Մի այլ հիշողության մասին
Մարդը զարմանալիորեն կարճ հիշողություն ունի, չնայած աշխարհի երկար ու փոշոտ ճանապարհներին: Երբեմն, նույնիսկ հաճախ, թվում է, թե մեր՝ մարդու խնդիրը ոչ միայն ինքնաբավության տարածք ստեղծելն է եւ այնտեղ հարմարավետ տեղավորվելը, այլ թերեւս նաեւ գիտակցված եւ հաճախ անգիտակից հասարակական օգտակարության տարտամ ձգտումն է: Այսինքն թե՝ ինչպես օգնել մերձավորին, ինչպես անել, որ չմոռանալ սեփական անցյալը, ինչպես պահել ազատ խոսքի շունչը, որ թեւածի ամենքի վրա՝ որպես գարնան ցանկալի իրիկուն: Խոսքը, ի սկզբանե ունենալով հմայող, աշխարհաստեղծ հատկանիշ, մի օր նույնպես մաշվում է, երբ անվերջ կրկնվում է նույն մարդու կողմից, կորցնում է իր իմաստը, ազդեցությունը, ինչպես մեզ ծանոթ շատ մարդկանց տեսքը, որոնք հայտնվում էին ու կան բոլոր դպրոցներում եւ ոչ միայն դպրոցներում, հեռակա ուսանողի փողկապ կապած, եւ ձգտում էին անպայման դառնալ տնօրեն եւ, որպես կանոն, իրենց ձգտման թափից մաշվում էին սեփական փողկապների նման՝ չդառնալով տնօրեն, նույնիսկ սիրված ուսուցիչ չեն դառնում, քանի որ տնօրեն դառնալու մղումը նրանց թույլ չէր տալիս գոհանալ ուսուցչի պարզ ու ազնիվ կոչումով: Այդպես մաշվում է նաեւ սերը, երբ հաճախակի կրկնությունից դառնում է սովորույթ, մի տեսակ բաժակաճառի պես մի բան. Ես քեզ սիրում եմ… սիրում եմ քեզ, իմ ժողովուրդ, սիրում եմ քեզ, իմ Հայրենիք… ասում ենք հպարտությամբ՝ հայրենասիրությունը դարձնելով մասնագիտության նման մի բան, եւ չենք էլ նկատում, թե ինչպես այդ նույն սիրելի Հայրենիքի մեծերի բրոնզե դիմաքանդակները՝ Հրաչյա Աճառյանի, Լեւոն Ներսիսյանի, ինչ-որ գիշերային ելուզակներ պոկում են պատերից, որ վաճառեն որպես ձուլակտոր: Սղոցում-կտրում են Այվազովսկու ձեռքի վրձինը, Սասունցի Դավթի ոտքերի մոտից գողանում են համբերության բրոնզե գավաթը, որ հետո վաճառքից ստացված փողով երեւի խմեն հայրենիքի կենացը…
Եվ չնայած մեր հիշողությունը կարճ է, բայց մարդուն որպես մխիթարանք, միեւնույն է, փրկում է մի այլ հիշողություն, որի մի պատկերը տեսիլքի պես հայտնվում է հիմա ինձ: Տեսնում եմ Լեոնիդ Ենգիբարյան մեր համազգային ծաղրածուին, տեսնում եմ, թե ինչպես է նա Չարենցի կիսանդրին մաքրում ձյունից, վերջում իր կարմիր շարֆը գցելով մեծ բանաստեղծի վիզը, հեռանում է՝ առանց ետ նայելու: Եվ հիմա այդ մի այլ հիշողությունը ինձ հարցնում է. ի՞նչ է տանում արցունքը իր հետ լացող մարդու աչքերից՝ ցա՞վը, թե՞ ինքն է փախչում ցավից:
