ԿԱՐՈՂ Է ՄԻ ՊՍՏԻԿ ՊԱՏՃԱՌ ԼԻՆԻ, ՈՐ ՋՈՒՐԸ ԵՌԱ

Կոալիցիայից դուրս գալու կապակցությամբ այս զուգահեռը տարավ ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանը

– Ինչպես ամեն ընտրությունից առաջ՝ ՀՅԴ ներկայացուցիչներն էլի սկսել են խոսել ժողովրդավարության, սոցիալ-տնտեսական եւ այլ հարցերի շուրջ կոալիցիայի այլ ուժերից տարբերվող իրենց մոտեցումների մասին: Ահա ապրիլի 22-ին էլ ՀՅԴ կազմակերպած խորհրդաժողովում Դուք հայտարարեցիք հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ մոտեցումների տարբերության մասին: Չե՞ք հոգնել ամեն ընտրությունից առաջ խաղացվող այս խաղից:

– Ինչո՞ւ անցած տարվա ապրիլի 24-ին դա չենք արել: Իսկ եթե այս ապրիլի 24-ին մենք հայ-թուրքական հարաբերությունների այս իրականության մեջ չլինեինք՝ նման խորհրդաժողով կլինե՞ր: Չէ՛ր լինի: Այսինքն՝ դա ընտրությունների հետ կապել փորձելն այնքա՜ն անարդար է, որ ես զարմացած եմ: Կարծում եմ՝ մթնոլորտը հագեցած է հայ-թուրքական հարաբերությունների խնդրով, եւ մենք 2 ամիս առաջ էլ ենք ունեցել նման խորհրդաժողով, 6 ամիս առաջ էլ, հավանաբար՝ 3 ամիս հետո էլ ենք ունենալու:

– Հայ-թուրքական խնդիրների մասով համոզեցիք: Բայց չէ՞ որ ժողովրդավարության առումով վիճակը մի տարի առաջ նույնն էր (եթե ոչ՝ ավելի վատ), բայց ՀՅԴ-ն չէր խոսում մոտեցումների տարբերության մասին:

– Մենք կոալիցիայի մեջ մասնակցում ենք իբրեւ ինքնուրույն դեմք, քաղաքական ուղղություն ու համոզումներ ունեցող ուժ, որոնք այդ դասավորման մեջ ամբողջությամբ չենք կարողանում դրսեւորել ու արտահայտել: Դա բնական է, չէ՞, որ ամեն մի ուժ այդ կոալիցիայի մեջ իր քաշով է կարողանում ազդել եւ ուղղություն տալ կոալիցիային: Մենք ինչ-որ չափով ենք դերակատար, բայց մեր ողջ էությունը դրսեւորված չենք տեսնում կոալիցիայի մեջ: Եվ ամեն մի ընտրություն՝ ինչպես եւ մյուսների, մեզ համար էլ է ստեղծում հնարավորություն, որ դրսեւորվենք մեր ողջ էությամբ: Տեսնել սրա մեջ ընտրական ինչ-որ խաղ, հնարք՝ կարծում եմ, դարձյալ անարդար է: Նույնիսկ ընտրությունների միջանկյալ շրջանում, երբ մեր համաձայնությունից դուրս բան է կատարվում, կացություն ստեղծվում՝ մենք ինքնուրույն տեսակետ արտահայտելու իրավունք եւ ազատություն ունենք: Ուղղակի քննադատությունը մենք արտահայտում ենք մե՛ր շեշտադրումով, ընդդիմությունն էլ՝ ի՛ր շեշտադրումով: Անգամ ընդդիմության մեջ տարբեր կազմակերպություններ տարբեր շեշտադրումներով են արտահայտում իրենց քննադատությունը: Մենք մեր տարբերակն ենք առաջարկում, մենք փորձում ենք այլընտրանք ներկայանալ, եւ սա, կարծում եմ, շատ բնական է:

– Ձեր այդ պնդումից, թե ամեն ուժ իր քաշով է կարողանում ազդել եւ ուղղություն տալ կոալիցիային՝ կարելի՞ է եզրակացնել, որ ՀՅԴ քաշը կոալիցիայում այնքան չէ, որ կարողանա ազդեցություն ունենալ ժողովրդավարության, սոցիալ-տնտեսական եւ մնացած այլ հարցերի վերաբերյալ, որոնց կապակցությամբ ունեք տարբերվող մոտեցումներ:

– Ձեր ասածի մեջ իրականություն կա: Բնական է՝ ինչ որ կա, դա է, եւ չեմ կարող իրականությունը խոսքերով տարբեր կերպ ներկայացնել:

Բայց կարեւոր է նաեւ մի խնդիր. հավանաբար շոշափելիորեն չեք տեսնում, թե որտեղ է, որ կատարում ենք մեր ներդրումը, կարողանում ենք ազդել: Հավանաբար հասարակության մոտ դա զգալի եւ նկատելի չէ՝ սա կոալիցիայի ներքին խոհանոցին է պատկանում եւ չի դրսեւորվում: Բայց օրինակ՝ կառավարության հակաճգնաժամային ծրագրի վերաբերյալ ներկայացրել ենք մեր առաջարկությունները, որոնք շատ դժվար չի իմանալ՝ եթե մեկն ուզում է կուսակցության իրատեսական արժեւորումը կատարել: Իսկ եթե փորձում եք տպավորություն ստեղծել՝ ասելով, որ կոալիցիա է. եւ բոլորը նույնն են, եւ վերջ՝ կարող եք այդպես էլ ասել, բայց դա իրականության հետ կապ չունի: Իրականությունն ունենալու համար պետք է տեսնեք մեր հակաճգնաժամային ծրագիրը, թե ինչ ենք առաջարկել կառավարությանը, իսկ նա էլ ինչ է ընդունել կամ մերժել: Բնականաբար, հասկանում ենք, որ համագործակցությունն այդ է նշանակում, որ մեր առաջարկները 100%-ով չէ, որ կընդունվեն: Բայց այն չափով է ընդունվում, որ տեսնում ենք՝ չընդունածի եւ ընդունածի միջեւ հակակշիռը հօգուտ մեր տեսակետների է: Ուրեմն՝ ինչ-որ առումով բավարարվում ենք, որ եթե չլինեինք այնտեղ՝ այդքանն էլ չէինք կարողանա:

– Այնուամենայնիվ՝ կոալիցիայի համաձայնագրով ՀՅԴ-ն պատասխանատվություն է ստանձնել իշխանության ամբողջ գործունեության համար:

– Այո՛:

– Ըստ այդմ՝ կիսո՞ւմ եք պատասխանատվությունը, որ ՀՅԴ-ին դահլիճներ տրամադրվում են, իսկ ընդդիմությանը՝ ոչ, նաեւ, որ Երեւանի կենտրոնում ընդդիմադիրների ազատ տեղաշարժը սահմանափակվում է եւ այլն:

– Բնականաբար, պատասխանատու ենք, բայց իրականում՝ մեր չափով ենք պատասխանատու: Մենք չենք կարծում, թե ճիշտ է սրահներ չտրամադրելը, թեեւ մի քանի տարի առաջ այդ նույն ուժն էլ մեզ չէր տրամադրում սրահներ: Այսինքն՝ մենք զոհն ենք եղել այդ քաղաքականության եւ այսօր էլ դրան համաձայն չենք: Մենք համաձայն ենք գաղափարական, քաղաքական պայքարի ու մրցակցության: Եվ ժողովրդավարությունը մեզ համար արժեք է: Եթե ես չեմ կարողանում ժողովրդավարության սկզբունքները 100%-ով պաշտպանել ու իրագործել այս երկրում՝ չի նշանակում, որ ես հակաժողովրդավար եմ: Ես փորձ եմ անում ամեն անգամ այդ չափաբաժինը մեծացնել ու հստակ՝ հրապարակավ էլ ասում եմ, որ մենք չենք ընդունում այդ տեսակ մոտեցումները: Դրանից ավելին ոչինչ չենք կարող անել: Եթե նույնիսկ ընդդիմություն լինեինք՝ միայն այս հայտարարությունը կկարողանայինք անել, մյուս մասն էլ չէինք կարողանա անել:

– Տեղն է, որ հիշեցնեմ ձեր ՀՀԿ-ական գործընկերներից մեկի հարցադրումը. եթե ՀՅԴ-ի տարաձայնությունները շատ սկզբունքային ու խորքային են, ապա ինչո՞ւ է մինչ այսօր պահպանվում կոալիցիոն գործող ձեւաչափը:

– Մենք ունենք միջկուսակցական հարաբերություններ՝ ճշտված համաձայնագրով, հայտարարագրով, եւ ունենք մեր մակարդակին համապատասխանող կողմ, որի հետ ենք շփվում: Մենք պրոբլեմ չունենք: Իսկ եթե լիներ՝ կարող էի հարցը հակառակ ձեւով ձեւակերպել. եթե մենք այդքան վատն ենք ու արտառոց, ինչո՞ւ են պահում մեզ, ինչո՞ւ են ուզում, որ մենք կոալիցիայի մեջ մաս կազմենք: Կարծում եմ՝ նման հարց գոյություն չունի: Ուղղակի ամեն մարդ ունի իր տարողության չափը, եւ մարդիկ իրենց տարողության չափով չեն կարողանում հասկանալ, թե ո՛ր մասն է, որ պայմանավորվածություն է, ո՛ր մասն է, որ պայմանավորվածություն չէ: Եթե ասում են, որ բացառված չէ կոալիցիայից դուրս գալը, ես էլ կարող եմ ասել, որ բացառված չէ, որ մեզ կոալիցիայից դուրս հանեն (նկատենք, որ կոալիցիայի համաձայնագիրը չի նախատեսում նման հնարավորություն՝ այն վաղաժամկետ կարող է դադարեցվել «անհաղթահարելի սկզբունքային անհամաձայնության առկայության դեպքում, կողմերից մեկի հայտարարությամբ կամ կողմերի միջեւ կայացած համաձայնությամբ»: -Ա. Ի.): Քաղաքական կյանքում բացառված չի հազար ու մի բան: Եթե մեկը դրանից վատ է զգում՝ պրոբլեմն իր մեջ է, ոչ թե այդ երեւույթի:

– Պատրաստակամություն հայտնեցիք գաղափարական ու քաղաքական պայքարի: Երեւանի ավագանու ընտրություններում տեսնո՞ւմ եք նախադրյալներ, որ կլինի այդպիսի պայքար, թե՞ ընդհանրապես սա այն ընտրությունը չէ, որի ընթացքում պայքարը գաղափարների շուրջ է:

– Ոչ, ես կարծում եմ՝ կա: Մի կողմը փորձում է հարցը վերածել իշխանափոխության խնդրի (ծայրահեղություն է եւ իրականություն չի), մյուս կողմն էլ փորձում է հարցը կենցաղային, աղբահավաքի մակարդակի խնդիրների վերածել՝ դարձյալ ճիշտ չէ:

Հիմնական հարցը մեր պետական-քաղաքական վերնախավի մեջ մարդու տեսակի հարցն է: Կա մի տեսակ, որի համար գլխավոր հարցն իր եւ առավելագույն դեպքում՝ իր թիմի շահն է, եւ ով ապահովում է իր այդ շահերը՝ նրա նկատմամբ ինքը հավատարիմ է: Մենք ձգտում ենք այդտեղ տեղավորել մարդկանց, որոնց գլխավոր հարցը երկրի, իսկ այս պարագայում՝ Երեւանի ցավը, հոգսն է, այս ժողովրդին ծառայելու եւ նվիրվելու մտահոգությունը, ոչ թե փող դիզելը: Մարդ, որ ուզում է լավ գործ անել իր երկրի, հայրենիքի համար եւ դրանով հավիտենականանա, լավ ժառանգություն թողնի երեխաներին ու ոչ թե լավ հարստություն: Իմ կարծիքով՝ այսօր մեր պետական-քաղաքական վերնախավը գաղափարականացած չէ: Բացակա են կամ պակասում են բարոյական արժեքները, գաղափարները, որոնք մարդուն կարող են կյանքում ուղղություն տալ: Եվ այստեղից են առաջանում հիմնական խնդիրները: Ինչո՞ւ է այսպես: Երեւույթներ կան, որոնք չեմ կարողանում բացատրել: Օրինակ, չեմ կարողանում հասկանալ, թե հարուստ մարդն ինչո՞ւ է ուզում պետական մարդ դառնալ: Այսինքն՝ հասկանում եմ, բայց զարմանում եմ, թե ինչո՞ւ: Ինքը պետք է ուզենա մի երկիր, որտեղ իր երեխաները լավ կապրեն, իսկ իր շահն էլ ապահով կլինի, ոչ ոք չի խլի իր իրավունքները՝ այդքանո՛վ պետք է ինքը շահագրգռված լինի: Բայց փողն օգտագործվում է իշխանություն ձեռք բերելու, հետո էլ՝ իշխանությունն օգտագործվում է փող ձեռք բերելու համար:

Մյուս տեսակն էլ կա, որ չարությունն է առանցքը: Մարդը պետք է նաեւ սիրի այս երկիրը, ժողովրդին, մեր մշակույթն ու պատմությունը: Թվում է, թե շատ պարզունակ բաներ եմ ասում, բայց իրականության մեջ դրանք են մեր հիմնական հարցերը:

– Ավագանու ընտրություններում ՀՅԴ ցուցակը գլխավորող թեկնածուն հայտնել էր, որ ՀՅԴ-ն կոալիցիայում պահանջ է դրել, որ վարչական ռեսուրսը չպետք է գործադրվի այս կամ այն թեկնածուի օգտին: Այն, որ ՀՀԿ-ի կապակցությամբ արդեն իսկ կան ահազանգեր, որ վարչական լծակներ են օգտագործվում՝ նշանակո՞ւմ է, որ չի պահպանվել կոալիցիոն այդ պայմանավորվածությունը:

– Մենք ե՛ւ օգտագործողին ենք քննադատում ու դատապարտում, ե՛ւ օգտագործվողին: Օրինակ, ես այնքա՜ն կարոտով եմ սպասում, որ մեր բժիշկներից մեկը պոռթկա՝ ասի, թե ինձ այսինչ բանն են պարտադրում, ես չեմ ընդունում:

– Չգիտե՞ք, թե ինչ կհաջորդի դրան՝ նա ուղղակի կազատվի աշխատանքից: Եվ եղել են նման դեպքեր:

– Նման պարագաներ այս պահին իսկի մտքումս էլ չկան: Այնքա՜ն կուզեի, որ նման ուսուցիչներ, տնօրեններ տեսնեի: Այդ ըմբոստ խավը տեսնեի, որն իր արժանապատվության տերն է, ինքնասիրություն ունի:

Մենք համաձայնել ենք, որ պետք է մասնավոր ճիգ թափենք ու կամք գործադրենք, որ այս ընտրությունները լինեն ավելի ժողովրդավարական, ավելի ազատ: Դրա համար մենք հստակ շահագրգռված ենք, կարծեմ՝ իշխանություններն ավելի շատ են շահագրգռված, քանի որ վերջապես պետք է մի կարգին ընտրություն տեղի ունենա այս երկրում, եւ դա չդառնա զենք՝ այլոց կողմից մեզ վրա անընդհատ ճնշումներ բանեցնելու: Այդ ազգային նպատակով պետք է շահագրգռված լինենք, որ այս ընտրություններն ավելի արդար ու ճիշտ լինեն:

– Ձեր թեկնածուն արդեն իսկ հրապարակել է, որ հաղթելու դեպքում մտադիր է ընդդիմությանը վերապահել որոշակի լծակներ: Սրան ի պատասխան՝ ՀԱԿ խոսնակն էլի հիշեցրեց, որ ՀՅԴ-ն այս իշխանության մաս է. «Այն իշխանության, որը ոչ միայն իրականացրել է մարտի 1-ը, այլեւ ներկայումս պահում է 50-ից ավելի քաղաքական պատանդների բանտերում: Մենք երկխոսությունից երբեք չենք հրաժարվել, բայց կա մեկ պարագա՝ մինչեւ քաղաքական պատանդներն ազատ չարձակվեն, համագործակցության մասին խոսք լինել չի կարող»:

– Մեր վերաբերմունքը պայմանավորված չէ մյուս կողմի վերաբերմունքով: Մենք եթե իշխանություն լինեինք՝ վերահսկողական պալատը կտայինք ընդդիմությանը: Մենք եթե իշխանություն լինեինք՝ ընդդիմությունը շատ ավելի մեծ հնարավորություններ կունենար, քանի որ համոզված ենք՝ ընդդիմությունը պետք է վերահսկի իշխանությանը: Սա դարձյալ ընտրական հնարք չէ՝ մենք դա ասել ենք 2003-ին, 2004-ին՝ անընդհա՛տ: Մենք ինքնավստահ ուժ ենք ու չենք վախենում, որ ընդդիմությունը դերակատարություն ունենա, մեզ վերահսկի, քանի որ չենք մտածում, թե սխալ բաներ ենք անելու: Իսկ թե նրանք ինչպես են մտածում՝ իրենց գործն է: Նրանք երբ իշխանություն էին՝ մենք ընդդիմություն էինք, եւ նրանք ոչ թե չէին ցանկանում մեզ դեր տալ, նրանք ուզում էին մեզ ոչնչացնե՛լ: (Հրանտ Մարգարյանն անարձագանք թողեց մեր այն դիտարկումը, թե նախկին իշխանավորներն էլ վստահ էին, որ ՀՅԴ-ն է ցանկանում իրենց ոչնչացնել.- Ա. Ի.): Բայց դա պատճառ չէ, որ մենք մեր համոզումը փոխենք:

– ՀՅԴ պատգամավոր Ռուզան Առաքելյանն ասուլիսում նշել էր, թե կոալիցիայից ՀՅԴ-ն կարող է դուրս գալ միայն համազգային խնդիրներում լուրջ տարաձայնությունների պատճառով, որոնց շարքում նշեց հայ-թուրքական հարաբերությունները: Դուք արդեն պնդում եք, թե այդ հարաբերություններում Հայաստանը վնասով է դուրս եկել, պարտվել է: Եթե շարունակվի այս քաղաքականությունը՝ ՀՅԴ դիրքորոշումն ի՞նչ է լինելու:

– ՀՅԴ դիրքորոշումները ես չեմ որոշում՝ կուսակցությունն է որոշում: Մենք ժողով ենք անում, քննարկում, ու մեծամասնության կարծիքը դառնում է որոշում: Ես այն կուսակցության ղեկավարը չեմ, որ իմ ասածը դառնա որոշում: Այնպես որ՝ չգիտեմ, թե ինչ կլինի ապագայում:

Բայց նաեւ ասեմ, որ ընկեր Ռուզանն անպայման ճիշտ չի ասել, քանի որ կարող են նաեւ այլ հարցեր պատճառ դառնալ կոալիցիայից դուրս գալու համար. ասենք՝ սոցիալական խնդիրները: Ասում են, ջուրը եռում է 100 աստիճանում, բայց 99-ից հետո կարող է մի պստիկ պատճառ լինի, որ ջուրը եռա: Այսինքն՝ ամեն ինչ էլ կարող է պատճառ դառնա եւ՝ հակառակը: Կարող եմ ասել, որ համազգային խնդիրների վրա ազդելու մեր շահագրգռվածությունն է նաեւ պատճառ դառնում, որ ներկա լինենք կոալիցիայում:

Հ. Գ. Նկատենք, որ այս հարցազրույցն արվել է ապրիլի 22-ին: Ընդամենը 1 օր անց ՀՅԴ-ն հայտարարեց, որ առաջիկա օրերին կքննարկի կոալիցիային իր մասնակցության նպատակահարմարության հարցը: