Ժուռնալիստների միության նախագահ, այսօր չեմ կարդում մի քանի թերթեր, որովհետեւ չեմ ուզում ծանոթանալ այն լրագրողների գրչի հորինվածքին, որոնք ունեն դահճի հոգեբանություն, եւ որոնց նպատակը միայն վիրավորանք, չարություն ու թույն տարածելն է: Այն լրագրողները, որոնց բացարձակ չի մտահոգում, որ իրենց ստորագրությունը դառնա ընթերցողների վստահության առարկան, այն լրատվամիջոցները, որտեղ թագավորում է պատվիրատուի ինստիտուտը եւ ոչ թե լրագրողական պրոֆեսիոնալիզմը, թող նրանք այդ տուգանքը վճարեն: Արդյունքում, շուկան ամեն ինչ կկարգավորի եւ կմնա որակյալ մամուլը:
Նվեր Մնացականյան. «Շանթ» հեռուստաընկերության մեկնաբան
Ես կարծում եմ, որ դա լրացուցիչ վերահսկման հնարավորություն կտա: Թեեւ մանրակրկիտ տեղյակ չեմ այդ նախագծին, սակայն ընթերցելով դրա մասին մամուլի մի շարք հրապարակումներ, այդտեղից արդեն ենթադրում եմ, թե ինչ նպատակներ է հետապնդում այդ օրենքը: Մենք ունենք շատ, չափից դուրս անկախ դատական համակարգ, որը կկիրառի այդ օրենքը:
Գեղամ Մանուկյան. «Երկիր մեդիա» հեռուստաընկերության լրատվական եւ քաղաքական հաղորդումների տնօրեն
Զրպարտությունն արդեն ինքնին բացասական երեւույթ է, եւ դրա համար պատիժն էլ՝ նորմալ: Մենք, համենայնդեպս, վախ չունենք, որովհետեւ այսքան ժամանակ մեր հեռուստաընկերությամբ չի եղել որեւէ դեպք, որ մեզ մեղադրեն զրպարտության մեջ: Այստեղ խնդիրը օրենքի դրական կամ բացասական լինելու մեջ չէ: Խնդիրն ընդամենը պատասխանատվության մեջ է. մարդ չպետք է զրպարտությամբ զբաղվի: Այնուամենայնիվ, որեւէ ոլորտի, այդ թվում եւ՝ լրատվական, առողջացումը օրենքների խստացումներով կամ մեղմացումներով չի լինում: Առողջացումը լինում է ներքին փոփոխության հետեւանքով՝ ինչպես լրատվամիջոցների, այնպես էլ քաղաքական կամ պետական դաշտի, այդ թվում նաեւ՝ Ազգային ժողովի:
