Բայց դրա իրական արժեքը գիտեն պատմությունը եւ նրանք, որոնց ճակատագրերը խեղեց այդ պատը
Բեռլինը երեկ տոնեց ԳԴՀ-ն ու ԳՖՀ-ն միմյանցից բաժանող պատի փլուզման 20-ամյակը: «Առավոտը» դիմել էր հավատարմագրման համար՝ լուսաբանելու այս տոնակատարության պաշտոնական մասը, որին մասնակցելու համար Գերմանիայի մայրաքաղաք են ժամանել Հիլարի Քլինթոնը, Միխայիլ Գորբաչովը, Լեխ Վալենսան եւ այլք: Սակայն պարզվեց, որ հավատարմագիրը, ինչպես պատկերավոր արտահայտվեց «Եվրոպական հարեւանության լրագրական ցանց» ծրագրի մեր ղեկավարը՝ Դեյվիդ Քուինը. «Չարժե այն թուղթը, որի վրա տպագրված է»: Միջոցառումն անմիջականորեն լուսաբանելու բացառիկ իրավունք ունեին գերմանական հեռուստաընկերությունները, իսկ, ասենք, տպագիր մամուլի թեկուզ հավատարմագրված ներկայացուցիչները կատարվողին պետք է հետեւեին այն պայմաններում ու հեռավորությունից, ինչ սովորական հանդիսատեսները: Ուստի կգրենք միայն այն, ինչ հնարավորություն ենք ունեցել մոտիկից տեսնելու:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p2.jpg\")
Բայց նախ՝ մի համառոտ պատմական ակնարկ: Սահմանը փակվել ու պատը մի գիշերում հառնել էր 1961 թվականի օգոստոսի 13-ին՝ իրարից բաժանելով ընտանիքների, ընկերների ու հարեւանների: Եվ վերամիավորման ու ազատություն ստանալու փորձերն իրոք դրամատիկ էին՝ մարդիկ թռչում էին պատին հարակից տների պատուհաններից կամ թունելներ փորելով անցնում: ԳԴՀ-ից փախչել փորձողների վրա սահմանապահները կրակում էին՝ հարյուրավորները վիրավորվեցին, իսկ 136 մարդ զոհվեց այդ պատի մոտ:
Նախկին սահմանի մասին հիշեցումները Բեռլինում ամենուր են: «Չարլիի ստուգման կետ» կոչվող այս վայրում մի կողմից ամերիկյան զինվորի լուսանկար է, իսկ նրա հակառակ կողմում՝ սովետական զինվորի պատկերը:
Եվ պահպանված ցուցանակը հիշեցնում է, թե հենց սա էր սահմանը, որը բաժանում էր «Արեւմտյան աշխարհը՝ այստեղից դեպի Վլադիվոստոկ տարածվող Կրեմլի ամբողջատիրությունից», պարզ ասած՝ Բեռլինի ամերիկյան հատվածը սովետականից:
1989 թվականի նոյեմբերի 9-ին պատը փլուզվեց: Եվ այժմ դրա մնացորդների մոտ էքսկուրսիաներ են կազմակերպվում:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p4.jpg\")
Նաեւ այսպիսով է հիշեցվում՝ «Դուք անցնում եք ամերիկյան հատվածը»:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p6.jpg\")
Նույն գրությունը կարելի էր տեսնել որտեղ ասես՝ ասենք, պայուսակների, բացիկների, բաժակների ու մոխրամանների վրա:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p5.jpg\")
Զարմանալին այն է, որ նախկին ամերիկյան այդ հատվածում վաճառվում էր բացառապես սովետական բանակի հանդերձանքը՝ գլխարկներ, հակագազեր, ձեռնաշղթաներ: Կար անգամ Գորբաչովի «մատրյոշկան», որն առանձին լուսանկարելու համար թուրք վաճառողը պահանջեց 2 եվրո:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p23.jpg\")
Սովետական բանակի պարագաները Բեռլինում շատ լավ էին վաճառվում: Եվ դրանք ձեռքբերողներն անմիջապես լուսանկարվում էին իբր ամերիկյան բանակի սահմանապահների հետ, որոնք այդ ծառայությունը մատուցում էին ամեն լուսանկարվողի համար՝ 1 եվրո վճարով: Մեծ հերթ էր գոյացել:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p3.jpg\")
Նշենք, որ Բեռլինի փողոցներում անգամ կոմիքսների ստենդներ կային՝ պատի թեմայով: Ըստ այդմ՝ հերթական անգամ ականատեսը դարձանք, թե ինչպես նույնիսկ ողբերգական պատմությունը կարելի է դարձնել զբոսաշրջության եւ փող աշխատելու միջոց:
Բայց որ ամենազարմանալին է՝ պատի փլուզումից 20 տարի անց էլ Բեռլինի խանութներում որպես հուշանվեր էին վաճառվում դրա մասնիկները, որոնք գնահատված էին ըստ մեծության՝ միջինը 10-20 եվրո: Դժվար է հավատալ, թե այսքան տարի վաճառքի առարկա դառնալուց հետո էլ քարերը չեն ավարտվել: Բայց դե՝ եթե հաշվի առնենք, որ պատի երկարությունը շուրջ 160 կմ է եղել՝ ամեն ինչ հնարավոր է:
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/November/10/p22.jpg\")
Փորձեք գտնել հանելուկը, թե ինչպես է ստացվել, որ ՍՍՀՄ կոմունիստական կուսակցությունը ղեկավարելուն զուգահեռ՝ Լեոնիդ Իլյիչ Բրեժնեւը բնակվել է Բեռլինում շուրջ 30 տարի: Պատասխանն է. այս ցուցանակն իրական է՝ 1983-ին Բրեժնեւի մահից հետո փակցված է եղել այն տան վրա, որտեղ բնակվել է նա: Բայց Ելցինի խորհրդականի օժանդակությամբ Մոսկվայի քաղաքապետարանի կուլտուրայի կոմիտեն 1993-ին այն նվիրել է «Չարլիի checkpoint»-ի թանգարանին, որտեղ ըստ ցուցանակին կից գրության՝ «հավերժացված է այն մարդկանց հիշատակը, ում հետապնդում էր Բրեժնեւը»:
