«Մեր հայրենիքն ապաշնորհության պատճառով տվեցինք ուրիշին՝ առանց հասցրած լինելու նվազագույնս ճանաչելու այն»,- երեկ «Ուրբաթ» ակումբում ասաց «Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող» հ/կ-ի ղեկավար, հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը: Ըստ բանախոսի՝ մինչ Ցեղասպանությունը միայն հպանցիկ՝ հիմնականում տեղագիր գրական ժառանգություն է թողնվել այս կամ այն հուշարձանի վերաբերյալ. «Մեր հայրենիքում, Փոքր Հայքում, Կիլիկիայում, որ, չգիտես ինչու, մենք Թուրքիա ենք կոչում, հայ մարդն արարել է նույն եռանդով: Ցանկացած գավառում հուշարձանների խտությունը՝ նաեւ բազմազանության իմաստով, գրեթե նույնն է, ինչ ներկայիս Հայաստանի Հանրապետությունում: Հուշարձանների ուսումնասիրության առումով վիճակը փոքր-ինչ բարվոք է եղել Կարսի մարզի տարածքում, կան լուսանկարներ, որոնք մասունքի արժեք ունեն եւ շատ հաճախ այն, ինչ որ անմահացվել է պատկերներում, այլեւս գոյություն չունի, հիմնահատակ անհետացված է: Իսկ Կարսի մարզից դուրս վիճակը բոլորովին այլ է…»:
«Ցեղասպանությունից հետո տասնամյակներ Թուրքիային բռնակցված մեր հայրենի նահանգները փակ են եղել ոչ միայն հայերի, այլեւ օտարազգիների համար: Ցավոք, մինչեւ Ցեղասպանությունը՝ Արեւմտյան Հայաստանի հուշարձանների տարրական ուսումնասիրություն անգամ չի իրականացվել: Մասնագիտությամբ բժիշկ՝ ֆրանսիացի Ժան Միշել Թիերիի եւ հայազգի ճարտարապետության դոկտոր Արմեն Հախնազարյանի շնորհիվ է, որ գաղափար ունենք հուշարձանների 1960-70-ական թվականների վիճակի վերաբերյալ»,- ասաց Ս. Կարապետյանը:
«Թուրքական իշխանությունները «գթառատ» են գտնվել հայերի կառուցած կամուրջների, աղբյուրների նկատմամբ, նրանք մինչեւ այսօր մեր կառուցած աղբյուրներից իրենց ծարավն են հագեցնում, փոխարենը բարեխղճորեն ոչնչացնելով հայերեն արձանագրությունները… Ամբողջ Արեւմտյան Հայաստանում՝ մոտ 7000 բնակավայրեր, հայկական ոչ մի գերեզմանոց չի մնացել, մեծագույն մասով անհետացած են նաեւ գյուղական եկեղեցիներն ու վանական համալիրները»,- նշեց հուշարձանագետը: Ս. Կարապետյանի կարծիքով՝ «Թուրքիան ընդհանրապես պարտավորություն չունի: Մենք ունենք պարտք ու ճիշտ կլիներ հասնել նրան, որ Թուրքիան ունենա պարտավորություն, բայց մենք չունենք պարտքի գիտակցում: Այժմ խնդիր ունենք նախ մեր մեջքը շտկելու, իբրեւ ազգ վերականգնելու մեր նկարագիրը ու ապրիլի 24-ին Ցեղասպանության թանգարան տանող ճանապարհը խոզի պես չապականելու: Եթե նման հարցերում օրինակելի լինենք, համապատասխան անդրադարձը կլինի թե՛ Թուրքիայի, թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ Վրաստանի վրա… Մեր հասարակությունը ազգային իմաստով «փչացած է», եւ իր ծոցից դուրս եկած իշխանություններն էլ արտացոլում են այդ վիճակը: Ի՞նչ ենք մենք տեսնում մեր միջավայրում. օտար անուններով վահանակներ, որոնք հաճախ հայատառ են, բայց հայերեն չեն ու չես հասկանում՝ ինչ է գրված: Եթե Երեւանում տաքսիների անունները չես հասկանում` ինչ են նշանակում, ապա Թուրքիայում տաքսիների անունները վերցված են մեր հող ու ջրի անուններից՝ «Վան գյոլլու», «Նեմրութ դաղ», «Աղրե դաղ» (Արարատ լեռ) եւ այլն… »:
