Հայկական հուշանվերներ նախընտրողների մեծամասնությունը սփյուռքահայությունն է
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/July/9/p25.jpg\")
«Ամեն առիթով նվեր ընտրելու համար գնում եմ ուղիղ Վերնիսաժ»,- «Առավոտի» հետ զրույցում ասում է Երեւանում սովորող ղազախստանաբնակ 18-ամյա Արայիկն ու մեկնաբանում. «Չնայած այնտեղ ամեն ինչ թանկ արժե, բայց ինձ համար ամեն մի իր մեծ արժեք ունի, քանի որ ամեն ինչ ձեռքով է պատրաստված»:
Հայաստանից դուրս եկող յուրաքանչյուրի ճամպրուկում դժվար թե չգտնվեն Հայաստանը խորհրդանշող հուշանվերներ՝ հայկական եկեղեցիների, Արարատ լեռան պատկերներով, բնապատկերներով…
![\"\"](\"https://www.aravot.am/2009/aravot_arm/July/9/p26.jpg\")
Նմանատիպ իրերի, հուշանվերների «կենտրոնը» երեւանյան Վերնիսաժն է, որտեղ վաճառվող իրերի մեծ մասը ձեռքի աշխատանք է: Որքանո՞վ է Հայաստանում գնահատվում ձեռքի աշխատանքը, ի՞նչ պահանջարկ ունի եւ ովքե՞ր են դրանց գնորդները՝ տեղաբնակնե՞րը, թե՝ սփյուռքահայերը: Այս հարցերի պատասխանը ստանալու համար «Առավոտը» շրջեց Վերնիսաժի տաղավարներով:
«Հայաստանում ձեռքի աշխատանքը շատ բարձր է գնահատվում, բայց մեծ գումարներ չեն տալիս դրանց համար,- «Առավոտի» հետ զրույցում ասաց ասեղնագործության ժողովրդական վարպետ Սուսաննա Մարգարյանն ու շարունակեց:- Ես արդեն շուրջ 12 տարի զբաղվում եմ ձեռքի աշխատանքով՝ խորացված ասեղնագործությամբ: Թեմաս հայկականն է: Օրինակ, սեղանի ծածկոցների վրա ասեղնագործում եմ այբուբենը՝ մանրանկարչության թռչնատառով, Մասիս սարով, կյանքի խորհրդանիշ նռով, կենաց ծառով, առատության եւ խաղաղության խորհրդանիշ թռչունով»: Տիկին Սուսաննայի ձեռքի աշխատանքների շարքին են պատկանում նաեւ հայկական տարազներով, խաչկարերով գործված տարազային գլխարկները, զուգագուլպաները. «Սրանք ավելի շատ պատրաստվում են սփյուռքահայության, տուրիստների համար: Նրանց կողմից շատ սիրված են հատկապես հայկական եռագույնով պատրաստված գործվածքները»: Ասեղնագործությունից զատ, Ս. Մարգարյանն իր քրոջ եւ ժողովրդական վարպետ Արայիկ Մակարյանի հետ զբաղվում է նաեւ արծաթագործությամբ. «Սրանք նույնպես բոլորը ձեռքի աշխատանքներ են՝ «ֆիլիգրան» աշխատանքներ են կոչվում: Մի ժամանակ Հայաստանում գործարաններ ունեինք, որ հատուկ այս ոճի ապրանք էին թողարկում…»: Ս. Մարգարյանի տաղավարում կգտնես ամեն ինչ. Հայաստանը խորհրդանշող խաչեր, նռներ. «Ինձ մոտ ամեն ինչն էլ հայկական է: Նույնիսկ ֆիլիգրան գործերի մեջ կրկին պահպանված է հայկական ոճը՝ նռերով օղեր, վզնոցներ, կուլոններ, որոնք կյանքի խորհրդանիշ են»:
Հարցին, թե ինչպե՞ս է գնահատվում Հայաստանում ձեռքի աշխատանքը, տիկին Սուսաննան պատասխանեց. «Ընդհանրապես ամեն ձեռքի աշխատանք այստեղ մեծ գին ունի եւ շատ հարգի է: Կարելի է ասել՝ ձեռքի աշխատանքների համար հայերը գումարներ չեն խնայում, բայց, բնականաբար, երբ դրանցում հայկականն է շեշտադրված, թեման Հայաստանն է»: Իսկ թե առաջինն ինչին են ուշադրություն դարձնում երիտասարդները, ժողովրդական վարպետն ասաց. «Երիտասարդությունը, մասնավորապես՝ դրսից եկողները հիմնականում ուշադրություն են դարձնում հայկական քարերով պատրաստված (ագաթ, օբսիդիան, օնիքս, ամետիստ) աշխատանքներին: Մի խոսքով՝ տարբեր քարերից ենք պատրաստում… Տուրիստները, դրսից եկող մեր հայ աղջիկներն ու տղաները ուզում են անպայման հայկական խաչեր ունենալ: Արժեքին հաճախ չեն նայում. դրանք այնքան էլ թանկարժեք չեն, քանի որ մաքուր արծաթ չեն, պարզապես արծաթապատ մելքիոր են»:
Տիկին Սուսաննան վստահեցնում է, Հայաստանում պատրաստված յուրաքանչյուր գործ մեծ արժեք ունի Հայաստանի սահմաններից դուրս ապրողների համար. «Սա նշանակում է՝ գնահատվում է: Ես անգամ կարող եմ տարբերություն դնել հայաստանաբնակ հաճախորդի եւ դրսից եկողի միջեւ. բնականաբար, սփյուռքահայերի համար այստեղի ամեն մի աշխատանքը չկրկնվող է եւ մեծ արժեք ունի: Սակայն մի փոքր խելացի եւ հասկացող մարդը, իմ կարծիքով, կկարողանա գնահատել ձեռքի աշխատանքը, այն, ինչն այստեղ այդքան էլ գնահատված չէ»: Ս. Մարգարյանն անկեղծացավ, որ հայաստանաբնակ հայուհիներին, օրինակ, ավելի շատ գրավում են դրսից բերված զարդերը. «Իսկ սփյուռքահայը կամ տուրիստը՝ առաջին հարցը, որ տալիս է տաղավարին մոտենալիս, այն է, թե այստեղի՞ աշխատանք է… Եթե եկել են ինչ-որ իր ընտրելու, ապա դա անպայման տեղի վարպետի ձեռքի գործ պետք է լինի…»:
Դրսից բերվող զարդեղենի պահանջի մասին խոսեցինք նաեւ մեկ այլ վաճառողի՝ տիկին Ամալյայի հետ: Վերջինս Վերնիսաժի տաղավարներից մեկում վաճառում է եւ հայկական արտադրության զարդեր, եւ դրսից բերված թանկարժեք իրեր: Ըստ նրա, դրսի իրերը մեծ պահանջարկ ունեն միայն հայուհիների շրջանում. «Տաղավարումս ներկայացված հայկական արտադրության աշխատանքներն իմ երկու թոռնուհիների՝ 18-ամյա Սոնայի եւ 20-ամյա Մերիի ձեռքի աշխատանքներն են: Շուտով երկուսն էլ դիպլոմներ կստանան համալսարաններից, բայց ամբողջ օրը զբաղվում են սրանցով: Ճիշտ է, մեծ պահանջարկ ունի, լավ է վաճառվում, բայց… Չէի ցանկանա, որ այս գործով զբաղվեին: Ինչ վերաբերում է արժեքին՝ շուրջ 8000-9000 դրամ արժողություն ունեն եւ, մասնավորապես, պահանջված են սփյուռքահայերի շրջանում: Այսինքն՝ այստեղ վաճառվող ամեն ինչն էլ առաջին հերթին հանվում է վաճառքի Սփյուռքում ապրող եւ Հայաստան հյուրընկալվող այցելուների, հետո նոր տեղաբնակների համար: Տեղաբնակներից շատ քչերն են, որ թանկարժեք վզնոցներ են գնում, այն էլ՝ այստեղի պատրաստված: Չէ՞ որ դրսի ապրանքը միշտ գրավիչ է ու լավը, նախկինում ինչպես ասում էին՝ իմպրտնի…»:
Բացի ձեռքով պատրաստված զարդեղենից՝ մասնագիտությամբ քիմիկոս, ձեռագործությամբ զբաղվող տիկին Սուսաննայի հավաստմամբ, սփյուռքահայության շրջանում մեծ տեղ են գրավում նաեւ հայկական նուրիները. «Արդեն շուրջ 4 տարի զբաղվում եմ այս գործով, կանգնում եմ այստեղ եւ վաճառում իմ նուրիները: Սրանք հայկական գրականության հերոսներ են, որոնք շատ հարազատ են դրսի հայության համար: Մեծ պահանջարկ ունեն, հետո էլ ասում են՝ հաջողություն են բերում: Չգիտեմ՝ ճիշտ է, թե ոչ, համենայնդեպս՝ ժողովուրդն է ասում: Եվ շատ են գնողները: Օրինակ՝ այսօր մի պարսկահայ երիտասարդ 3 նուրի գնեց իր այնտեղի ընկերների համար: Երբեմն 4-5 հատ են գնում եւ հիմնականում տանում Ռուսաստան, Ամերիկա եւ Ֆրանսիա: Ասում են՝ այնտեղի հայությունն է սրանք շատ սիրում»:
Տաղավարներից տեղեկացանք, որ Վերնիսաժում վաճառվող ձեռքի աշխատանքների մեծ մասը մասնակցում է նաեւ տարբեր ցուցադրությունների: Օրինակ՝ տիկին Սուսաննայի աշխատանքները, բացի Վերնիսաժից, ցուցադրվում են հայաստանյան եւ արտերկրի տարբեր ցուցահանդեսներում. «Վերջերս Ժողովրդական արվեստների թանգարանում մասնակցեցի ձեռագործի վարպետների ցուցահանդեսին: Մոտ 15 օր շարունակվեց ցուցահանդեսը: Մշակույթի նախարարության կողմից ստացանք պատվոգիր: Այժմ էլ՝ հոկտեմբերին, պատրաստվում ենք մասնակցել մեծ Էքսպո ցուցահանդեսի, որից հետո ունենք նաեւ հրավեր Սիրիա, Ռուսաստան: Ցուցադրելու ենք հայկական ձեռարվեստը»:
