«ՄԵԶ ՈՉԻՆՉ ԷԼ ՉԻ ՀԱՋՈՂՎԵԼ ՊԱՐԶԵԼ»

Զոհերի մահվան հանգամանքների մասին ասում է «Մարտի 1»-ի դեպքերի ուսումնասիրության ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովի անդամ Արծվիկ Մինասյանը:

– ԵԽԽՎ 1677 բանաձեւով մարտի 1-2-ի դեպքերի անկախ եւ անկողմնակալ հետաքննության ծանրության կենտրոնը կարծես տեղափոխվում է դեպի ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողով: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս ակնկալիքին:

– Ցավում եմ, որ ԵԽԽՎ-ն այսքան ուշացումով է անդրադառնում հանձնաժողովին այս խնդրով: Նախորդ բանաձեւերում շատ հպանցիկ էր անդրադարձը մեր հանձնաժողովին եւ նույնիսկ գնահատական կար, թե դեռ չեն կարող գնահատել մեր աշխատանքը: Սակայն կարծում եմ, որ թեեւ ուշացած, բայց կարեւոր քայլ է սա: Ավելի՛ն՝ կարծում եմ, որ սա հիմք ընդունելով՝ արտախորհրդարանական ընդդիմությունն ու նաեւ «Ժառանգություն» կուսակցությունը պետք է ձգտեն մասնակցել հանձնաժողովի գոնե եզրափակիչ աշխատանքներին: Դա հնարավորություն կտա, որ փորձեն նաեւ իրենց տեսակետները քննարկման առարկա դարձնել հանձնաժողովում, ինչո՞ւ չէ՝ առանձին դեպքերում՝ նաեւ եզրակացության մեջ արտացոլելու համար: Այնուամենայնիվ՝ կարծում եմ, որ եթե այս մոտեցումը լիներ շատ ավելի վաղ, երբ կազմավորվում էր հանձնաժողովը՝ մենք շա՜տ ավելի մոտ կլինեինք իրականությանը, քան թե այսօր ենք: Սպանությունների կամ մահվան հանգամանքների պարզման մասով այսօր հանձնաժողովի լծակներն ու գործողությունները սպառվել են, ու պետք է արձանագրենք, որ այս մասով չունենք առաջընթաց:

– Ինչո՞ւ են սպառվել հնարավորությունները՝ հանձնաժողովին են փոխանցվել փաստահավաք խմբի 2 հազար էջանոց ուսումնասիրությունները: Մի՞թե այդ նյութերում չկա եւ ոչ մի նոր մանրամասն զոհվածների մահվան հանգամանքների վերաբերյալ:

– Թեեւ ամբողջությամբ ծանոթ չեմ այդ 2 հազար էջին, բայց կարծում եմ՝ այդ նյութը նոր բան չի տա մեզ: Ինչո՞ւ: Քանի որ նախ՝ մահվան հանգամանքների վերաբերյալ պետք է ամենամանրամասն վերլուծություն արվի ու նաեւ քրեաիրավական գնահատական տրվի գործողություններին, ինչն, ըստ էության, պիտի լինի նախաքննական մարմնի հիմնական գործառույթը: Իսկ փաստահավաք խմբի աշխատանքը, որը ես դրական եմ գնահատում ու կարծում եմ՝ կարող է պետք գալ գոնե նախաքննական մարմնին, այնուամենայնիվ չի պարունակում բավարար այն մանրամասնությունները, որ կարողանանք պաշտոնական եզրակացության մեջ կոնկրետ ներկայացնել իրավիճակը, թե ինչպիսի պայմաններում են այդ մարդիկ մահացել եւ ովքեր են դրա համար մեղավոր անձինք: Թեեւ «Չերյոմուխայի» դեպքում՝ կան դրանք գործադրած անձանց տվյալները, եւ նախաքննական մարմինն է, որ նրանց վերաբերյալ պետք է իրականացնի քրեաիրավական հետապնդում:

– Պնդո՞ւմ եք, թե այն զեկույցները, որոնք հանձնաժողովին փոխանցել են փաստահավաք խմբի անդամները, ասենք, հատուկ միջոցների վերաբերյալ՝ չեն պարունակում բավարար մանրամասներ, եւ արված չէ վերլուծություն:

– Արվածի մեջ երկու սխալ եմ տեսնում: Նախ՝ օգտագործվել է մի փաստաթուղթ, որը չի կարելի որակել իբրեւ իրավական. խոսքը դեռեւս խորհրդային ժամանակաշրջանում հաստատված՝ հատուկ միջոցների օգտագործման հրահանգի մասին է: Հայաստանի օրենքների համաձայն՝ սա չունի իրավական ուժ: Եվ եթե ոստիկանությունը շարժվել է այդ հրահանգով, ապա իրենք են սխալ թույլ տվել, այդ միջոցներն օգտագործելու իրավունք չունեին: Իսկ եթե փաստահավաք խումբն էլ է հղում անում այդ հրահանգին՝ կրկնակի սխալ են կատարում:

Կարեւոր երկրորդ հանգամանքը՝ հատուկ միջոցների օգտագործման առնչությամբ գնահատական չկա իրավաչափությանը եւ համաչափությանը: Մասնավորապես՝ եթե օրենսդրության համաձայն ոստիկանը կարող է օգտագործել նաեւ հարմարանքներ պաշտպանվելու համար, պետք է գնահատական տրվեր նման միջոցների կիրառման համաչափությանը: Այսինքն՝ այս դեպքում հատուկ միջոցը պետք է դիտարկել որպես մի գործիք, որով ոստիկանը, այլ տարբերակ չունենալով, փորձել է պաշտպանվել: Սակայն այս կապակցությամբ չենք տեսնում որեւէ ուսումնասիրություն, որտեղ կասվի, թե արդյոք օգտագործված միջոցը տվյալ պահին համարժե՞ք էր:

– ԵԽԽՎ-ն ողջունել է ՀՀ նախագահի որոշումը՝ պահանջել գլխավոր դատախազից, որ մահվան 10 դեպքերի հետաքննության մասին հաշվետվություն ներկայացնի ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովին: Ձեզ հայտնի՞ էր նման որոշման մասին, եւ ինչպե՞ս եք պատկերացնում այդ հաշվետվության ներկայացումն այս պայմաններում, երբ հանձնաժողովը կարծես այլեւս հակված չէ նիստեր գումարել (Սամվել Նիկոյանն անգամ հատուկ միջոցներ կիրառած 4 անձանց չի ցանկանում հրավիրել քննարկման) եւ զբաղված է միայն զեկույցի նախապատրաստմամբ:

– Ես էլ եմ կարծում, որ տեղին չէ եւս մեկ անգամ ձգձգելը եւ այդ անձանց հանձնաժողովի նիստին կանչելը. որ ի՞նչ ուսումնասիրենք: Ես կարեւոր ու էական չեմ համարում այս փուլում այդ մարդկանց նորից հանձնաժողով հրավիրելը: Նախ՝ մենք հանդիպել ենք այդ անձանց: Եվ հետո՝ ունենք փաստահավաք խմբի՝ այս կապակցությամբ տեղեկատվությունը: Նոր, լրացուցիչ բան այս ուղղությամբ հանձնաժողովը չի կարող բացահայտել, առավել եւս՝ հրապարակային, բաց քննարկման դեպքում: Մենք չենք կարող կանչել այստեղ ու ստի դետեկտորով փորձաքննություն իրականացնել, փորձանմուշներ վերցնել նրանից: Ավելորդ լարվածությունն այս հարցում տեղին չէ, եւ կարծում եմ՝ նպատակահարմար էլ չէ: Ավելի լավ է՝ ունեցած նյութերը կարողանանք ամբողջությամբ արտացոլել մեր եզրակացության մեջ ու փոխանցենք նախաքննական մարմնին:

Ինչ վերաբերում է գլխավոր դատախազի ներկայացնելիք հաշվետվությանը՝ ինձ համար անակնկալ էր այդ մասին տեղեկանալ բանաձեւից: Դրական եմ վերաբերվում, որ ՀՀ նախագահը նման հանձնարարություն է տվել գլխավոր դատախազին, բայց ցավում եմ, որ այդ մասին մենք իմանում ենք միայն ԵԽԽՎ միջոցով: Սա կարծես թե պրակտիկա է դառնում. մի բան, որ որեւէ պետական մարմին պարտավոր է անել երկրի ներսում՝ դրսից է արտահայտվում այդ ցանկությունը կամ ձեւակերպված պահանջը:

Կարծում եմ, որ այդ հաշվետվությունն այժմ պետք է արագ ներկայացվի: Եվ դրա ներկայացման ժամանակ նույնպես կարեւորում եմ խորհրդարանական եւ արտախորհրդարանական ընդդիմության ներկայացուցիչների հնարավոր մասնակցությունը:

– ԵԽԽՎ-ն այս նոր բանաձեւում էլի է վերապահում արել ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովի վերաբերյալ, նշելով, թե նրա վերջնական զեկույցից պարզ կդառնա՝ «արդյոք անկողմնակալության ու վստահելիության չափորոշիչները բավարարվա՞ծ են, եւ թե արդյոք անհրաժե՞շտ է լրացուցիչ քննություն»: Կարծո՞ւմ եք արդյոք, թե աշնանը ներկայացվելիք այդ զեկույցը կհամապատասխանի այդ չափորոշիչներին, երբ արդեն իսկ ընդունում եք, որ զոհերի մահվան հանգամանքները պարզելու իմաստով հանձնաժողովին քիչ բան է հաջողվել, եթե չասենք, որ չի հաջողվել ոչինչ:

– Կարելի է այդ վերջին ձեւակերպումը տալ, որ մեզ ոչի՛նչ էլ չի հաջողվել պարզել մահվան հանգամանքների վերաբերյալ: Եվ այստեղ հիմնական խնդիրը նախաքննական մարմնի, իմ գնահատականով, ոչ բավարար վարքագիծն է: Համարում եմ, որ նախաքննական մարմինը կարո՛ղ էր, պարտավո՛ր էր եւ հնարավորություն ունե՛ր առայսօր բացահայտումներ իրականացնել: Բայց մյուս կողմից, եթե ԵԽԽՎ-ն պիտի մեր հանձնաժողովի անկողմնակալությունը պայմանավորի մահվան հանգամանքների բացահայտմամբ՝ կարծում եմ, չարաչար կսխալվեն: ԵԽ մարդու իրավունքների հանձնակատար Թոմաս Համմարբերգի Երեւան այցերի ժամանակ էլ է մի քանի անգամ նշվել այդ մասին, որ այս հարցը հիմնականում (եթե չասեմ՝ ամբողջությամբ) պայմանավորված է նախաքննական մարմնի աշխատանքի արդյունավետությամբ, այլ ոչ թե խորհրդարանական հանձնաժողովով, որը կարող էր միայն օժանդակել: