Հայոց լեզվի եւ գրականության առարկայի քննական թեստի խնդրահարույց առաջադրանքների
քննարկման պտուղները
Հայոց լեզու եւ գրականություն առարկայի միասնական քննության թեստի քննարկումները վերջին օրերին հանրապետությունում նույնիսկ փոքր-ինչ լռեցրել են քաղաքական գործընթացներին վերաբերող խոսակցությունները: Այդ քննարկումները հաճախ դուրս են գալիս զուտ մասնագիտական շրջանակներից՝ վերածվելով անձնական բնույթի վիրավորանքների եւ մեղադրանքների: Մի խումբ ուսուցիչներ, տարբեր բուհերի մասնագետներ մամուլում եւ այլ հնարավոր տարբերակներով վերլուծում են թեստի բոլոր առաջադրանքները, տեղ գտած վրիպակները, թեստերը կազմող հեղինակային խմբի անդամներն էլ չեն համաձայնում այդ դիտողությունների հետ:
Իսկ դիմորդները հույս ունեն, որ բողոքարկումից հետո իրենց գնահատականները գոնե 0.25-ով կբարձրացվեն: Դիմորդների եւ նրանց ծնողների շուրթերին է Բ 79 առաջադրանքը, որը վերաբերում է Եղիշե Չարենցի «Խմբապետ Շավարշ» եւ «Դեպի լյառը Մասիս» ստեղծագործություններին: Դիմորդները, ուսուցիչներն ու կրկնուսույցները պնդում են, որ «Խմբապետ Շավարշը» չի ընդգրկված դպրոցական ծրագրում, հետեւաբար այդպիսի առաջադրանք չպիտի տեղ գտներ թեստում: Հասարակության կրքերը հանդարտեցնելու համար օրերս ԳԹԿ-ում հրավիրվեց քննարկում, որին մասնակցում էին թեստը քննադատողները եւ հեղինակային խումբը: Նպատակն էր քննարկել խնդրահարույց հարցերը եւ առաջարկություններ ներկայացնել ԿԳՆ, որից հետո պարզ կդառնար՝ բողոքարկման արդյունքում որոշ առաջադրանքների մասով միավոր կբարձրացվի՞, թե՝ ոչ: Նկատենք, որ քննարկման սկզբից մասնագետները բաժանվեցին երկու ճակատի եւ սկսեցին բանավիճել, ինչը շատ հաճախ դուրս էր գալիս բանավեճ կոչվածի շրջանակներից: ՀՀ վաստակավոր ուսուցչուհի Բեատրիչե Ստեփանյանը նշեց, որ կցանկանար քննարկմանը ԿԳՆ-ի ներկայացուցիչ տեսնել, իսկ թեստի հեղինակային խմբի անդամներից բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Սեյրան Գրիգորյանն ասաց, որ կարող է իրեն այդ ներկայացուցիչը համարել: Մինչ քննարկումը, «Առավոտը» թեստերի հեղինակային խմբի անդամ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Յուրի Ավետիսյանին խնդրեց մեկնաբանել այն, որ թեստերի եւ դրանց հեղինակների մասին հնչում են ոչ միայն մասնագիտական, այլեւ ապամասնագիտական կարծիքներ: Նա ասաց. «Պատրաստ եմ մասնագիտական բոլոր կարծիքներին պատասխանելու, եթե դրանք խելամտության եւ բանականության սահմաններում են: Ինչ վերաբերում է ապամասնագիտականին, ապա այլոց փորձով համոզվել եմ, որ հանիրավի մեղադրանքներին ու զրպարտություններին պատասխանելն անիմաստ ու անպատվաբեր գործ է, ուստի բնավ չեմ ուզում անդրադառնալ դրանց»:
Քննարկման ընթացքում Բ. Ստեփանյանը խոսեց թեստերի չափից ավելի բարդացվածության մասին, իսկ Յու. Ավետիսյանը նշեց. «Դա պայմանավորված է նրանով, որ տրամադրվածություն կա գիտելիքների ստուգման շեմը որոշ չափով բարձրացնելու. ոչ թե պիտի հարմարվենք հանրակրթական դպրոցի միջին գիտելիքներ ունեցող շրջանավարտի մակարդակին, այլ փորձենք մի քիչ ավելի լուրջ խնդիրներ առաջադրել, որ բարձր գնահատական կարողանան ստանալ նրանք, որոնք իսկապես տիրապետում են առարկային: Տարիներ շարունակ զավեշտի էր հասնում բարձր միավորները, 4-5 հազար հոգուց 17-20 միավոր էր ստանում 1000-1500-ը: Ինչ է պատահել, թող այս տարի 46-47 միավորով ընդունվեն իրավաբանական, ոչ թե 58-ով դուրս մնան»: Այս խոսքերից հետո թիվ 129 դպրոցի ուսուցչուհի Սուսաննա Աբազյանն ասաց. «Ապշում եմ ձեր այն նախադասության վրա, որ եթե երեխան իր մայրենի լեզվից բարձր գնահատական է ստանում, դա զավեշտ է: Իսկ որ անգլերենից եւ մաթեմատիկայից 20-ներ են ստանում, նորմա՞լ է: Նույնիսկ ամաչում եմ, որ մայրենի լեզվի քննությունից այդքան դիմորդ տապալվել է»: Բ. Ստեփանյանն էլ ասաց. «Առաջին հարցից սկսած ձեր նպատակն է ծուղակը գցել երեխաներին: Նրանց հանգիստ թողնելու փոխարեն անպայման պիտի շփոթեցնե՞լ»: ԵՊՀ հայ գրականության ամբիոնի դոցենտ Սերժ Սրապիոնյանն էլ հարցրեց. «Դուք անկեղծ համոզվա՞ծ եք, որ ձեր աշակերտների 70%-ը տիրապետում է հայերենին»: Բ. Ստեփանյանը պատասխանեց. «Աշակերտներս, որոնք կարող էին հաղթահարել լավ չորսը, ստացել են 14,15, իսկ հանրապետական, քաղաքային, դպրոցական օլիմպիադաներում տեղ շահած երեխան ստացել է 17,25: Ինչո՞ւ պիտի լավագույնը ստանա 17, 25, բայց դուք ունենաք 20-ներ»: Այդ դիմորդը, ըստ ուսուցչուհու, սխալվել է նաեւ «Խմբապետ Շավարշի» հայտնի առաջադրանքում: Քննարկվեց նաեւ այդ հարցին սխալ պատասխանած դիմորդներին 0.25 միավոր տալու հարցը: Հեղինակային խմբի անդամները կտրականապես դեմ էին, ուստի նախարարությանը առաջարկվելիք հարցերի շարքում այս մեկը տեղ չգտավ:
ԵՊՀ գրականության տեսության եւ քննադատության ամբիոնի դոցենտ Աշխեն Ջրբաշյանը վկայակոչեց ՌԴ-ի թեստերը՝ որակելով դրանք «մարդկային»: Ս. Գրիգորյանն էլ ասաց. «Դե գնայիք Ռուսաստանում անցկացնեիք քննությունը»: Ա. Ջրբաշյանն էլ պատասխանեց. «Բայց պետք է վերցնենք, չէ՞, լավ փորձը»: Բոլոր քննադատություններին ի պատասխան, Սեյրան Գրիգորյանը հայտարարեց. «Թեստերը կազմվել են թեստաբանության համաշխարհային բոլոր կանոններն ուսումնասիրելուց հետո, ըստ որոնց՝ պատասխանի բոլոր տարբերակները պիտի ճիշտ թվան»: Նկատենք, որ քննարկումը հաճախ մասնագիտականից վերածվում էր զուտ կրկնուսույցների լեզվակռվի, որը հաճախ ուղեկցվում էր «ավելի լավ է դուք մտածեք այն մասին, որ ձեր դիմորդներն ընդունվեն» արտահայտությունով: Լեզվակռվի արանքներում քննարկման մասնակիցները երբեմն էլ քննարկում էին այս կամ այն առաջադրանքը: Երբ հասան 16-րդին, ԵՊՀ լեզվի ամբիոնի դոցենտ Փառանձեմ Մեյթիխանյանն ասաց. «Ուղեցույցում ոչ մի ակնարկ չկա, որ երեխաներին պիտի հարցնեն ստուգաբանությունից կամ արմատներից: Այդ դեպքում սակավապետ բառը այս առաջադրանքում ինչո՞ւ պիտի դրվեր, այն պարսկերենից փոխառություն է, ուստի ինչո՞ւ պիտի երեխան ճանաչեր: Անցյալ տարի էլ էիք թեստի հեղինակները դուք, բայց անցյալ տարվա դպրոցական ծրագրից շեղում չկար, հետեւաբար հրապարակային հոդված կամ այսպիսի աղմուկ չեղավ: Ինձ թվում էր՝ «Խմբապետ Շավարշի» հարցը կզիջեք, բայց երբ տեսա, որ կտրականապես եք տրամադրված, զգացի, որ այս քննարկումն ավելորդ է»: Ելույթից հետո Յու. Ավետիսյանն ասաց. «Տիկին Մեյթիխանյանի ասածը հիմք տալի՞ս է, որ 0.25-ով բարձրացվեն երեխաների միավորները»: Քննարկման մասնակիցների մեծամասնությունը դեմ էր: Դրանից հետո տիկին Մեյթիխանյանն ասաց, որ իր ներկայությունն ավելորդ է եւ լքեց դահլիճը: Նրա հեռանալուց հետո տիկին Ջրբաշյանը փորձեց ավելի ռեալ դարձնել քննարկումը: «Եթե գոնե երկու 0.25-ով միավորները բարձրացվեն, հարցը փակվի: Այստեղ միայն ժողովրդին հանգստացնելու հարցը չէ: Ժողովուրդը բոլոր ասպարեզներում իրեն զգում է ոտնահարված, եւ եթե ինքը զգա, որ իր ձայնը մի փոքր լսելի է, հոգեկան բավարարվածություն կզգա»: Ս. Գրիգորյանը պատասխանեց. «Եթե դա կհանգստացնի, կարող ենք բարձրացնել»: Ա. Ջրբաշյանը քննարկման դրեց Ա 45 առաջադրանքը, որում առարկությունը վերաբերում է նրան, որ Հ. Թումանյանի «Փարվանա» լեգենդում անշեջ հուրը փնտրող կտրիճները նախ թիթեռներ են դառնում, հետո պտտվում կրակի շուրջ, իսկ ըստ թեստի՝ պտտվում են կրակի շուրջ եւ դառնում թիթեռներ։ Յու. Ավետիսյանն ասաց, որ առաջադրանքում իսկապես փաստական մի փոքր սխալ կա, չնայած Ս. Գրիգորյանը պնդում էր, որ դա ամենալավ առաջադրանքներից մեկն է: Հարցը դրվեց քննարկման, մեծամասնությունը կողմ էր, որ ԿԳՆ առաջարկ ներկայացվի այս առաջադրանքի մասով 0.25-ով բարձրացնել դիմորդների միավորները: Միաձայն որոշվեց նաեւ առաջարկ ներկայացնել նախարարություն, որ թեստից ընդհանրապես հանվեն գրականությանը վերաբերող հարցերը:
Հ. Գ. Հունիսի 13-ին ԳԹԿ-ում քննարկմանը մասնակցող մասնագետները առաջարկել էին փոփոխություն անել Ա 45, Բ 79 առաջադրանքների միավորներում: Մյուս առաջադրանքների վերաբերյալ առաջարկությունները մերժվել էին մասնագիտական առումով անվիճելի լինելու հիմնավորումով: Ըստ բողոքարկման կարգի՝ մասնագետների առաջարկները քննարկել եւ վերջնական որոշում է կայացրել բողոքարկման հանձնաժողովը: Բողոքարկման հանձնաժողովը որոշեց Ա 45 առաջադրանքում Հովհ. Թումանյանի «Փարվանա» լեգենդին վերաբերող լուծման տարբերակը եւս համարել ճիշտ, որի արդյունքում այդ ենթահարցը՝ որպես ճիշտ պատասխան, նշած դիմորդների գնահատականը կբարձրացնի 0.25 միավորով:
