ՀՀԿ խորհրդի անդամ Լեռնիկ Ալեքսանյանը կարծում է, որ ժամանակն է սկսել հայ-թուրքական նոր հարաբերություններ:
– Վերջերս արտահայտել էիք մի տեսակետ, որը բանավեճի տեղիք տվեց. ասել էիք, թե մեր երիտասարդությունը պատրաստ չէ պատերազմի, եւ նրան այդ պատերազմը պետք չէ: Հիմա ե՞ւս շարունակում եք մնալ այդ կարծիքին:
– Ես ասել էի, որ երիտասարդները պատրաստ չեն պատերազմի, որովհետեւ այսօրվա երիտասարդության մի մասը զբաղվում է բիզնեսով, մի մասն արտասահմանում է սովորում, իսկ այն մասը, որոնց հայրերը մասնակցել են պատերազմի, նրանք էլ առանձնապես չեն ուզում պատերազմ՝ ոչ թե, որովհետեւ հայրենասեր չեն, ուղղակի այսօր նրանց համար պատերազմը ցանկալի չէ: Եթե պատերազմ լինի, նրանք, իհարկե, կկռվեն, բայց այսօր մարդկանց պատերազմ պետք չէ: Այո, հիմա էլ վստահ եմ, որ մարդկանց պատերազմ պետք չէ:
– Այն, ինչ կատարվում է հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում, ձեզ բավարարո՞ւմ է, նկատի ունեմ՝ մեզ պե՞տք է սկսել այդ հարաբերությունները այն իրավիճակում, երբ Ղարաբաղի հարցը լուծված չէ: Հայտնի արձանագրությունները որքանո՞վ են ճիշտ ժամանակի եւ տեղի մեջ:
– Որ հայ-թուրքական հարաբերությունների շարժը այսպիսի ընթացք է ստացել, ես շատ դրական եմ գնահատում եւ կարծում եմ՝ շատերը, նույնիսկ՝ այն մարդիկ, ովքեր այդ արձանագրություններին դեմ են, ընդունում են, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները պետք է տեղից շարժվեն: Արձանագրությունները դեռեւս փաստաթուղթ չեն, դեռ քննարկման փուլում են, եւ շատ կարեւոր է, որ չշահարկվի եւ ճիշտ մեկնաբանվի այդ փաստաթղթերի բուն էությունը, որովհետեւ բոլորս էլ հասկանում ենք, որ այդ փաստաթուղթը ունի տեքստ եւ ունի ենթատեքստ: Ենթատեքստ ասելով ես հասկանում եմ այն, որ սա հիմք է տալու շարունակել տեքստը, որը դեռ առաջին փուլում է: Ավելի շատ քննարկվում է երկու կետ, առաջին՝ հանձնաժողովի եւ ենթահանձնաժողովի ստեղծումը: Համարվում է, որ սա շատ բացասական է: Ես համարում եմ, որ դա բացասական չէ, չեմ ասում դրական է, կարող էր նաեւ չլինել: Իսկ ինչու բացասական չէ՝ որովհետեւ, նախ՝ չի շոշափվում ցեղասպանություն բառը:
– Բայց քննարկումները եթե սկսվեն, հաստատ շոշափվելու է:
– Թող շոշափվի: Այսօր տարբեր երկրներ ճանաչել են ցեղասպանությունը, եւ ոմանց թվում է, որ եթե սկսեն հարցը քննարկել, այդ երկրներին վատ դրության մեջ ենք դնելու: Պիտի տարբերենք՝ ճանաչելը քաղաքական ճանաչումներ են, ոչ մի երկիր իրավաբանորեն որեւէ բան չի ճանաչել։ Դա քաղաքական խնդիր է, ճանաչել են՝ լավ են արել եւ թող էլի շարունակեն ճանաչել: Եթե այդ հարցը փորձենք բերել իրավական դաշտ, եւ իրավական դաշտում ճանաչվի ցեղասպանությունը, սա շատ մեծ գործ կլինի: Բայց հարցը չի շոշափվում, եւ տրամաբանությունը, որ պատմական հարցերը պիտի քննարկեն պատմաբանները, որեւէ վնաս չի բերում ցեղասպանության ճանաչման խնդրին: Ընդհակառակը՝ շատ հնարավոր է, որ այդ փաստերը համակարգվեն, եւ առաջանա հնարավորություն իրավական տեսք տալու մեր ցեղասպանության ճանաչմանը:
– Բայց մի՞թե քննարկման բան կա:
– Քննարկման բան չկա, բայց որ անկեղծ ասեմ՝ կարելի է նաեւ քննարկել իրավական դաշտում: Սա քաղաքական որոշում է, բոլոր երկրները քաղաքական որոշում են կայացրել՝ ճանաչել ցեղասպանությունը: Եվ մեզ պետք է, որ Թուրքիան ճանաչի ցեղասպանությունը, եւ աշխարհը ճնշի այդ երկրին՝ ճանաչելու ցեղասպանությունը:
– Դուք չե՞ք կարծում, որ հայ-թուրքական սահմանի բացումից ավելի շատ օգտվելու է Թուրքիան, քան Հայաստանը:
– Սահմանի խնդրի հարցում ես որեւէ բացասական բան չեմ տեսնում: Եթե Դաշնակցության դիրքորոշումն ինձ համար հասկանալի է, ապա անհասկանալի է ՀՀՇ-ի դիրքորոշումը, որովհետեւ հենց 90-ականներից սկսած ֆիքսվեց, որ հայոց դատը եւ ցեղասպանությունը քաղաքական խնդիրներ չեն: Դրանք մեր պատմական-ազգային խնդիրներն են, որոնք այսօր քաղաքականություն դարձնելը ճիշտ չէ: Սա ՀՀՇ-ի որդեգրած սկզբունքն է, եւ այսօր դեռ գործում է այդ սկզբունքը, որը, կարծում եմ, ճիշտ է: Մենք ֆիքսել ենք, բայց չենք գրել մեր սահմանները, եւ եթե ինչ-որ փոփոխություն լինի հայ դատի կամ սահմանների հետ կապված, դա պիտի լինի կամ պատերազմով, կամ աշխարհի ճնշման տակ ցեղասպանությունը ճանաչելու վրա: Սա խնդիր է, որն այսօրվա լուծվելիքը չէ: Եվ այս քայլը երբեք մեր առաջ արգելք չի դնում, որպեսզի մենք վաղը կամ մյուս օր խոսենք այս մասին, բայց այսօր խոսել հայ դատի մասին, ճիշտ չէ: Այսօր մենք անկախ Հայաստան ենք այս սահմաններով:
