«ՃԱՆԱՊԱՐՀԱՅԻՆ ՔԱՐՏԵԶՈՎ» ԴԵՊԻ Ո՞ՒՐ

Հարցնում է քաղաքական վերլուծությունների «Ակունք» կենտրոնի ղեկավար Ռուբեն Հակոբյանը, որը նախկինում ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմնի ներկայացուցիչն էր:

– ՀՅԴ-ն դուրս եկավ կոալիցիայից, այսինքն՝ արվե՞ց այն քայլը, որի առնչությամբ տարաձայնությունների պատճառով Դուք դուրս եկաք կուսակցության շարքերից, քանի որ համարում էիք, թե Դաշնակցությունը 2008-ին չպիտի մտներ կոալիցիա եւ պիտի ստեղծեր երրորդ բեւեռը:

– Իմ կարծիքը չի փոխվել՝ ՀՅԴ-ն այն ուժն է, որ նախագահական ընտրություններից հետո պետք է եւ կարող էր ընդդիմադիր դաշտում ձեւավորել քաղաքական նոր բեւեռ: Բայց կարծում եմ, որ այժմ էլ այդ քայլը դրական ազդեցություն կունենա Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակի եւ քաղաքական զարգացումների վրա: Կոալիցիայից ՀՅԴ դուրս գալով՝ իշխանություն-ընդդիմություն պայքարը կմտնի գաղափարական հուն, եւ այդպիսով սկիզբ կդրվի քաղաքական դաշտի հստակեցման գործընթացին: Ի վերջո, քաղաքական պայքարը գաղափարների պայքար է, որը, ցավոք, բացակայում էր մեզանում:

– Այսինքն՝ համարում եք, թե Հայ ազգային կոնգրեսի եւ իշխանությունների միջեւ չկա՞ գաղափարական պայքար:

– Երբե՛ք չեմ տեսել այդ ուժերի միջեւ գաղափարական պայքար եւ հիմա էլ չեմ տեսնում: Եվ եթե քաղաքական դաշտն առողջանա եւ գաղափարների համախմբում իրականացվի՝ կարծում եմ, իշխանությունների որդեգրած հայ-թուրքական հարաբերությունների ուղեգծի հիմնական պաշտպաններից մեկը թերեւս կլինի ՀԱԿ-ը: Սա չարախնդություն չէ, այլ քաղաքական իրողություն:

– Ինչպե՞ս եք բացատրում, որ ՀԱԿ գործիչները բավական վերապահությամբ արձագանքեցին ՀՅԴ քայլին՝ նշելով, թե այդ կուսակցությունը դեռ պետք է վաստակի իրական ընդդիմություն լինելու իրավունքը՝ դրա համար կոալիցիայից դուրս գալու հայտարարությունը բավարար չէ: Նման վերաբերմունքի պատճառը թերեւս խանդը չէր կարող լինել, քանի որ այս երկու ուժերի ընտրազանգվածները խիստ տարբեր են:

– Իսկ ի՞նչ եք կարծում, պիտի հոտնկայս ծափահարեին ու ասեին՝ օ՜, ողջունում ենք, ու գրկախառնվեի՞ն: ՀԱԿ-ի ռեակցիան բնական եմ համարում. վերջին շրջանում իրեն ընդդիմադիրի մենաշնորհը վերապահած ՀԱԿ-ը, հասկանալի է, պետք է որոշակի խանդով վերաբերվեր այդ դաշտում նոր ուժի հայտնվելուն, որի քաղաքական ստորագրությանը բավականին ծանոթ է: Իսկ ընդհանրապես այս հարցերի պատասխանը կստանանք առաջիկայում:

– Ձեր կարծիքով, այժմ ինչպիսի՞ ընդդիմություն կլինի ՀՅԴ-ն, երբ իշխանության մեջ լինելու 10 տարիների ընթացքում բազմաթիվ կապեր են ստեղծվել, եւ այդ պայմաններում թերեւս բացառված է արմատական ընդդիմություն լինելու տարբերակը:

– Չգիտեմ՝ ինչպիսի ընդդիմություն կլինի, բայց կցանկանայի, եւ ժամանակի պահանջն է, որ ՀՅԴ-ն լինի ամբողջական ընդդիմություն՝ ամբողջ ծավալով զբաղեցնի այն տեղը, որն իրեն է վերապահված: Վստահ եմ, որ դրանից նախ եւ առաջ կշահեն մեր պետականությունը, մեր քաղաքական մշակույթը եւ անշուշտ՝ հենց ՀՅԴ-ն:

Հայաստանի ճակատագիրն այսօր իսկապես որոշվում է հենց մեր երկրի ներսում: Իշխանությունը ցանկացած, առավել եւս` արմատական քայլ անելու համար պիտի ունենա վստահության անհրաժեշտ քվե, որն այժմ գրեթե բացակայում է: Մի առիթով ասել եմ, որ ԱԺ-ում 93 տոկոսանոց իշխանական կոալիցիան քաղաքական նոնսենս է, այն դեպքում, երբ խորհրդարանից դուրս հակառակ պատկերն է՝ ընդդիմադիր տրամադրությունները գերիշխող են: Նման կոալիցիայի գոյությունն անբնական էր, եւ այն պիտի քայքայվեր:

– Անդրադառնանք այն դրդապատճառին, որը հիմք դարձավ Դաշնակցության այս որոշման համար: Այն պայմաններում, երբ ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ ներկայացուցիչն էլ հայտնեց, թե «ճանապարհային քարտեզը» մանրամասն ու մանրակրկիտ չէ՝ ընդամենը մտադրությունների մասին է, որքանո՞վ էր ճիշտ ընդվզել մի գործընթացի դեմ, որը դեռ հստակ չէ, թե ինչ է եւ ուր է տանելու:

– Չեմ կարծում, թե հստակ չէ: Այն կարծիքին եմ, որ Շվեյցարիայի Արտաքին գործերի դեպարտամենտի միջնորդությամբ Հայաստանի եւ Թուրքիայի ԱԳՆ-ների հայտարարության ստորագրումը, ցավոք, փաստեց, որ մեր երկրի պաշտոնական դիվանագիտությունն այսօր, ինչպես եւ անցյալում, չունի իմունիտետ Թուրքիայի բազմաթակարդ ու նվաճողական դիվանագիտության նկատմամբ: Շատ լուրջ գործընթաց է սկսվում, որի սցենարի հեղինակները Թուրքիան եւ Ադրբեջանն են: Այն, որ չի գաղտնազերծվում «ճանապարհային քարտեզը», արդեն իսկ լուրջ մտահոգության տեղիք է:

– Դուք նախկին դիվանագետ եք եւ հնարավո՞ր եք համարում, որ ընթացող բանակցությունների փուլում գաղտնազերծվի նման փաստաթուղթ:

– Եթե աշխատանքային գործընթացում է՝ ո՛չ: Բայց ընդգծում եմ՝ խոսքը ստորագրված փաստաթղթի մասին է, ու եթե անգամ միայն մտադրությունների արձանագրություն է՝ պետք է այն ներկայացնել:

Մեկ տարի ընթացող այս գործընթացի տրամաբանության շրջանակում հստակ է, որ հայ-թուրքական եւ հայ-ադրբեջանական հարցերը նույն փաթեթում են: Հնարավոր է, որ եթե վաղը գաղտնազերծվի փաստաթուղթը՝ պարզվի, որ ԼՂՀ մասին չկա որեւէ նշում: Բայց կարծում եմ՝ որեւէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ այս գործընթացներն ընթանալու են զուգահեռաբար:

– Հիմա Դուք ավելի շատ Թուրքիայի՞ ղեկավարներին եք հավատում, որոնք պնդում են, թե տեղի ունեցողը Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի շահերից է բխում, թե՞ ՀՀ նախագահին, որը պնդում է, թե թուրքերի հետ հարաբերություններում երբեք չեն շոշափվել Ադրբեջանի եւ Ղարաբաղի թեմաները:

– Ես հավատում եմ այս գործընթացների տրամաբանությանը, իսկ այն երկաթյա է. Թուրքիան ցանկանում էր, որ միջազգային քաղաքական ու հասարակական կարծիք ձեւավորվի, թե թուրքերը հայերի հետ լեզու են գտել, գնում են հարաբերությունների կարգավորման ճանապարհով, ուստի հարկ է չխանգարել: Իսկ որպես օգնություն նա միայն ակնկալում էր, որ միջազգային ամբիոններում լռեցվի Ցեղասպանության հարցը: Թուրքիան այս մեկ տարում կարողացավ շահել առավելագույնը:

– Սակայն ԱԱԽ նիստում Սերժ Սարգսյանն ասաց, թե հակառակն է՝ «Ցեղասպանության թեման այս անգամ դարձավ շատ ավելի ինտենսիվ լուսաբանման առարկա, քան երբեւէ նախկինում»:

– Շատ բան կարելի է ասել, բայց ի վերջո ո՞րն է այդ փաստաթուղթը հատկապես ապրիլի 22-ին ստորագրելու տրամաբանությունը. Օբաման շատ անթաքույց եւ անկեղծ ասաց, թե քանի որ հայերն ու թուրքերը ջանքեր են գործադրում բարելավելու իրենց հարաբերությունները՝ չի ուզում Ցեղասպանության մասին իր չփոխված տեսակետը հայտնելով խոչընդոտել այդ գործընթացին: Եվ ինչքան էլ մեր իշխանությունները պնդում են, թե բանակցություններն ընթանում են առանց նախապայմանների՝ անկեղծ չեն: Շատ տեսանելի է, որ այդ փաստաթղթի` հենց ապրիլի 24-ի նախաշեմին ստորագրումը Թուրքիայի նախապայմանն էր:

– ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչն ու նախկին ԱԳ նախարարն ասացին, թե մի տարի առաջ Թուրքիան Ղարաբաղի հարցով տեսակետ հայտնելու բարոյական իրավունքը չուներ, իսկ այսօր արդեն հայտնում է: Սրան ՀՀԿ խորհրդի անդամ Արմեն Աշոտյանը հակադարձեց, թե Թուրքիան միշտ էլ հայտարարություններ արել է ԼՂ վերաբերյալ՝ 1-2 տարի առաջ էլ, 10 տարի առաջ էլ: Ընդունո՞ւմ եք, որ սա իրոք ֆուտբոլային դիվանագիտության հետեւանքը չէ:

– Բարոյականությունը, ցավոք, քաղաքական կատեգորիա չէ, եւ այդ հարթության վրա չէ, որ պետք է դիտարկել այս խնդիրը: Փաստն այն է, որ Թուրքիան ոչ մի պահ չի թաքցրել իր դիրքորոշումը ԼՂՀ խնդրի վերաբերյալ: Եվ Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանն անկեղծ է, երբ ասում է, թե բացառվում է հարաբերությունների կարգավորումը, քանի դեռ հայկական զորքերը դուրս չեն եկել իր խոսքերով` «օկուպացված» տարածքներից: Սա, ըստ էության, նախապայման է, թուրքական դիվանագիտության առանցքային կետերից մեկը: