ՄԵՆՔ ԶԳԱԼԻ ԿՈՐՈՒՍՏ ԵՆՔ ԿՐԵԼ

Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արթուր Բաղդասարյանը ցանկանում է ազատ առեւտուր տարածաշրջանում, խաղաղություն հարեւանների հետ եւ Եվրամիության հետ համագործակցության ամրապնդում: «Շպիգել» օրաթերթի հետ նա խոսում է ընկերների, թշնամիների եւ պատմական հաշտության մասին:

– Ձեր հարեւան երկիր Վրաստանը ձգտում է մուտք գործել ՆԱՏՕ, իսկ Ձեր մյուս հարեւանը՝ Թուրքիան, արդեն ՆԱՏՕ-ի անդամ է: Տարածաշրջանում, որպես Ռուսաստանի միակ դաշնակից, Հայաստանին արդյոք մեկուսացում չի՞ սպառնում:

– Ոչ, մենք առանձնահատուկ երկիր ենք, որտեղ ապրում է 3 մլն մարդ. Սփյուռքում հայերի թիվը 7 մլն մարդ է: Դա պարտադրում է, որ մեր արտաքին քաղաքականությունը հավասարակշռված լինի: Մեր համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ մեր անվտանգության մի մասն է:

Անկախության ձեռքբերումից ի վեր Ռուսաստանը մեր ռազմավարական գործընկերն է, մենք հիմնադիր անդամ ենք Հավաքական անվտանգության կազմակերպության, որի կազմում են Բելառուսը եւ միջինասիական մի շարք երկրներ: Մեր գործունեության առաջնահերթություններից է ինտեգրումը եվրոպական կառույցներին:

– Անցյալ տարվա օգոստոսին Ռուսաստանի եւ Վրաստանի միջեւ պատերազմի հետեւանքով Հայաստանի տնտեսությունը շուրջ 100 մլն եվրոյի վնաս կրեց: Այժմ դուք փորձում եք սահմանի բացման վերաբերյալ բանակցել Թուրքիայի հետ. սահմանը փակ էր շուրջ 15 տարի: Արդյոք դուք փորձո՞ւմ եք հնարավորն անել, որպեսզի ապագայում նման բարդություններ չլինեն:

– Հայաստանի Հանրապետությունը զգալի կորուստներ կրեց մեր հարեւանությամբ տեղի ունեցած պատերազմի հետեւանքով: Մենք ձգտում ենք հասնել Իրանի եւ Թուրքիայի ժամանակակից ճանապարհներով՝ Հայաստանի եւ Վրաստանի տարածքով մինչեւ Ռուսաստան ազատ առեւտրաշրջանառության զարգացմանը: Սա դրական քայլ է ողջ տարածաշրջանի համար: Մենք կցանկանայինք ունենալ բաց սահման Թուրքիայի հետ: Առաջին դրական քայլն այդ ուղղությամբ Թուրքիայի նախագահ Աբդուլա Գյուլին ուղղված հրավերն էր, ապա՝ դրան հետեւած այցը Հայաստան, ինչը միանշանակ չի ընդունվել Հայաստանում. մեր երկրի նախագահը եւ մեր քաղաքական թիմը ենթարկվել են ներքաղաքական լուրջ քննադատության: Հենց այս պատճառով կոալիցիայից դուրս եկավ Դաշնակցությունը՝ հայկական ամենահին կուսակցությունը: Մենք ցանկանում ենք բանակցել Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների: Սահմանի բացումը նշանակում է նոր տնտեսական ծրագրեր, էներգետիկ ռեսուրսների նոր եւ դիվերսիֆիկացված հնարավորություններ: Մեր հարեւանները մեր թշնամիները չեն:

– Հայ-թուրքական հարաբերությունների լարվածությունը պայմանավորված է Թուրքիայի կողմից Օսմանական կայսրությունում 1915 թ. Հայերի ցեղասպանության փաստի չճանաչմամբ: Այնուամենայնիվ՝ արդյոք հնարավո՞ր է բարեկամությունը Թուրքիայի հետ:

– Հայերի ցեղասպանությունն արդեն ճանաչված է բազմաթիվ պետությունների կողմից, եւ մենք պարտավոր ենք անել հնարավորը, որպեսզի մոլորակի ոչ մի անկյունում նման բան չկրկնվի: Մենք չենք խոսում Թուրքիայի հետ բարեկամության մասին, խոսում ենք նորմալ հարաբերությունների մասին, որոնք պետք է լինեն հարեւանների միջեւ: Երկու երկրների պատմություններում էլ կան շատ մութ կետեր: Չնայած այդ ամենին՝ մենք պետք է նայենք դեպի ապագա, այլ ոչ թե կանգ առնենք անցյալում:

Լուծումները պետք է որոնել ոչ թե հակասություններում, այլ բանակցություններում:

– Վերջերս Թուրքիայի պաշտպանության նախարարը Վաշինգտոնում ասել է, որ Թուրքիան խոչընդոտել է Հայաստանի մերձեցումը Ռուսաստանի եւ Իրանի հետ: Իրենց հերթին դաշնակցական հայ ազգայնականներն աջակցություն են գտնում Մոսկվայում, որը խուսափում է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ համագործակցությունից: Արդյոք Ձեր պետությանը չի՞ սպառնում մեծ տերությունների խաղին զոհ դառնալու վտանգը:

– Ոչ, դա տեղի չի ունենա, որովհետեւ մենք վարում ենք հավասարակշռված արտաքին քաղաքականություն: Անվտանգության խորհրդի նիստերում մենք ժամեր շարունակ հանգամանորեն քննարկում ենք Թուրքիայի, Իրանի եւ Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերություններին վերաբերող հարցեր: Մեզ համար կարեւոր էր, որ Ռուսաստանի եւ Վրաստանի միջեւ պատերազմի ժամանակ Իրանը մեզ մատակարարում էր վառելանյութ եւ այլ ապրանքներ:

– Արեւմուտքում մտահոգված են Իրանի՝ միջուկային զենքի մշակման գործողություններով, եւ այդ պատճառով նրան սպառնում են տնտեսական արգելքներով: Այս առնչությամբ Ձեզ չի՞ մտահոգում Ձեր երկրի անվտանգությունը:

– Մենք աջակցում ենք Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ բանակցային խաղաղ գործընթացին: Արեւմուտքում նույնպես լուծում են որոնում ոչ թե հակասություններում, այլ բանակցություններում: Մենք ցանկանում ենք բարիդրացիական եւ տնտեսական լավ հարաբերություններ Իրանի հետ:

– Վերջերս ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ասել է՝ «Որքան հզոր է Ռուսաստանը, այնքան հզոր է Հայաստանը»: Դատապարտվա՞ծ է, արդյոք, Ձեր երկիրը Ռուսաստանի ֆորպոստը լինել, ինչպես լրատվամիջոցներից մեկում ձեւակերպել է Կրեմլին մոտ կանգնած քաղաքագետներից մեկը:

– Այստեղ առկա են որոշ բառեր, արտահայտություններ, ինչպես նաեւ կարծիքներ, որոնց հետ ես համամիտ չեմ: Մենք մեզ համարում ենք Ռուսաստանի ռազմավարական գործընկերը: Նախագահ Սարգսյանն այն կարծիքին է, որ այսօր Ռուսաստանը Հայաստանի ամենակարեւոր ռազմաքաղաքական եւ տնտեսական գործընկերն է: Ռուսաստանը Հայաստանին շատ մատչելի պայմաններով տրամադրել է 0.5 մլրդ դոլարի վարկ, ինչը ճգնաժամի պայմաններում զգալի աջակցություն է: Սա նշանակում է, որ մենք շահագրգիռ ենք Ռուսաստանի տնտեսական հաջողությամբ եւ կայունությամբ:

– Ղարաբաղյան հակամարտության մեկնարկից հետո Ձեր սահմանն Ադրբեջանի հետ նույնպես փակ է: Այնտեղ է գտնվում հայերով բնակեցված միջազգայնորեն չճանաչված հանրապետություն: Այժմ Հայաստանը Ադրբեջանի հետ բանակցում է ղարաբաղյան հարցի շուրջ: Ադրբեջանի համար ընդունելի է այդ շրջանի ինքնորոշումը միայն Ադրբեջանի կազմում: Արդյո՞ք դա ընդունելի է Հայաստանի համար:

– Ոչ, դա ընդունելի չէ Հայաստանի համար: Հակամարտության խաղաղ լուծման համար մենք ձգտում ենք փոխհամաձայնության, որովհետեւ երկու կողմերի համար էլ փոխընդունելի փոխզիջումն ավելի լավ է, քան անիմաստ առճակատումը: Այս առնչությամբ կա երեք հարցադրում: Առաջինը Ղարաբաղի կարգավիճակի հստակեցումն է. 15 տարուց ավելի է՝ այդ երկրի ժողովուրդն ունի իր պետությունը, երկրորդը՝ Հայաստանի հետ կապող ճանապարհը, երրորդը՝ Ղարաբաղում ապրող հայերի անվտանագությունը:

– Բացառո՞ւմ եք, արդյոք, որ Ադրբեջանը կարող է հակված լինել Ղարաբաղի հարցի ուժային լուծմանը:

– Ես չեմ կարող բացառել նման հնարավորությունը, սակայն նաեւ չեմ կարող գերագնահատել դրա վտանգը: Այսօր հայոց բանակը տարածաշրջանում ամենամարտունակն է: Չնայած դրան՝ մենք չենք ցանկանում պատերազմել: Վրաստանի պատերազմը ցույց տվեց, որ տարածքային ցանկացած հակամարտության ուժային լուծումը հանգեցնում է արյունահեղության: Մենք հարեւաններ ենք եւ կարեւոր նշանակություն պետք է տանք բանակցային գործընթացին: Ես կցանկանայի, որ մեզ համար օրինակ ծառայեր ֆրանս-գերմանական հաշտությունը:

– Պատկերացնո՞ւմ եք, արդյոք, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ այնպիսի հարաբերություններ, ինչպիսիք կան Գերմանիայի եւ Ֆրանսիայի միջեւ:

– Հենց դա է պատճառը, որ ես քաղաքական գործիչ եմ: Իմ տղան նույնչափ ազատ պետք է մեքենայով շրջի Թուրքիայում, Վրաստանում եւ Ադրբեջանում, որչափ դուք՝ Ստրասբուրգում:

– Դա ե՞րբ կլինի:

– Ինչքան շուտ՝ այնքան՝ լավ, բայց կարծում եմ՝ ոչ ուշ, քան 10-15 տարի անց:

– Ի՞նչ գործնական քայլեր եք անում դուք այդ ուղղությամբ:

– Եվրամիության աջակցությամբ, գերմանական էական օժանդակությամբ մենք եվրոպական չափորոշիչներին հասնելուն ուղղված բարեփոխումներ ենք իրականացնում, որի համար շնորհակալ ենք: Բարեփոխումներին աջակցելու նպատակով մենք Եվրոպայից հրավիրել ենք 11 փորձագետների: Խոսքը մարդու իրավունքների, դատական ոլորտի բարեփոխումների, ոստիկանական համակարգի բարեփոխումների եւ կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին է: Դա շատ դրական գործընթաց է: Մեր կարեւորագույն նախագծերից մեկը լայնածավալ համագործակցությունն է Եվրամիության հետ: