Ծնողները չեն ուզում ընդունել, որ իրենց երեխան հնարավոր է մտավոր զարգացման խնդիրներ ունենա
Մոտ 3 տարի է՝ մեր հանրապետությունում ծնված նորածինների մեծ մասը ենթարկվում է այնպիսի սկրինինգ-հետազոտության, որի միջոցով ստուգվում է վահանաձեւ գեղձի ֆունկցիան: Արդյունքում պարզ է դառնում, թե երեխան հետագայում այդ պատճառով մտավոր եւ ֆիզիկական զարգացման խնդիրներ կունենա՞, թե՞ ոչ: Սակայն այս նորամուծությունը ոչ բոլոր ծնողներն են գրկաբաց ընդունում եւ հաճախ հրաժարվում են համագործակցել բժիշկների հետ: Բանն այն է, որ երբ երեխան ծնվում է, առաջին օրերին արտաքինից նման խանգարումների ոչ մի կլինիկական նշան չի երեւում, ուստի ծնողներն էլ կասկածամտորեն են վերաբերվում բժիշկների հայտարարություններին:
Այս հետազոտության առավելությունն այն է, որ եթե հիվանդությունն այդքան վաղ շրջանում հայտնաբերվի եւ կանխվի, հետագայում երեխան հասարակության լիարժեք անդամ կդառնա:
Վերոնշյալ հիվանդության՝ բնածին հիպոթիրեոզի հետազոտությունը կատարվում է երեխաների եւ դեռահասների առողջության ինստիտուտ «Արաբկիր» բժշկական համալիրում:
«Առավոտի» հետ զրույցում համալիրի նորածնային սկրինինգ կենտրոնի ղեկավար Իրինա Թովմասյանի ներկայացմամբ՝ որքան շուտ կատարվի հետազոտությունը՝ հիվանդության կանխարգելումն ու բուժումն ավելի արդյունավետ կլինի. «Նորածնի լույս աշխարհ գալուց 48 ժամ հետո կրունկից արյուն են վերցնում եւ ուղարկում մեր կենտրոն, որտեղ էլ հետազոտություն է արվում, եթե բարձր արդյունք է հայտնաբերվում՝ հավելյալ հետազոտություն է կատարվում, իսկ հիպոթիրեոզ հայտնաբերելու դեպքում անհապաղ դեղորայքային բուժում է նշանակվում, քանի որ հապաղելը կարող է ճակատագրական լինել երեխայի առողջության համար: Կլինիկական նշանները ժամանակի ընթացքում են ի հայտ գալիս, մեկի մոտ՝ 15 տարեկանում, մյուսի մոտ՝ ավելի շուտ կամ ավելի ուշ հասակում: Եվ երբ սկսում են վաղ շրջանում դեղորայքն ընդունել, այդ երեխաները դառնում են լիարժեք մարդ: Պարզապես դեղերը պետք է ընդունեն ամբողջ կյանքում եւ ամեն օր՝ նույն ժամին»:
Նշենք, որ թե՛ հետազոտությունը եւ թե՛ բուժումը պետպատվերի շրջանակում է իրականացվում: Սակայն սա էլ չի օգնում, որ ծնողները շահագրգռվեն՝ իրենց երեխաներին դեղորայք տալ: Ի. Թովմասյանի պատմելով՝ հատկապես մարզերում նորածինների տատիկ-պապիկներն են հակադրվում մասնագետներին, քանի որ իրազեկված չեն. «Մարզերից մեկում մի երեխա ուներ այդ խնդիրը: Հավելյալ ստուգման համար ծնողներին խնդրել էինք, որ երեխային բերեն Երեւան, բայց նրանք մերժել էին: Իսկ երեխայի առողջության համար ամեն օրն էլ նշանակություն ունի, ստիպված մենք գնացինք տեղում հետազոտելու: Երեխան դեղնություն ուներ, դա այդ հիվանդության ոչ սպեցիֆիկ նշաններից է, իսկ տատիկը դրան հակառակ ասաց. ոսկեջրով կլողացնենք՝ կանցնի»: Ի. Թովմասյանի պատմելով՝ տատիկին մի կերպ համոզել են, որ երեխային դեղորայք տան, սակայն անգամ վտանգը ներկայացնելուց հետո այդ տատիկը դեղերը լրիվ չի տվել, այլ՝ կես չափաբաժնով. «Երբ հերթական հետազոտությունից հետո պարզեցինք, որ երեխան խնդիր ունի, տատիկը խոստովանեց, որ դեղերը նորմալ չի տվել եւ այսուհետեւ նման բան չի անի: Երեւանից էլ մեկ այլ նորածնի տատիկ կրկին հրաժարվում էր ընդունել, որ իր թոռնիկի մոտ խնդիր կա: Բայց երեխային տարան ուրիշ լաբորատորիա, որտեղ երակից են արյուն վերցնում, ստուգելուց հետո եկան մեզ մոտ: Հիմա այդ տատիկը մեր բարեկամն է դարձել: Նույնիսկ, երբ ուրիշները չեն համոզվում, մենք տատիկի հեռախոսահամարը տալիս ենք մյուսներին, նա բացատրում է ու համոզում»:
«Արաբկիր» բուժկենտրոնի տնօրեն Արման Բաբլոյանի ներկայացմամբ էլ, երբեմն ծնողներն այն աստիճան են հակադրվում եւ չեն ընդունում երեխայի՝ հիվանդ լինելու մասին լուրը, որ բուժկենտրոնը ստիպված դատական կարգով է հասնում նրան, որ ծնողները երեխայի բուժման գործընթացը սկսեն. «Օրենքի վրա հիմնվելով, այդ ծնողին դատի տվեցինք, քանի որ նա պարտավոր է հնարավորության սահմաններում ապահովել երեխայի լիարժեք զարգացումն ու առողջությունը, իսկ այս դեպքում հնարավորություն կար: Եթե դատի չտայինք, հետագայում, երբ երեխայի մոտ արդեն ի հայտ գար մտավոր հետամնացություն, ծնողը գուցեեւ գար ու մեզ մեղադրեր, որ մենք բժիշկ ենք եւ պարտավոր էինք իրեն ստիպել»: Մեր հարցին՝ գուցե մենտալիտետի՞ց է, որ հայերը չեն ուզում ընդունել երեխաների հիվանդությունը, որպեսզի հարեւան-բարեկամները այդ մասին չիմանան, Ա. Բաբլոյանն ասաց. «Եվրոպական շատ երկրներում կան մարդիկ, որոնք նույնպես խուսափում են, դա երեւի մարդկային գործոն է: Ամեն դեպքում, մենք ապահովում ենք բժշկական գաղտնիությունը»:
Ըստ Ա. Բաբլոյանի, հիպոթիրեոզի սկրինինգը ներդրվել է 2005-ին, եւ մինչ օրս հիվանդության 22 դեպք է հայտնաբերվել. «Բայց ժամանակին հայտնաբերելու ու բուժում ստանալու շնորհիվ, այդ 22 երեխաները ոչնչով չեն տարբերվում մյուս երեխաներից ու հասարակության լիարժեք անդամ են»:
Բուժհամալիրի տնօրենի խոսքերով՝ առայժմ հետազոտվում է հանրապետության նորածինների 63%-ը, սակայն տարեցտարի այդ թիվը կավելանա. «Առայժմ ծրագրում ընդգրկված են Երեւանը, Արարատի, Արմավիրի, Արագածոտնի, Կոտայքի մարզերը, Վանաձոր եւ Սպիտակ քաղաքները: Ծրագրված է 2 տարի հետո ամբողջ հանրապետությունում անել»:
