«ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՌԱՆՑ ՓՈՂԻ ՀԱՋՈՂԵԼ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ՉԷ»

Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար, «Օրինաց երկիր» կուսակցության նախագահ Արթուր Բաղդասարյանը հայտարարում է, որ իր գլխավորած կուսակցությունը լուրջ ռեֆորմների շեմին է:

– Ազգային անվտանգությունը ցանկացած պետության համար կարեւոր է. դուք, որպես խորհրդի քարտուղար, ինչպե՞ս եք ապահովելու ազգային անվտանգությունը:

– Ընդհանրապես, հարցումները ցույց են տալիս, որ այսօր անվտանգության խնդիրներն առավել շատ են մտահոգում հասարակությանը: Մենք անվտանգությունը հաճախ դիտարկում ենք նեղ պրիզմայով, բայց անվտանգությունը բավականին գլոբալ երեւույթ է՝ սկսած պարենային անվտանգությունից մինչեւ դեմոգրաֆիական անվտանգություն: Եթե մենք չունենք զարգացման հստակ հայեցակարգեր անվտանգության այս կամ այն ոլորտի վերաբերյալ, արդյունավետ զարգացումներ չենք կարող ունենալ: Հայաստանը միակ երկիրն էր ԱՊՀ եւ կովկասյան տարածաշրջանում, որի անվտանգության խորհուրդը չուներ իր աշխատակազմը: Հիմա առաջին անգամ Հայաստանում ստեղծվեց անվտանգության խորհուրդ՝ իր աշխատակազմով: Մենք այժմ աշխատում ենք մի քանի հիմնական ուղղություններով՝ ներքին անվտանգություն, որը ներառում է իրավապահ եւ պաշտպանական ոլորտի բարեփոխումները եւ այն ամենը, ինչ առնչվում է այս համակարգին: Արտաքին անվտանգություն, որը ներառում է մեր երկրի արտաքին անվտանգությանն առնչվող ողջ սպեկտորը: Օրինակ, այս ոլորտում մեր երկրի համագործակցությունը Եվրոպական միության հետ բավականին ակտիվ է, մշակված են 200-ից ավելի կոնկրետ միջոցառումներ առաջիկա երեք տարիների համար: Սրանում ներառված են մեր երկրի բոլոր գերատեսչություններն առանց բացառության: Հայաստան-ՆԱՏՕ համագործակցության մեջ եւս ներգրավված են 11 նախարարություն եւ չորս այլ գերատեսչական կառույցներ՝ շուրջ 60 ուղղություններով: Մոտ 80 ուղղություններով կոնկրետ ծրագրեր են իրականացվում նաեւ Հայաստան-ՀԱՊԿ համագործակցության շրջանակներում: ԱԽ-ն համակարգում է այս ողջ գործունեությունը: Մենք նաեւ զբաղվում ենք մեր երկրում առ այսօր բացակայող, բայց մեր ազգային անվտանգության ռազմավարությամբ նախատեսված հայեցակարգերի մշակմամբ եւ իրականացման հսկողությամբ: Դրանք ներառում են 20-ից ավելի ոլորտներ՝ տեղեկատվական անվտանգությունից մինչեւ էներգետիկ անվտանգություն: Առաջինը հաստատվեց տեղեկատվական անվտանգության հայեցակարգը, որն իր մեջ ներառում է եւ բովանդակային, եւ տեխնիկական չափորոշիչներ: Հայտնի է, որ հաճախակի հարձակումներ են տեղի ունենում հայկական կայքերի վրա, դա լուրջ խնդիր է, լուրջ խնդիր է նաեւ բովանդակային կողմը: Հաջորդ կարեւոր ուղղությունն այն է, որ մեր երկրում պետք է լուրջ ուշադրություն դարձվի առանցքային հիմնահարցերի ռազմավարական եւ փորձագիտական վերլուծություններին: Խոսքը տարբեր կարգի ռազմավարական հետազոտությունների, հատուկ նյութերի պատրաստման մասին է, որոնք պետության համար կարեւոր նշանակություն ունեն, եւ դա վերաբերում է մեր հարեւանների, մեր դաշնակիցների, մեր հնարավոր հակառակորդների հետ հարաբերություններին: Այսուհետ առաջին անգամ ԱԽ-ն կպատրաստի եւ կներկայացնի երկրի անվտանգության համալիր վիճակի հետ կապված տարեկան զեկույցներ:

– Ձեր աշխատանքի մասով թերեւս այսքանը, որովհետեւ վստահ եմ՝ մեր ընթերցողին ավելի կհետաքրքրի հարցազրույցի քաղաքական մասը: «Օրինաց երկիրը» իր կենսագրության ընթացքում ավելի շատ իշխանության մաս է եղել, քան ընդդիմություն, եւ ձեր վերջին անցումը ընդդիմությունից իշխանություն բուռն արձագանքների տեղիք տվեց: Կա տպավորություն, որ ձեր կուսակցությունն իր այս քայլով թուլացավ, ձեր վարկանիշն ընկավ: Նկարագրեք այս պահին ձեր կուսակցության բարոյահոգեբանական վիճակը:

– Դուք ճիշտ եք նկատում. մենք իշխանության մեջ ավելի երկար ենք եղել, քան ընդդիմության մեջ, եւ եթե հիշում եք, 2003-ին, իշխանության մեջ լինելով, հավաքեցինք ավելի շատ քվեներ, քան երբ ընդդիմության մեջ էինք: «Օրինաց երկիրն» իր բովանդակության մեջ փոփոխությունների համար պայքարող եւ ավելի շատ ռեֆորմիստական կուսակցություն է: Հիշեցնեմ, որ մենք ենք եղել այն ջատագովներից մեկը, որ Երեւանի ընտրություններում 5 տոկոսի շեմը դառնա 7 տոկոս, բայց ինչպես տեսաք՝ մենք չկարողացանք 7 տոկոս հավաքել եւ հավաքեցինք ընդամենը 5 տոկոս: Մենք պետք է խոստովանենք մեր սխալները, մեր թերությունները: «Օրինաց երկիրը», ըստ էության, լուրջ չնախապատրաստվեց Երեւանի ընտրություններին, եւ սա ինչ-որ տեղ պայմանավորված էր նաեւ պերմանենտ ընտրություններով, ինչ-որ տեղ՝ նաեւ հոգնածությամբ այդ ընտրություններից: Բայց մեր հավաքած ձայների համար մենք ոչ մի տեղ ոչ մի կոպեկ կաշառք չբաժանեցինք: Մենք նույնիսկ ԺԷԿ-ի պետի մակարդակով որեւէ մասնակցություն չունենք Երեւանի քաղաքային իշխանության մեջ, եւ սա էլ ինչ-որ տեղ խանգարեց, որովհետեւ լինելով իշխանություն՝ չունեինք լծակներ քաղաքային կառավարման մեջ: Ես գտնում եմ, սակայն, որ հիմնական պատճառը մեր ոչ բավարար աշխատանքն էր:

– Դուք համարում եք, որ ձեր թերությունների պատճառով չհաղթահարեցիք անհրաժեշտ շեմը, եւ այդպես եք ասում, որովհետեւ այսօր իշխանության մաս եք, բայց եթե շարունակեիք մնալ ընդդիմություն, անշուշտ, ընդդիմադիր լիդերների պես կասեիք, որ ընտրությունների գաղափարը մեզանում վերացել է, որ իրական ընտրություններ չեն կատարվում, որ կեղծիքների մեխանիզմները կատարելագործվել են, որ իրական ընտրություն չկա:

– Ոչ, ես չեմ կիսում այդ կարծիքը. ընտրություն կա, բայց ընտրության չափանիշները, ցավոք, փոխվել են: Առաջին պլան է մղվել փողը: Այսօր այն քաղաքական կազմակերպությունը, որը փող չունի, չի կարողանում ընտրություն կազմակերպել, որովհետեւ գաղափարի փոխարեն առաջին պլան են մղվում փողը, վարչական ռեսուրսները, եւ հետո միայն գալիս է գաղափարը, կառույցների կազմակերպվածությունը եւ այլն: Բնականաբար, ֆինանսապես մենք այդ պատրաստվածությունը չունեինք եւ այդ պատճառով հիմա մտադիր ենք իրականացնել զուտ արտադրատնտեսական բնույթի ծրագրեր:

– Նկատի ունեք՝ կուսակցության բիզնես-ծրագի՞ր:

– Ոչ: Կուսակցությունը բազմաթիվ մարդիկ են, որոնք նաեւ այլ գործունեության շրջանակներ ունեն: Մեր կուսակցականները ամսական իրենց գումարներից են ծախսում «Օրինաց երկրի» համար, եւ մեր կուսակցությունը իր այս տեսակի մեջ բացառիկ է: Մեզ ինչ-որ մեկը չի ֆինանսավորում, մենք մեզ ենք ֆինանսավորում: Բայց նաեւ հասկանում ենք, որ պետք է լուրջ տնտեսական ծրագրեր իրականացնել ֆինանսներ ունենալու համար, եւ այժմ ձեռնամուխ ենք եղել որոշ ծրագրերի իրականացմանը: Հայաստանում քաղաքականության մեջ առանց փողի հաջողել հնարավոր չէ: Կազմակերպչական առումով արդեն մեր կուսակցությունն այսօր գտնվում է լուրջ վերակազմավորման ընթացքում, մենք ներքին քաղաքական ռեֆորմ ենք իրականացնում, եւ այդ քաղաքական ռեֆորմը ենթադրում է նաեւ լուրջ կառուցվածքային փոփոխություններ: Նաեւ՝ հանրությանը մեր նոր թեզերն ենք ներկայացնելու այս աշնանը տեղի ունենալիք մեր համագումարի ընթացքում: Մենք պահպանելու ենք մեր տեսակը, իսկ մենք եվրոպական կուսակցություն ենք, ռեֆորմիստական կուսակցություն ենք, դրական, լավ փոփոխությունների համար պայքարող, նախաձեռնողական դիրքորոշում ունեցող քաղաքական կազմակերպություն ենք: Ինչ վերաբերում է մեր վարկանիշի մասին ձեր հարցին, իհարկե, մեր վարկանիշն անկում ունեցավ, ես դա չեմ էլ կարող թաքցնել: Բայց այն, ինչ մենք ժամանակին կատարեցինք, ոչ թե պահի տակ կատարված քայլ էր, այլ գիտակցված ընտրություն՝ հանուն մեր երկրի զարգացման, այլ ոչ թե զանգվածային արյունահեղությունների, եւ ես ուրախ եմ, որ մեզ հասկացողների թիվն այսօր օրեցօր ավելանում է: Բացի այդ, ես մի քանի առիթով ասել եմ, որ կա մի սահման, որը չի կարելի անցնել. դա վերաբերում է եւ մարդկային, եւ քաղաքական հարաբերություններին: Իսկ երբ իմ եւ իմ թիմի անձնական եւ քաղաքական վարկաբեկման բոլոր սահմաններն անցան եւ մեզ հետ փորձեցին խոսել «Մասիս սարի» դիրքերից, դա մեզ համար չէր կարող ընդունելի լինել, որովհետեւ 2 տարի առաջ երկուսս էլ նույն ընդդիմադիր դաշտում էինք: Ինձ համար գործընկերությունը ենթադրում է փոխադարձ հարգանք, հավասարություն, ազատություն:

– Ժամանակին, երբ ՕԵԿ-ը իշխանությունից անցավ ընդդիմության դաշտ, ձեր շատ գործընկերներ հայտարարեցին, որ իրենց չեն տեսնում ընդդիմության դաշտում եւ մնացին իշխանության մեջ, ոմանք պահպանեցին նաեւ իրենց պաշտոնները: Հիմա, երբ դուք դարձյալ իշխանություն եք, հնարավո՞ր է նրանց ետ վերցնեք, կամ՝ դիմե՞լ են ձեզ այդ խնդրանքով:

– Եթե դուք նկատեցիք, դա բավականին ծանր հարված էր այն ժամանակ, երբ մարդու հետ ընկերություն ես անում, եւ նա քեզ լքում է դժվար պահին: Նույնիսկ մարդիկ եղան, որոնք եկեղեցում երդվելուց հետո անգամ հակառակն արեցին: Դա ինձ համար մարդկային մեծ կորուստ էր, բայց եթե նկատել եք՝ իմ ոչ մի հրապարակային ելույթում ես նրանց հասցեին որեւէ թթու խոսք չեմ ասել: Եղել են մարդիկ, որ ուզել են ետ գալ, բայց ես ուղղակի նրանց ասել եմ, որ շարունակեն գնալ իրենց ճանապարհով, իսկ մենք գնալու ենք մեր ճանապարհով: Գուցե ինչ-որ ժամանակ հետո, երբ զգաս, որ մարդն իրոք շատ է ուզում ետ գալ, մարդ է, գուցե սխալվել է՝ մենք կքննարկենք: Բոլոր դեպքերում՝ պետք չի դատել, միայն Աստված կարող է դատել:

– Իշխանություն-ընդդիմություն հարաբերությունները ինչպե՞ս եք գնահատում, եւ ինչպե՞ս եք վերաբերվում ընդդիմության որդեգրած սահմանադրական ճանապարհին:

– Ընդհանրապես, առողջ ընդդիմության գոյությունը շատ կարեւոր է: Ինձ համար ավելի հեշտ է գնահատականներ տալ, որովհետեւ եղել եմ եւ ընդդիմություն, եւ իշխանություն, եւ ոչ մի տեղ ես շինծու չեմ եղել, չնայած այն տարբեր ասեկոսեներին, որ տարածվեցին: Մենք եղել ենք ընդդիմություն եւ եղել ենք հստակ, նույնը իշխանության մեջ ենք եւ ամբողջությամբ կրում ենք նրա գործունեության քաղաքական պատասխանատվությունը: Այսօր Հայաստանում ընդդիմությունը կա, գործունեությունը տեսանելի է: Այլ խնդիր է, որ ընդդիմությունն էլ իր մեջ տարբեր դասակարգումներ, թեւեր ունի: Ես քաղաքական մեծ սխալ եմ համարում, երբ ընդդիմության դերում լինելով՝ փորձում են պապայի դեր ստանձնել, ինչպես անում է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը: Ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհում իշխանությունը եւ ընդդիմությունը գործում են մի քանի թեւերով: Ամբողջ աշխարհում իշխանությունից ընդդիմություն կամ ընդդիմությունից իշխանություն անցումը խիստ սահուն պրոցես է, թշնամության վերածված չէ: Հայաստանում վերածված է թշնամական հարաբերությունների, որը ես ճիշտ չեմ համարում: Իշխանությունն անում է իր գործը, եւ ընդդիմությունն անում է իր գործը: Կողմնակից եմ, որ ընդդիմություն եւ իշխանություն հարաբերությունները լինեն եթե ոչ փոխադարձ հարգանքի, ապա գոնե հանդուրժողականության պայմաններում եւ ոչ թե ատելության, կեղծիքի, ստի:

– Դուք համաձա՞յն եք, որ իշխանությունն ու ընդդիմությունն իրար արժեն:

– Ես, իհարկե, համաձայն չեմ եւ ոչ միայն այն պատճառով, որ այսօր իշխանություն եմ: Ես կարծում եմ, գուցե իմ գնահատականի մեջ հիմա սուբյեկտիվիզմ կա, բայց այն, ինչ որ իմ թիմի, իմ եւ իմ ընտանիքի դեմ արվեց հայտնի ուժերի եւ նրանց սպասարկող քարոզչամեքենայի կողմից, ինձ համար խիստ վիրավորական էր, նրանց կեցվածքը ինձ համար բացարձակապես ընդունելի չի, եւ չեմ էլ ուզում համեմատել, որովհետեւ լսեք, օրինակ՝ Սերժ Սարգսյանի ելույթները: Այդ մարդու ելույթներում պարկեշտությունից եւ հանդուրժողականությունից զատ՝ ոչ մի չար բան չկա:

– Դուք կանխեցիք իմ հաջորդ հարցը, որը պիտի լիներ հետեւյալը՝ ինչպիսի՞ նախագահ է, ձեր կարծիքով, Սերժ Սարգսյանը;

– Սերժ Սարգսյանը շատ հետաքրքիր նախագահ է: Նա նախագահ է, որը սիրում է կարդալ, որը հապճեպ որոշումներ չի կայացնում, նախագահ է, որը ունի լսելու ընդունակություն եւ, ինձ համար ամենակարեւորը, ունի թիմային աշխատանքի ձգտում: Այս որակները խիստ կարեւոր են նախագահի համար: Ինքն աշխատանքից զատ՝ նաեւ շատ լավ ընկեր է:

– Որպես ԱԱԽ քարտուղար՝ ի՞նչ եք կարծում՝ Ղարաբաղի հարցի կարգավորման այն սխեման, որը քիչ թե շատ հայտնի է, որքանո՞վ է ապահովելու Ղարաբաղի եւ Հայաստանի անվտանգությունը:

– Ղարաբաղի խնդիրն իշխանության այս քաղաքական թիմի համար ունի կարեւոր երեք բաղկացուցիչ: Առաջինը՝ դա Ղարաբաղի կարգավիճակի խնդիրն է: Սա թիվ մեկ հարցն է, այսինքն՝ Ղարաբաղը պետք է լինի անկախ պետություն կամ վերամիավորվի Հայաստանին: Սա առանցքային հարցադրում է, երկրորդը՝ ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխիքներն են, որը պետք է ներառի երկու բաղկացուցիչ, ոչ միայն հիմնական երաշխավոր՝ ի դեմս ՀՀ-ի, այլ նաեւ միջազգային անվտանգության լրացուցիչ երաշխիքներ: Եվ երրորդը՝ Ղարաբաղի եւ Հայաստանի ուղիղ, չմիջնորդավորված կապը, որ մենք արգելքներ հարկադրված չլինենք հաղթահարելու: Բանակցային ողջ գործընթացը ընթանում է հենց այս սկզբունքների շրջանակներում: Խաղաղությունը միշտ ավելի թանկ արժե, քան պատերազմը, եւ եթե մենք խոսում ենք փոխզիջումների մասին, այն ենթադրում է երկկողմանի քայլեր: Մենք չենք կարող ոչինչ չզիջելով՝ ստանալ անկախ Ղարաբաղ:

– Այսինքն՝ Ադրբեջանի զիջումը լինելու է անկախ Ղարաբա՞ղը:

– Իհարկե, Ղարաբաղը պետք է լինի կամ անկախ, կամ Մայր հայրենիքի կազմում: Ի վերջո՝ եթե մենք պետք է հարակից որոշ տարածքներ վերադարձնենք, ապա նրանք էլ պետք է համաձայնության գան եւ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքի, եւ այն խնդիրների շուրջ, որոնք մեզ համար են առաջնային: Ղարաբաղը երբեք եւ ոչ մի պարագայում չի լինի Ադրբեջանի կազմում:

– Վերջում խնդրում եմ պատասխանեք դարի հարցին՝ ի վերջո, գնա՞, թե՞ չգնա Սերժ Սարգսյանը Թուրքիա:

– Դեռ ժամանակ կա, հիսուն օրը տեւական ժամանակ է նման կարեւոր որոշում կայացնելու համար: Քաղաքականության մեջ իրադարձությունները զարգանում են շատ արագ, եւ մենք պետք է սպասենք իրադարձությունների զարգացմանը: Հիսուն օրվա ընթացքում հիսուն գետեր կարող են հոսել, պետք է սպասել իրադարձությունների զարգացմանը, եւ Սերժ Սարգսյանի, որպես երկրի նախագահի, լավագույն հատկանիշներից մեկն էլ այն է, որ նա երբեք իր որոշումների մեջ չի շտապում: