ԱՐԴՅՈՔ ԿԱ՞Ն ԼԱՐՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ՄԵՂՄԱՑՄԱՆ ՆՇԱՆՆԵՐ

Մեկնաբանում է Հայ ազգային կոնգրեսի անդամ Վահագն Խաչատրյանը

– Կիրառված համաներումը եւ շուրջ 30 քաղբանտարկյալների ազատ արձակումը, Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ նպաստեց քաղաքական մթնոլորտում առկա մեկամյա լարվածության լիցքաթափմանը:

– Այս ամենը շատ դրականորեն կանդրադառնար Հայաստանում առկա մթնոլորտի վրա, եթե համաներումը լիներ ամբողջական, եւ եթե այն իրականացնողի կողմից արվեր ինքնուրույն, այլ ոչ ԵԽԽՎ-ի պահանջով: Այդ դեպքում, համոզված եմ, ե՛ւ հասարակությունը, ե՛ւ քաղաքական ուժերը կընդունեին, որ իշխանությունն իսկապես կատարել է մի քայլ, որով առաջարկում է նստել երկխոսության կամ համարում է, թե ժամանակն է, որ վերանա այդ լարվածությունը: Բայց ցավոք, ինչպես եւ մնացած բոլոր արարքները՝ այս համաներումն էլ իրականացվեց կիսատ-պռատ: Եվ հետո էլ կարծես բոլորին հասկացրին, հատկապես՝ արտերկրին, որ դա անում են իրենց պահանջով ու ոչ թե սեփական ցանկությամբ: Դա չի ծառայում այն նպատակին, որին ուղղված է համաներումը: Ընդհանրապես՝ այն ցանկացած պետության մեջ միշտ այդ միտումն ունի՝ մեղմելու: Առավել եւս՝ մեզ մոտ պիտի այդպես լիներ, քանի որ համաներումը կիրառվում էր «Մարտի 1»-ի գործերով մեղադրվողների նկատմամբ, որոնք չէին կատարել հանցագործություն: Բայց քանի որ կիսատ-պռատ արվեց՝ մթնոլորտի այդ լիցքաթափումը ես չեմ զգում: Ընդհակառակը՝ ավելի դժգոհություն կա, ավելի է մեծացել պահանջը, որ բաց թողնվեն «Մարտի 1»-ի հետ կապված բանտում գտնվողները: Դրանից հետո նոր կարելի է մտածել՝ նստե՞լ երկխոսության սեղանի շուրջ եւ այլն:

– ԵԽԽՎ-ն 1677 բանաձեւով Հայաստանի իշխանություններին կոչ է արել թույլատրել, որ հետախուզվողները մինչեւ հուլիսի 31-ն իրավապահներին ներկայանալու դեպքում ազատ մնան՝ մինչեւ իրենց գործերի դատաքննության ավարտը: Այն, որ այդ պայմանը չկատարվեց Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ՝ չի՞ վկայում, թե չկա այս բանաձեւը կատարելու քաղաքական կամք:

– Նիկոլ Փաշինյանի հետ տեղի ունեցածն ապացուցում է, որ, այո՛, անտեսվում է ԵԽԽՎ այդ հորդորը կամ պահանջը: Եվ այն մարդիկ, որոնք մարտի 1-ի դեպքերի կապակցությամբ փախուստի մեջ են եւ կուզենային գալ, ներկայանալ իրավապահ մարմիններին՝ Նիկոլ Փաշինյանի դեպքից հետո չեն գա: Իշխանություններն անուղղակի այս ուղերձը հղեցին՝ մի՛ եկեք, քանի որ մենք ձեզ հետ վարվելու ենք այսպես, որպես հանցանք գործած մարդկանց, այլ ոչ թե իբրեւ համաներում ակնկալողների:

– «Սիվիլիթաս» հիմնադրամի կազմակերպած քննարկումներից մեկի ժամանակ Վարդան Օսկանյանն առաջարկեց. «Ընդդիմությունն արդեն ավանդույթ դարձած՝ նախկիններին դատե՛լ, նստացնե՛լ, սեփականությունը ձեռքից խլե՛լ, այդ ռետորիկայից պետք է հրաժարվի: Որովհետեւ այդ ռետորիկան շատ ավելի բարդացնում եւ դժվարացնում է ազատ, արդար ընտրությունների անցկացումը»: Ձեր կարծիքով՝ ընդդիմության կողմից նման հայտարարություններից հրաժարումը կարո՞ղ է իրոք արդյունավետ լինել մթնոլորտի լիցքաթափման առումով:

– Այս իշխանությունն իր գոյության տարիներին՝ 1998-ից հետո, երբ ընտրություններ են եղել, ու գիտեին, թե ընտրվելու հնարավորություն չունեն, քանի որ հեղինակազրկված են եւ այլն՝ իրենց կողմնակիցներին միշտ փորձել է համոզել, որ եթե ընդդիմությունը գա իշխանության՝ դուք ունեզրկվելո՜ւ եք, ամեն ինչ կորցնելո՜ւ եւ այլն: Եվ այդ հողի վրա՝ անընդհատ հաջորդ հանցանքն էր կատարվում:

Իրականում ընդդիմությունը 1998-ից, եւ առավել եւս՝ ներկա ընդդիմությունը, որը գործում է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ՝ ոչ մի անգամ նման հարց չի արծարծել: Եվ մեր հակառակորդների նկատմամբ չենք ունեցել նման թշնամանք, որ մատ թափ տանք, ասենք՝ տեսեք, եկանք իշխանության, ինչե՜ր ենք անելու: Խնդիրը դա չի եղել. մենք իրականում ուզեցել ենք այն, ինչ ասել ենք բարձրաձայն, այսինքն՝ օրինականության պահպանում, օրենքի առջեւ հավասարություն: Առավել եւս՝ ինձ պես մարդիկ, որ ազատական գաղափարախոսության կրողներ ենք, մեզ համար սեփականության անձեռնմխելիությունը եւ մարդու ազատությունը առաջնահերթ սկզբունքներ են: Կապ չունի՝ այդ մարդը մեր գաղափարական հակառակորդն է կամ ոչ. եթե նա կատարում է օրենքի առջեւ իր պարտավորությունները, վճարում հարկերը եւ որպես քաղաքացի չի խախտում օրենքները՝ ո՞վ է ասում, թե պիտի փորձենք պատժել նրան կամ ունենք նման լիազորություն:

Նույնը վերաբերում է մեր բոլոր գործընկերներին. ասենք՝ համոզված եմ, որ մեր գործընկեր Խաչատուր Սուքիասյանը սեփականության վերաբերյալ իր մոտեցումները ո՛չ այս վիճակում է փոխել, ո՛չ հետագայում կփոխի: Եթե սեփականատեր ես եւ ամեն ինչ օրենքով է՝ նա հաստատ չի փորձի բիզնեսի վերաբաժանման կամ ինչ-որ այլ ոտնձգությունների փորձեր անել: Նույնը վերաբերում է նաեւ իշխանափոխությունից հետո քաղաքական պաշտոնի անցնելիք ցանկացած գործչի՝ Ստեփան Դեմիրճյանը, Արամ Սարգսյանը կամ Հովհաննես Հովհաննիսյանը, վստահ եմ, երբե՛ք չեն առաջնորդվի այդ մոտեցմամբ, թե իմ թշնամին է՝ արի պատժեմ, բանտ տանեմ, զրկեմ, պաշտոնանկ անեմ: Ընդգծում եմ՝ մենք նման ցանկություն կամ մտադրություն չունենք. մեր խնդիրն է, որ նախ իրարից տարանջատվեն քաղաքականությունը եւ բիզնեսը, երկրորդ՝ ունենանք դատական անկախ համակարգ, եւ ուժային կառույցները հեռու մնան քաղաքական գործունեությունից: Եվ մեր բոլոր համախոհները՝ լինի Գագիկ Ջհանգիրյանը՝ իրավապահ մարմնի աշխատակից, Խաչատուր Սուքիասյանը՝ բիզնեսմեն եւ այլք, մենք բոլորս այս գաղափարի մարդիկ ենք եւ սրա շուրջն ենք համախմբվել, քանի որ կյանքը ցույց տվեց, որ եթե շեղվում ես այս ուղուց ու սկսում առաջնորդվել այն սկզբունքով, որ եթե ես հանկարծ հեռանամ իշխանությունից՝ իմ գլխին չգիտես ինչեր կանեն, սա վերածվում է բռնապետության. ինչպիսին է այսօրվա իրականությունը:

– Այնուամենայնիվ՝ իշխանության կողմից այսօր տեսնո՞ւմ եք կոշտ դիրքորոշման մեղմացման միտումներ՝ ասենք, նույն Սուքիասյանների սեփականության՝ «Բջնիի» վերաբերյալ հետքայլեր արվեցին, գործարանը շահեց դատարանում եւ այլն:

– Դիտարկելով իշխանության ընդհանուր տրամաբանությունը՝ չեմ կարող հավատալ, թե նրանք ընդունակ են անելու քայլեր, որոնք կհուշեն, որ նրանք պատրաստ են երկխոսության: Այլապես չեմ հասկանում, թե ինչպե՞ս կարող էր տեղի ունենալ այն, ինչ կատարվեց հունիսի 1-ին թռուցիկ բաժանող երիտասարդների հանդեպ՝ անիմաստ, անհասկանալի մի բռնություն:

Իհարկե, կան նաեւ այն դեպքերը, որոնք մատնանշում եք: Բայց այն, ինչ սկսվեց հենց «Բջնիի» նկատմամբ՝ ի սկզբանե անբացատրելի էր եւ օրենքի տեսանկյունից՝ իշխանությունը հաղթելու տարբերակ չուներ էլ: Կարող էին լինել միայն ուժային լուծումներ, բայց «ՍԻԼ» գրուպում, այսպես ասած՝ վերջին մարդիկ չէին, որ գային իրենց ձեռքից վերցնեին-տանեին: Ամեն դեպքում՝ այդ տարբերակն էլ փորձեցին կիրառել Սուքիասյանների ընտանիքի նկատմամբ՝ ուժ էլ կիրառվեց եւ այլն:

Հիմա առկա որոշ մեղմացման միտումները կարող եմ պայմանավորել մարտի 1-ից հետո փոխված իրավիճակով, նաեւ արտերկրի ազդեցությամբ: Եվ այդ պատճառով կան ինչ-ինչ նախանշաններ, բայց դրանք անձամբ ինձ հավատ չեն ներշնչում: