ԿՈՆԳՐԵՍԸ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ ՎՏԱՆԳ ՉԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ

Կարծում է քաղաքագետ Սուրեն Զոլյանը, որի գնահատմամբ՝ ընդդիմություն -իշխանություն առճակատումից շահում են քրեականացված իշխանիկները:

– Պարոն Զոլյան, նախօրեին լրացավ ՀՀ նախագահական ընտրությունների 1 տարին: Ձեր գնահատմամբ՝ այդ ընթացքում ո՞րն է եղել այս իշխանությունների ամենամեծ ձեռքբերումն ու ամենամեծ բացթողումը:

– Անցած մեկ տարվա ընթացքում իշխանությունների գործունեության մեջ դրական եմ գնահատում այն, որ չնայած առկա բազմաթիվ ներքին եւ արտաքին լուրջ մարտահրավերներին, այնուամենայնիվ, նրանք կարողացան պահպանել եղած ձեռքբերումները: Եվ, միեւնույն ժամանակ, հենց դա էլ համարում եմ բացասական, քանի որ դա բավարար չէ, անհրաժեշտ է ավելին:

– Ներքին մարտահրավերներից առանձնացնենք մարտի 1-ի դեպքերի քաղաքական եւ բարոյական հետեւանքները: Հետահայաց վերլուծությամբ՝ Ձեր կարծիքով հնարավո՞ր էր խուսափել այդ ողբերգությունից:

– Դեռեւս անցած տարվա հունվար ամսին «Առավոտում» ես գրել եմ, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը արյուն է մոբիլիզացնում՝ գործընթացը տանելով այնպիսի իրավիճակի, երբ բախումը կդառնա անխուսափելի: Բնականաբար՝ շատ կարելի է խոսել ոստիկանների ոչ պրոֆեսիոնալ աշխատանքի եւ սխալների մասին, սակայն, հենց այդ ոչ պրոֆեսիոնալիզմից քաջատեղյակ լինելով եւ նաեւ դրա վրա հաշվարկ անելով, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն, ըստ իս, միտումնավոր սրեց իրավիճակը: Ֆիզիկայի օրենքն է. եթե մենք խտացնում ենք ճնշումը, ապա մի փոքր կայծն անգամ կարող է բերել հրդեհի: Հիմա ման գալ, թե ով արձակեց այդ կայծը, իմ կարծիքով՝ ճիշտ չէ: Նախեւառաջ՝ անհրաժեշտ է տեսնել, թե ով անընդհատ ուժեղացրեց այդ ճնշումը՝ բերելով անխուսափելի պայթյունի: Այլ բան, որ մեր ժողովուրդն ավելի ողջամիտ գտնվեց եւ թափված արյունը՝ միգուցե անմեղ զոհերի, չբերեց այն բռնկմանը, որի հույսը երեւի ունեին կազմակերպիչները: Սա իմ տեսակետն է: Այստեղ մենք կարող ենք տարբեր տեխնիկական հարցեր առաջադրել՝ ով արձակեց այդ «Չերյոմուխան», ով հրաման տվեց եւ այլն: Սակայն թե ով հետեւողականորեն բերեց այդ իրավիճակին՝ այդ մասին այսօր կարծես թե չի խոսվում:

– Եթե այդքան միանշանակ է «մարտի 1»-ի գլխավոր կազմակերպչի անձը, այդ դեպքում, ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ են իշխանությունները լռում: Դժվար թե՝ Տեր-Պետրոսյանի հանդեպ ունեցած քնքուշ զգացմունքներից ելնելով:

– Տվյալ դեպքում, կարծում եմ, ամենամեծ գաղտնիքն էլ հենց դա է: Ինչո՞ւ է ստեղծվում այդպիսի անպատժելիության եւ քաղաքական անպատասխանատվության մթնոլորտ: Երեւի իշխանությունները պարզապես չեն ուզում սրել իրավիճակը: Քաղաքական առումով միգուցե դա կարելի է հասկանալ, սակայն դա երբեք չի կարող բերել արդարադատության հաղթանակին:

– Արձանագրենք, սակայն, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի տված հրամանի արդյունքում չէ, որ 10 մարդ զոհվեց: Եվ հենց Ձեր նշած տեխնիկական հարցերի պատասխանը ստանալով է, որ հնարավոր է իմանալ կոնկրետ մարդասպանների անունները:

– Անշուշտ, այդ մասով եղան բազմաթիվ բացթողումներ: Կարծում եմ՝ այդ ամենը չէր լինի, եթե ոստիկանները չտային տեղեկատվություն, ինչպես հետագայում պարզվեց՝ կեղծ, Ազատության հրապարակում գտնվող ինչ-որ զինանոցի մասին: Մի քանի ատրճանակներ ցույց տվեցին, սակայն զինանոց այդպես էլ չբացահայտվեց, կամ էլ՝ ընդդիմությունն արդեն հասցրել էր այդ զինանոցը տեղափոխել այլ վայր: Փաստորեն, կամ ագենտուրան լավ չաշխատեց, կամ ոստիկանները, որոնք չկարողացան բացահայտել այդ զինանոցը: Ամեն դեպքում, էլի գործ ունեցանք ոստիկանների կրկնակի ոչ պրոֆեսիոնալ աշխատանքի հետ:

– Ինչո՞ւ ոստիկաններից ոչ ոքի գոնե ֆորմալ պատասխանատվության ենթարկելու փորձն անգամ չարվեց:

– Գիտեք ինչ, ոստիկանությունն այսօր ոչ միայն չի կարող պաշտպանել քաղաքացիներին, այլեւ ինքն է անպաշտպան՝ կրիմինալի դեմ: Այդ են վկայում ոչ միայն մարտի դեպքերը, այլեւ փոխոստիկանապետ Գ. Մհերյանի եւ Վանաձորի դատախազի սպանությունները: Այն գործընթացը, որը սկսվել է Վանո Սիրադեղյանի օրոք, երբ նա ոստիկաններին դարձրեց ավազակ, իսկ ավազակներին բերեց ոստիկանություն, շարունակվում է այսօր եւ իր տրամաբանական ավարտին է հասնում: Իսկ առհասարակ՝ կա ռուսական մի ասույթ. «ծառայամիտ հիմարն ավելի վտանգավոր է թշնամուց»: Ցավոք, իշխանությունն այսօր ավելի շատ սիրում է նման ծառայամիտների, քան ինքնուրույն մտածող մարդկանց: Սակայն հենց այդ ծառայամիտ տականքն ամենամեծ վտանգն է մեր պետության եւ նաեւ հենց իր վերադասի համար:

– «Մարտի 1»-ի գործով ներկայիս դատական գործընթացների որակն արդյո՞ք հենց այդ համատեքստում պետք է դիտարկել:

– Իմ համոզմամբ՝ այսօր ընթացող բոլոր դատական գործերը պիտի տապալվեն, եթե չկա գլխավոր մեղավորը: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն անգամ չի հարցաքննվել որպես վկա: Եթե չի հարցաքննվել որպես վկա գլխավոր կազմակերպիչը, ապա այս ամբողջ գործընթացը ես նմանեցնում եմ սումգայիթյան դատավարությանը, երբ այդ ջարդարարների դատական գործերը լսեցին, բայց իրական մեղավորներին փորձեցին թաքցնել՝ մասնատելով դատական գործը:

– Փաստորեն, Ձեր գնահատմամբ՝ այսօր մեր դատարանները աշխատում են Խորհրդային Ադրբեջանի դատարանների պե՞ս:

– Ոչ միայն Ադրբեջանի, այլեւ Խորհրդային միության:

-Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում «Մարտի 1»-ի գործով ԱԺ հանձնաժողովի աշխատանքը:

– Հետաքննող մարմինները, որոնք պետք է զբաղվեին քրեական գործով, այսօր քաղաքական հայտարարություններ են անում, իսկ քաղաքական մարմինը՝ նկատի ունեմ ԱԺ հանձնաժողովը, ստանձնել է փորձագետների զուտ մասնագիտական աշխատանք: Փաստորեն, այդ մարմիններն իրականացնում են լրիվ հակառակ գործառույթներ, ինչի հետեւանքով էլ նրանցից ոչ մեկը չի հասնում գոհացուցիչ արդյունքի:

– Այս իրավիճակում, Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ են հիմնավոր իշխանությունների այն պնդումները, թե իրենք ամեն ինչ անում են բացահայտելու մարտի 1-ի դեպքերը:

– Իհարկե, ես տեսնում եմ որոշակի դրական տեղաշարժ, բայց նաեւ տեսնում եմ որոշակի ցանկություն՝ չսրելու իրավիճակը՝ անգամ ոչ հասկանալի փոխզիջումների հաշվին: Այս ամենից շահել են, այսպես կոչված, իշխանիկները, քրեական հեղինակությունները, որոնք հաճախ կարող են պաշտոնյաներ լինել տեղական կառավարման մարմիններում եւ այլն: Համենայնդեպս, նրանք այսօր դառնում են որոշիչ ուժ, եւ ես տեսնում եմ, որ այն, ինչը մենք անվանում ենք կենտրոնական իշխանություն, խուսափում է մտնել նրանց հետ առճակատման մեջ: Դա սխալ է, որովհետեւ դա միայն կհանգեցնի այդ կրիմինալ ուժի ավելի հանդուգն դառնալուն: Ամեն դեպքում, այսօր Կոնգրեսը չէ, որ իրական վտանգ է ներկայացնում իշխանությունների համար: Այլ բան, որ տարբեր տեսակի խաժամուժը կարող է օգտագործել Կոնգրեսի ցուցանակը եւ լուրջ խնդիրներ ստեղծելով՝ իշխանություններից պահանջել գնալ որոշակի զիջումների: Այսինքն՝ ամենամեծ վտանգը հենց այդ քրեականացված իշխանիկների խավն է, որը լուրջ սպառնալիք է թե ներկա իշխանությունների, թե մեր պետականության համար առհասարակ:

– Բայց Ձեր նշած այդ քրեականացված իշխանիկների խավն առավելապես իշխանության թիմում է, եւ ընդդիմության պայքարը նաեւ նրանց դեմ է:

– Այդպես միանշանակ չէ, մենք տեսանք, որ ընդդիմության մեջ էլ կային այդ խավի ներկայացուցիչ տարբեր դեմքեր:

– Օրինա՞կ:

– Օրինակ՝ նույն Սուքիասյանը, գեներալ Մանվելը, նախկին զինդատախազ Ջհանգիրյանը եւ այլք: Կարող եմ երկար շարունակել: Գիտեք, քաղաքական այդ խավին որոշ դեպքերում քաղաքական պոռնիկներ են անվանում, բայց նրանք եթե պոռնիկ են, ապա քաղաքականության հետ այնքանով են առնչվում, որ միշտ փորձում են գտնել իրենց համար առավել հարմար տեղ: Որովհետեւ կրիմինալը միշտ էլ եղել է քաղաքականությունից դուրս: Կրիմինալը միշտ էլ կարողացել է օգտագործել քաղաքական գործիչներին, իսկ քաղաքական գործիչները երբեք չեն կարողացել օգտագործել կրիմինալը՝ իրենք էլ չդառնալով կրիմինալ:

– Փաստորեն, եթե այսօրվա իշխանությունները համագործակցում են կրիմինալի հետ, եւ հաճախ էլ նրանց օգտագործում, ապա ելնելով Ձեր տրամաբանությունից՝ իրենք էլ են արդեն իսկ կրիմինալ: Ստացվում է, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ճիշտ է, երբ ասում է, որ մեր երկրում գործում է ավազակապետություն:

– Եթե ընդունենք, որ ամենամեծ ավազակապետը հենց ինքն է եւ ավազակապետությունն իր համար հարազատ միջավայր է, ահա այդ վերապահումով՝ այո, նա ճիշտ է: