«ԵՐԵՎԱՆԸ ԱՅԼԱՆԴԱԿՎԵԼ Է»

Կարծում է 1992-1996 թվականներին Երեւանի քաղաքային խորհրդի գործադիր մարմնի նախագահ աշխատած Վահագն Խաչատրյանը:

– «Երեւանի մասին» օրենքը բավարար հնարավորություն տալո՞ւ է ընտրված ավագանուն աշխատել հանուն Երեւանի եւ ոչ թե հանուն այս կամ այն շահի:

– Դա առաջին հերթին կախված է նրանից, թե ինչպիսին կլինի ավագանին: Օրենքի թերությունների, գուցե նաեւ առավելությունների մասին կարելի է երկար խոսել, բայց առաջին հերթին պրոբլեմը ոչ թե օրենքի մեջ է, այլ այն համակարգի, որը պետք է ապահովի այդ օրենքի կիրառումը, արդար ընտրությունները: Եթե ընտրությունը լինի այնպես, ինչպես գրված է, ապա համոզված եմ, որ առաջընթաց կլինի, եւ ընտրության արդյունքում ստեղծված մարմինը, եթե ինչ-որ տեղ խնդիրներ ունենա օրենսդրության հետ, ընթացքում կշտկի: Ես աշխատել եմ այն ժամանակ, երբ եղել է ընտրովի քաղաքային խորհուրդ, եղել եմ գործադիր կոմիտեի նախագահ: Ի դեպ, այդ պաշտոնում ես վերջինն էի. 1996-ի փետրվարից Երեւանի քաղաքապետի պաշտոնը նշանակովի դարձավ: Այժմ՝ ինչքանո՞վ կարող է քաղաքապետը բավարարել երեւանցիների կողմից ներկայացվող պահանջներին: Դժվար է ասել, որովհետեւ առաջին անգամ պետք է նման ընտրություն լինի: Կարծում եմ՝ նոր ավագանին եւ քաղաքապետը միառժամանակ հետո` աշխատանքի արդյունքների հիման վրա, կբացահայտեն օրենքի թույլ եւ ուժեղ կողմերը, դրանից հետո կարելի է ասել՝ ինչպիսին էր օրենքը եւ ինչքանով էր այն համապատասխանում առաջին հերթին երեւանցիների շահերին:

– Ձեր գործունեության ընթացքում ի՞նչ լավ բաներ կային, որ կուզեիք այսօր նոր ավագանին իրականացներ, եւ ի՞նչն էր վատը, որը ոչ մի կերպ չէիք ուզի, որ նորից լիներ:

– Առաջին հերթին կարեւորում եմ լիազորությունների խնդիրը: Մեր ժամանակ Երեւանի քաղաքապետարանի խորհուրդը բավականին ինքնուրույն մարմին էր. դա Երեւանում իշխանությունն իրականացնող մարմին էր, որի կախվածությունը հանրապետական մարմիններից շատ չէր: Մեր ժամանակ կային շատ հարցեր կառավարության հետ, որոնք հակադրություն կարող էին առաջացնել, այդ հակադրությունները լուծելու մեխանիզմները շատ հստակ չէին, եւ այն մեխանիզմները, որոնք կային, չէին բավարարում: Հիմա, երբ նայում եմ այս օրենքին, այստեղ էլ նման «նրբություններ» կան՝ հստակություններ շատ հարցերում չկան, բայց կան նաեւ հարցադրումներ, որոնք ինձ համար ընդունելի են: Հստակ է, որ քաղաքային իշխանությունը պետք է ունենա իր ֆինանսական աղբյուրները: Մեր ժամանակ խորհուրդը պրոֆեսիոնալ չէր, սակայն դա չէր խանգարում խորհրդին իր ամբիցիաներն ունենալ, եւ քանի որ խորհրդի ամբիցիաները ամրագրված չէին օրենքում, առաջանում էր հակասություն խորհրդի եւ գործադիրի միջեւ: Զուտ պարտականությունների հստակեցման կարիք կար, հիմա այս օրենքում, կարծես փորձ է արվում այդ պարտականությունները հստակեցնել, մանրացնել, ինչ-որ առումով Ազգային ժողովի մոդելն է կիրառվել: Այն տարբերությամբ, որ ԱԺ-ն օրենսդիր մարմին է, ավագանին այդպիսին չէ, այն միայն քաղաքապետի գործունեությունը օրենքի շրջանակներում վերահսկելու, բյուջեի կատարումը վերահսկելու ֆունկցիաներ ունի:

– Ընդունենք՝ նորմալ ընտրություններ են տեղի ունենում, եւ մեծամասնություն է ստանում համամասնական ցուցակներից ցանկացածը, սակայն, կարծես, Երեւանն այնքան է աղավաղվել, որ այլեւս շտկելու հնարավորություն չի մնացել, ուրեմն ի՞նչ կարող է անել թեկուզ եւ արդար ընտրված ավագանին Երեւանը նորմալ վիճակի բերելու համար:

– Համաձայն եմ, բայց այդ «աղավաղված» ասելը մեղմ է, ես կասեի՝ այլանդակված: Այն տարիներին, երբ ես էի աշխատում, մենք մի խնդիր ունեինք. զարգացման մասին չէինք մտածում, չէինք խոսում, որովհետեւ արտակարգ իրավիճակներում էինք աշխատում: Կարող են մեղադրանքներ հնչեցնել մեր հասցեին, ես բոլորը ընդունում եմ, որովհետեւ իրականում քաղաքի կյանքին համապատասխան լիարժեք ծառայություններ մենք չէինք կարողանում մատուցել, ուղղակի փորձում էինք քաղաքը պահել:

– Հիշում ենք կտրված ծառերը, վառարանները, ծուխը:

– Այո, իրոք այդպես էր, եւ այդ ժամանակ, եթե նույնիսկ չէինք կարողանում զարգանալ, փորձում էինք եղածը պահել. ոչ մի հիմնական շինարարություն ճարտարապետական նորմերից կամ հատակագծից դուրս չէր թույլատրվում եւ չէր արվում: Ինչ որ արվում էր, արվում էր ժամանակավորի տակ, եթե կրպակի կամ բենզալցման կայանի թույլտվություն էր տրվում, ապա դրանք արվում էին ժամանակավորի կարգավիճակով: Իհարկե, դժգոհություններ կային, բայց մենք հասկանում էինք, որ դրանցից ազատվելը ընդամենը մեկ օրվա խնդիր է, եւ այդպես էլ եղավ: Բայց այսօր ինչ որ կատարվել է, կատարվել է հիմնովին, նույն օպերայի շրջակայքում կատարված շինարարությունը հիմնական է, կամ Աբովյան փողոցում կառուցված առեւտրական կենտրոնը կանաչ տարածքում՝ էլի հիմնովին է: Այսինքն՝ Երեւանը անելանելի վիճակում է հայտնվել: Կա նաեւ երկրորդ պրոբլեմը: Սեւեռվելով կենտրոնի վրա՝ քաղաքի ծայրամասերը մոռացության մատնեցին: Ծայրամասում ապրողը կարծես երկրորդական-երրորդական կարգի քաղաքացի լինի Երեւանի համար: Ամեն ինչ բերեցին կենտրոն, «պրեստիժ» հասկացողությունը տեղավորեցին կենտրոնում, ծայրամասերը մոռացան, իսկ ծայրամասերի հարցերի լուծումը գնալով բարդանում է: Տպավորություն եմ ստանում, որ երեւի ճիշտ կլիներ գումարներ գտնել եւ մի նոր Երեւան կառուցել, որովհետեւ այն Երեւանը, որտեղ ես եմ մեծացել, դուք եք մեծացել, այս Երեւանի հետ կապ չունի: Ես այս Երեւանում ինձ լիարժեք քաղաքացի չեմ զգում, առավել եւս, եթե կանաչի մասին ենք խոսում: Վերջին տարիների մեր քաղաքային իշխանությունները կարծես կանաչի նկատմամբ ալերգիա ունեն. որտեղ կանաչ էին տեսնում, վերացնում էին: Օրենքը կիրառող իշխանությունը չկա, օրենքը պահպանող իրավապահ մարմինները չկան, չկա սրտացավ երեւանցին: Եվ հակառակը՝ կան մարդիկ, ովքեր ամեն տեղ, ամեն օր օրենք են խախտում: Այսօր անհավատալի է, որ որեւէ ատյանում կարող է հարց բարձրացվել, թե ինչպես եղավ, որ այս կամ այն շենքը, շինությունը այդտեղ կառուցվեց, ինչու անօրինականություն անողը մնաց անպատիժ: Պատասխանը քար լռություն է կամ խաբեություն: Ամենահայտնի օրինակը Մոնումենտի այգին է: Այդ տխրահռչակ «Գոլդեն փալաս»-ի պատմությունը, երբ Նարեկ Սարգսյան «հանրահայտ ճարտարապետը» ասաց, որ այդտեղ ծառ չի եղել, գուցե այն ժամանակ, երբ ինքը եկել էր Ջերմուկից, չի եղել, բայց երբ մենք էինք Մոնումենտի այգի գնում՝ թե մանուկ հասակում, թե ավելի ուշ, այդ ծառերը կային: Հիմա, երբ մենք այդ այգին վերականգնելու խնդիրը լուծենք, ժողովուրդը կհասկանա՞, որ որոշ շինություններ պետք է քանդվեն: Չգիտեմ, դժվար է լինելու, շատ: Նորից եմ կրկնում՝ երեւի ավելի հեշտ կլինի մի նոր Երեւան կառուցել՝ սիրուն, կոկիկ, կանաչը շատ:

– Փաստորեն, եթե հանկարծ ՀԱԿ-ի ցուցակը մեծամասնություն ստանա, էլի ոչինչ չեք կարողանալու անել, հո չե՞ք դնելու եւ շենքերը քանդեք:

– Անելու ենք, հանուն Երեւանի անելու ենք: Լինի դա օպերայի շրջակայք կամ Օղակաձեւ զբոսայգի, Կոմիտասի փողոց, որտեղ մայթերին շենքեր են կառուցվել եւ կառուցվում են, կամ այլ նմանատիպ անօրինականություններ, պետք է վերացվեն, եւ այդ հարցերում շատ կարեւոր է երեւանցիների աջակցությունը:

– Որո՞նք են, ձեր կարծիքով, Երեւանի լրջագույն խնդիրները:

– Թիվ մեկը բնակֆոնդի պահպանման խնդիրն է, բազմաբնակարան շենքերի կառուցումը, վերանորոգումը: Դրանց ֆիզիկական մաշվածության ժամկետները արդեն լրանում են: Օրինակ, Աջափնյակը ժամանակին կառուցել են 25 տարվա համար, մինչդեռ արդեն 40-ից ավելի տարիներ այդ շենքերը կան: Մյուսը՝ քաղաքի արտաքին տեսքը: Երրորդը՝ կանաչապատման խնդիրը, քաղաքի էկոլոգիական վիճակը: Տրանսպորտի խնդիրը հերթականն է: Ժամանակին տրամվայը վերացնելը դարձյալ Նարեկ Սարգսյանի հիմար գաղափարներից էր, էլեկտրական տրանսպորտը՝ տրոլեյբուսը, արդյունավետ չի աշխատում, դրա փոխարեն մենք ունենք երթուղային տաքսիներ, որոնք Երեւանի պես քաղաքի համար անընդունելի են:

– ՀԱԿ-ի ցուցակում քաղաքապետ աշխատած երկու անուն կա՝ ձերը եւ Սուրեն Աբրահամյանինը, եթե ցուցակը չստանա բացարձակ մեծամասնություն, որո՞նք են լինելու ձեր քայլերը:

– Չի կարող չլինել բացարձակ մեծամասնություն, չեմ էլ ուզում դա քննարկել, ի վերջո՝ սա մեզ համար նախ քաղաքական պայքար է: Հասկանալի է, որ իշխանական քարոզչությունը ավագանու ընտրությունը փորձելու է ներկայացնել որպես սովորական տեղական նշանակության ընտրություն՝ առանց քաղաքական ենթատեքստի: Սակայն իրականում սա ավելի քան քաղաքական ընտրություն է, իսկ այդ պարագայում մեր հաղթելու հնարավորությունները մեծ են: Իշխանությունը պարզապես շանս չունի:

Օրինական ընտրությունների պարագայում մենք հաստատ կհաղթենք եւ հնարավորություն կստանանք ձեւավորել երեւանցիների քվեն ստացած նոր քաղաքային իշխանություն:

– Այսինքն՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը դառնալու է Երեւանի քաղաքապե՞տ:

– Այո, եւ սկսելու է աշխատել որպես քաղաքապետ:

– Ու դուք հավատո՞ւմ եք դրան:

– Այո, եւ մենք էլ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի հետ քաղաքային իշխանություն ենք ձեւավորելու, որը սկսելու է իր լիազորությունների շրջանակում Երեւանում հաստատել օրինականություն:

Հ. Գ. Ամփոփելով հարցազրույցների այս շարքը՝ հիշեցնենք, որ Երեւանի քաղաքապետ աշխատած ողջ եւ առողջ գործիչներից մենք գտել էինք 9-ին, որոնցից Վանո Սիրադեղյանի եւ Աշոտ Միրզոյանի հետ հնարավոր չեղավ կապ հաստատել, իսկ երեքը՝ Ալբերտ Բազեյանը, Արտաշես Գեղամյանը եւ Երվանդ Զախարյանը, հրաժարվեցին հարցազրույցից: Վերջինս կարծում է, որ այս պահին իր խոսելը ճիշտ չի դիտվի, եւ խոստացավ մեր թերթին հարցազրույց տալ մայիսի 31-ի ընտրություններից հետո: Մյուս 4-ի՝ Մուրադ Մուրադյանի, Ռոբերտ Նազարյանի, Սուրեն Աբրահամյանի եւ Վահագն Խաչատրյանի հետ հարցազրույցները ներկայացրինք ձեր ուշադրությանը: Եվ եթե մայիսի 31-ին ընտրված ավագանին իր գործունեության ընթացքում հաշվի կառնի նրանց խորհուրդները, կնշանակի՝ չի կրկնի նաեւ նրանց սխալները: